Morgunblaðið - 27.10.1996, Blaðsíða 20

20 SUNNUDAGUR 27. OKTÓBER 1996
GUÐMUNDUR S. Sveinsson er framkvæmdastjóri Héðins Smiðju hf. í Garðabæ. Morgunblaflið/Golli
VELGENGNIBYGGÐ
Á VAND VIRKNI
eftir Guðna Einarsson.
HÉÐINN Smiðja hf. er
tæplega tveggja ára
gamalt fyrirtæki sem
byggist á gömlum
grunni Vélsmiðjunnar Héðins.
Reksturinn hefur blómstrað und-
anfarið og notið góðs af upp-
sveiflu í sjávarútvegi og miklu
framkvæmdafjöri í fískimjölsiðn-
aðinum. Reiknað er með að velta
fyrirtækisins á þessu ári verði nær
700 milljónir króna, eða rúmlega
þriðjungi meiri en í fyrra þegar
hún var 520 milljónir. Árið 1994
velti Héðinn Smiðja hf. um 274
milljónum króna.
Héðinsmenn rekja sögu fyrir-
tækisins allt aftur til ársins 1892
að Sigurður Jónsson járnsmiður
keypti lóðina Aðalstræti 6 og reisti
þar járnsmiðju 1895. Bjarnhéðinn
Jónsson, lærisveinn Sigurðar,
keypti síðan smiðjuna árið 1900
og rak hana til dauðadags árið
1920. Árið 1922 stofnuðu þeir
Markús ívarsson og Bjami Þor-
steinsson fyrirtæki sem keypti
smiðjuna og tók til við rekstur
hennar. Fyrirtækið var nefnt Vél-
smiðjan Héðinn í höfuðið á Bjarn-
héðni járnsmið. Helstu verkefni á
þeim árum voru skipaviðgerðir og
björgun strandaðra skipa auk ný-
smíði af ýmsu tagi.
Fyrirtækinu
skipt upp
Vélsmíði af öllu tagi hefur verið
burðarásinn í starfsemi Héðins
allt frá byrjun. Fyrirtækið hefur
smíðað fyrir frysti- og saltfískiðn-
aðinn, útgerðina og fískimjöls-
verksmiðjurnar, einnig heyblás-
ara, heimilisþvottavélar og lyftur,
svo nokkuð sé nefnt. Nýjar greinar
bættust á þann meið sem vélsmiðj-
an var og fyrirtækið þróaðist í
þijár megindeildir. Héðinn Smiðja
annaðist málmsmíði og þjónustu
við sjávarútveg og fískiðnað, Héð-
VIÐSKIPnAIVINNULÍF
Á SUNNUDEGI
Guðmundur Sveínsson, framkvæmdastjóri Héðins Smiðju
hf. í Garðabæ er fæddur árið 1954. Að loknu verslunar-
prófi frá Verzlunarskóla íslands fór Guðmundur til náms
í Vélskóla íslands og lauk þaðan 4. stigs prófi vélstjóra. Á
skólaárunum vann Guðmundur á sumrin í Héðni, tók þar
smiðjutíma og öðlaðist vélvirkjaréttindi. Að námi loknu
vann hann sem verkstjóri í Héðni þar til hann tók við starfi
framkvæmdastjóra árið 1985.
Úr rekstri Héðins Smiðju hf. 1994-96
Skipting starfsemi 1995
Fiskimjöls- -
iðnaður B
44% \
. Utgerð,
fiskvinnsla
Annað
Veltan 1994-96
1994 1995 1996
inn Verslun seldi meðal annars
hitastýribúnað, rafsuðuvélar, mót-
ora og dælur, Héðinn Garðastál
framleiddi efni til húsaklæðninga.
