Morgunblaðið - 27.10.1996, Side 8

8 SUNNUDAGUR 27. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
ÞAÐ eru ekki allir sáttir við þann spádóm sem garnirnar úr forustusauðunum boða...
Morgunblaðið/Anna Ingólfsdóttir
Stilla saman strengi
UM 150 nemendur á strengja-
hljóðfæri frá tuttugu tónlistar-
skólum viða af landinu stilltu
saman strengi sína í Keflavík á
föstudag en um helgina stendur
Tónlistarskólinn þar I bæ fyrir
nemendamóti. Mótinu lýkur á
sunnudag með tónleikum i
íþróttahúsinu í Keflavík.
Danskur málvísindamaður
Þjóðarvitund
Grænlendinga
orðin traust
Karen Langgárd
AÐ voru sjö nemendur
sem sýndu þessu
áhuga að staðaldri
og það er ekki svo slæmt!“
segir Langgárd. „Nemendur
sem leggja beinlínis stund á
málvísindi eru ekki svo
margir hér frekar en annars
staðar og þeir hafa auðvitað
flestir nóg að gera við að
ljúka öðriim námskeiðum.
Það hefur vafalaust skipt
máli að fólk hefur viljað fá
einhveija vitneskju um þjóð-
leg einkenni Grænlendinga,
vita eitthvað um tungu
þeirra og aðstæður. Sjálft
námskeiðið var hins vegar
algerlega fræðilegs eðlis,
fjallaði um málvísindi og
grundvallaratriði í þeim,
hefði þess vegna getað verið
um tungumál í Ástralíu.
Þetta var ekki kennsla í
grænlensku.“
- Hve öflug er þjóðarvitund
Grænlendinga og afstaða þeirra
til Dana?
„Á öndverðri þessari öld ræddu
þeir ákaft hvort fólk ætti áfram
að stunda hefðbundnar selveiðar
eða sætta sig við að einnig yrði
stundaður sjávarútvegur. Þeir
veltu þá fyrir sér þjóðarvitund og
á hveiju hún ætti að byggjast,
smám saman varð tungan og sam-
eiginleg menningararfleifð á ýms-
um sviðum veigamikill þáttur í
þessum umræðum. Húðkeipurinn,
sem nú er ekki notaður mikið
nema í afskekktustu byggðum,
varð öflugt, þjóðlegt tákn.
Grænland var gert að stjórnar-
farslegum hluta Danmerkur 1953.
Það tókst að vinna bug á berklum,
viðkoma jókst mjög hratt og tekin
var í notkun nútímatækni, að því
er virðist í góðri sátt við íbúana
en deila má um aðferðirnar við
að taka ákvarðanir í þeim efnum.
Fjöldi danskra iðnaðarmanna
og verkstjóra kom til landsins,
þeir réðu ferðinni í uppbygging-
unni, stjórnuðu. Einnig kom
skyndilega fjöldi danskra kennara
til Grænlands, ef það hefði ekki
gerst hefði skólakerfið orðið raun-
verulega grænlenskt. Krafan var
að lærð skyldi danska vegna þess
að hún var lykillinn að meiri
fræðslu og frekari menntun.
Á sjöunda og áttunda áratugn-
um urðu erfiðleikar vegna þess
að allt var orðið of danskt, fjöl-
margir Danir í landinu og danskan
orðin of fyrirferðarmik-
il. Þá verða umskipti
og menn byija að beij-
ast fyrir heimastjórn
sem verður að veruleika
1979.
Mér finnst hafa orðið
sú breyting frá því í upphafí
níunda áratugarins að nemendur
mínir voru áður miklu áhugasam-
ari um þjóðleg menningareinkenni
og tákn. Þetta var eðlileg áhersla
þegar heimastjórnin var efst á
dagskránni. Undanfarin ár hef ég
haft það á tilfinningunni að nem-
endur mínir séu ekki í neinum
vafa um að þeir séu Grænlending-
ar, ekki Danir og muni aldrei
verða. Þjóðemisvitundin er orðin
öflug en jafnframt vilja þeir taka
þátt í alþjóðlegum vísindarann-
sóknum og fá menntun sem full-
nægir alþjóðlegum kröfum.
Áuðvitað er samfélag aldrei al-
veg einsleitt. Sumum finnst að
dönsk áhrif séu of mikil í heima-
stjórninni og ræða þá um fullt
sjálfstæði. Það myndi merkja lé-
► HÁSKÓLI Grænlands og
Háskóli íslands hafa aukið sam-
skipti sín með kennaraskiptum
og hefur Gísli Sigurðsson ís-
lenskufræðingur m.a. kennt
námskeið um munnlega geymd
og íslendingasögumar í Nuuk.
Karen Langgárd er dönsk,
menntuð í málvísindum við
Kaupmannahafnarháskóla.
Hefur hún búið í mörg ár í
Nuuk þar sem hún er nú lektor
við háskóiann. Hún sá um mán-
aðarlangt námskeið í græn-
lenskum málvísindum fyrir ís-
lenska háskólanema er lauk á
föstudag. Var markmiðið að
kynna þeim tungu sem er allt
öðruvísi að uppbyggingu en
indóevi'ópsk mál sem eru yfir-
leitt viðfangsefni vestrænna
málvisindamanna. Langgárd er
fædd 1951, hún er fráskilin og
á tvö börn.
legri lífskjör, mun erfíðari lífsbar-
áttu og torsóttara yrði að lifa í
samræmi við kröfurnar sem nor-
rænar velferðarhugmyndir gera
ráð fyrir, t.d. ókeypis læknishjálp
og menntun."
- Gætu Græniendingar stofnað
aigeriega sjálfstætt ríki?
„Ég veit ekki sjálf hvað hentar
Grænlendingum í þessum efnum.
Þess vegna finnst mér að þeir sem
hafa mikiu sterkari tengsl við
landið en ég, sem þrátt fyrir allt
á mínar rætur í Danmörku, verði
sjálfir að ákveða þetta. Grænlend-
ingar verða sjálfir að
gera upp hug sinn, það
eru þeir sem þegar upp
er staðið verða að lifa
með þeirri ákvörðun
sem tekin verður.
Ég held samt að það
væri hægt að endurskoða grund-
vallarþætti heimastjórnarinnar
með það að markmiði að fleira
fólk sem er fætt og uppalið í land-
inu sjálfu fái háskólamenntun til
að annast stjórnun. Verði erfiða
leiðin farin mun það ekki auka
fjölda langskólagengins fólks.
Á hinn bóginn get ég vel séð
hvað sjálfstæðissinnar eiga við.
Þeir telja að skilyrði fyrir frekari
framþróun sé að landsmenn taki
algerlega ábyrgð á eigin lífi, hætti
að treysta á árvissan fjárstuðning
frá Danmörku. Ég skil einnig
þjóðlegt stolt þeirra en spurningin
er hvort ekki sé réttara að reyna
að efla sjálfstæði sitt um leið og
samstarfinu sé haldið áfram. En
ég veit ekki hvort ég segi þetta
vegna þess að ég er sjálf dönsk.“
Danskan
var lykillinn
að frekari
menntun