Guðmundur segir að deildirnar
hafí með árunum vaxið hver frá
annarri og öðlast sjálfstæða til-
veru. Um áramótin 1994-95 var
deildunum breytt í þijú aðskilin
hlutafélög. Enn sem komið er sitja
sömu aðilar í stjómum félaganna
þriggja en hvert um sig hefur sinn
framkvæmdastjóra. Að sögn Guð-
mundar var svo búið um hnútana
að Héðins-fyrirtækin þijú færu af
stað með traustan rekstrargrund-
völl og öruggan fjárhag. Héðinn
hf. var lengstum fjölskyldufyrir-
tæki en hömlum var létt af sölu
hlutabréfa fyrir 10 áram. Nú er
Héðinn Smiðja hf. skráður á Opna
tilboðsmarkaðnum og hafa hluta-
bréf í fyrirtækinu undanfarið selst
á fímmföldu nafnverði. Þróunarfé-
lag íslands er nýlega orðið hlut-
hafí í Héðni Smiðju hf.
Tveir aðalmarkhópar
Langt er liðið á annað rekstrar-
ár Héðins Smiðju hf. sem sjálf-
stæðs hlutafélags. Að sögn Guð-
mundar gengur reksturinn vel og
hafa umsvif aukist mikið á milli
ára. „Við ákváðum fyrir fímm
áram að einbeita okkur að tveimur
markhópum,“ sagði Guðmundur.
„Annars vegar fískiskipaflotanum
og'hins vegar fiskimjölsiðnaðinum.
Við gengum til samstarfs við tvö
virt norsk fyrirtæki, hvort á sínu
sviði. Varðandi fískiskipaflotann
erum við í samstarfí við Ulstein
samsteypuna og eram bæði um-
boðsmenn hennar og þjónustuaðil-
ar. Þeir eiga skipasmíðastöðvar
og vélbúnaðarfyrirtæki af ýmsu
tagi. Gegnum þetta samstarf get-
um við útvegað vélbúnað í skip,
aðalvélar, gíra, spil og skrúfur.
Megnið af umfanginu liggur ekki
í sölu búnaðarins heldur þjónustu
og viðhaldi og þar liggur styrkur
okkar. Það er bráðnauðsynlegt
fyrir fiskiskipaflotann að njóta
góðrar þjónustu. Við sendum
menn bæði út á land og út um
heim til viðgerða og þjónustu-
starfa. Nýverið hafa sérfræðingar
okkar verið á vegum Ulstein í
Bandaríkjunum, Kanada og Kamt-
sjatka. Nú um helgina er einn að
fara til Bandaríkjanna og verður
að minnsta kosti í sex vikur ytra.
Við setjum einnig nýjan búnað
í skip og þá þarf oft að laga hann
að því sem fyrir er. Eins smíðum
við búnað frá grunni þegar ekki
er hægt að nota staðlaðan búnað,
en við getum ekki keppt við fjölda-
framleiðsluna." Guðmundur segir
að Héðinn Smiðja hf. hafí ein-
skorðað sig við vélbúnað skipa,
fyrirtækið fáist því ekki við al-
mennar skipaviðgerðir eða slipp-
vinnu.
MORGUNBLAÐIÐ
Héðinn Smiðja hf. er í sam-
starfí við Stord International, sem )
er hluti af Aker-samsteypunni í
Noregi, um búnað í fiskimjölsverk-
smiðjur. Guðmundur segir að Héð- I
inn Smiðja hf. megi smíða eftir
teikningum Stord auk þess að
setja upp búnað frá þeim og sinna
þjónustu. Undanfarið hefur mikil
uppbygging verið í fískimjölsiðn-
aðinum hér á landi. Til dæmis
smíðaði Héðinn Smiðja hf. mjöl-
geyma, bæði geymslu- og blönd-
unargeyma, fyrir Hraðfrystihús I
Eskifjarðar hf. og Loðnuvinnsluna }
hf. á Fáskrúðsfírði. |
Nýjar verksmiðjur
í ár er staðið í enn meiri fram-
kvæmdum. Unnið að gagngerri
endurnýjun fiskimjölsverksmiðju
Haraldar Böðvarssonar hf. á
Akranesi. Héðinn Smiðja hf. er
þar með alla þætti framkvæmda
á sinni könnu nema jarðvinnu og k
rafmagnsvinnu. Vélbúnaður verk- f
smiðjunnar er nær allur endurnýj- F
aður, ný tæki sett inn í gamla P
verksmiðjuhúsið og reist nýtt hús
yfir hluta verksmiðjunnar. Smíð-
aðir verða nýir hráefnisgeymar og
mjölgeymar. Afkastageta verk-
smiðjunnar verður að minnsta
kosti 1.000 tonn af hágæðamjöli
á sólarhring.
í Reykjavík er Héðinn Smiðja
hf. að smíða nýja verksmiðju fyrir
Faxamjöl hf. við hlið gamallar
beinamjölsverksmiðju fyrirtækis- j
ins á Grandagarði. Nýja verk-
smiðjan mun geta framleitt 350
tonn af hágæðamjöli á sólarhring
og verður henni skilað fullbúinni.
Hægt verður að keyra verksmiðj-
urnar saman með 500 tonna
vinnslugetu á sólarhring.
Oft hefur verið kvartað yfír
„peningalykt" frá fiskimjölsverk- |
smiðjum. Hvernig skyldi ilmurinn
verða frá nýju verksmiðjunum?
„Menn setja ekki upp nýjar
fískimjölsverksmiðjur í dag nema
leysa mengunarmálin," segir Guð-
mundur. „Það er ekki lengur boðið
upp á verksmiðjur sem menga
heilu bæina með gúanólykt. Sé
hráefnið eðlilegt þá er hægt að
koma í veg fyrir lyktina."
Mjölvinnsla um borð
En hvað um mjölverksmiðjur
um borð í frystitogurum?
„Menn geta ekki horft framhjá
því að í heildina er um helmingi
aflans sem kemur um borð í frysti-
skipin hent aftur fyrir borð. Þar á
ég við hausa, bein, roð, afskurð
og úrkast,“ sagði Guðmundur.
„Það er annað hvort að breyta
þessu í fískimjöl eða henda því.
Aðferðir eins og að búa til meltu
hafa ekki reynst vel. Hvað varðar
siðfræðina í nýtingu sjávarafla þá
er þetta engin spurning. Þetta er
besta hugsanlega hráefni sem
fæst til framleiðslu á fískimjöli,
nýtt og ferskt. Þeir sem hafa keypt
skipin með mjölverksmiðjum um
borð hafa rekið þær með hagnaði,
en þetta er auðvitað fjárfesting
þegar um nýsmíði eða breytingar
er að ræða.“ Guðmundur segir að
tvö íslensk skip, Guðbjörg IS og
Þerney RE, séu með mjölverk-
smiðjur frá Stord og þær séu báð-
ar notaðar með góðum árangri.
Fiskimjölsiðnaðurinn hefur ver-
ið sveiflukenndur. Vekur það eng-
an ugg hjá fyrirtæki sem öðrum
þræði einbeitir sér að þjónustu við
þessa starfsgrein?
„Það hafa alltaf verið sveiflur í
fískimjölinu," segir Guðmundur.
„Loðnan kemur og fer, nú er síld-
in á uppleið, en það er spurning
hve mikið hún verður notuð til j
manneldis og hvað mikið fer í '
bræðslu. Eins hefur afurðaverðið
sveiflast. En þegar maður skoðar
þessa starfsgrein í til dæmis fimm
ára tímabilum þá jafnast sveifiurn-
ar út. Nú erum við að byggja þenn-
an iðnað upp með bestu fáanlegum
tækjum. Það hefur verið grátlegt
að sjá að undanfarin 20 ár hafa ,
menn verið að kaupa úreltar verk-
smiðjur sem Norðmenn hafa verið
að henda. Afurðaverðið hefur ver-
ið að batna í hæstu gæðaflokkum