Morgunblaðið - 30.10.1996, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 30. OKTÓBER 1996 21
LISTIR
Stolin verk
til sýnis
OLIUMÁLVERK af tveimur
börnum sem halda utan um
hvort annað og horfa út yfir
draumkennt landslag kallast
„Að eilifu ykkar, pabbi og
mamma". „Þetta hékk örugg-
lega yfir sófanum í setustof-
unni,“ segir sjö-
tug kona sem er
ein af fjölmörg-
um gestum sem
hefur skoðað
sýningu sem nú
stendur yfir í
Vín í Austurríki
á listaverkum
sem nasistar
rændu af gyð-
ingum í heims-
styrjöldinni síð-
ari.
Enginn hefur
gert kröfur til
verkanna og
ólíklegt er talið
að nokkrir úr
þeim fjölskyld-
um sem áttu
verkin hafi lifað
helförina af.
Áðurnefnt lista-
verk á það sam-
merkt með mörgum verkanna
að það er ómerkt. Alls eru þau
um 8.000 og verða boðin upp í
lok október. Er búist við að allt
að 570 milljónir ísl. króna muni
fást fyrir verkin en féð á að
Reuter
VERK Friedrich von
Amerling, „Stúlka frá
Austurlöndum“ er metið á
3,2 - 4,9 miljjónir ísl.
króna.
renna til austurrískra fómar-
lamba helfararinnar, en ekki er
aðeins um gyðinga að ræða,
heldur einnig kommúnista, sí-
gauna og homma.
Peter Növer, forstöðumaður
nytjalistasafnsins í Vín, þar sem
sýningin er
haldin, lýsir
listaverkunum
sem „stolinni list
fólks sem var
rænt lífinu“.
Flest eru verkin
máluð á síðustu
öld og em hug-
ljúfar landslags-
og fjölskyldu-
myndir og það
hefur snert við-
kvæma strengi í
bijósti margra
safngesta. Dýr-
asta verkið er
frá 15. öld og
eftir málarann
Pietro di Franc-
esco degli Ori-
oli, en búist er
við að rúmar sjö
milljónir ísl.
króna fáist fyrir
það. Verkin teljast þó tæpast
mjög verðmæt, því dýmstu
verkin voru merkt „leiðtogan-
um“ og send til Linz, þar sem
Hitler hugðist koma á fót miklu
listasafni.
Reuter
,KARAFLA“ eftir Alexander Archipenko er metin á allt að 6,2
milljónir ísl. króna. Verkið er unnið í olíu og pappír á við.
Norðmenn
deila hart
um Hoeg
HARÐAR ritdeilur hafa risið í
Noregi vegna bókar Danans Pet-
ers Hoegs, „Kvinden og aben“
(Konan og apinn) en hún er vænt-
anleg í islenskri þýðingu. Dansk-
ir gagnrýnendur voru ekki á eitt
sáttir um ágæti
bókarinnar er
hún kom út í vor
en viðbrögðin
vom þó ekkert í
líkingu við deil-
urnar í Noregi,
sem risu eftir að
Linn Ullmann,
ein af bók-
menntagagn-
rýnendum Dagbladet fann bók-
inni allt til foráttu.
Segir Ullmann bókina innan-
tóma, hún sé nánast neyðarlega
barnaleg þar sem sett sé fram
hver sjálfhverfa staðhæfingin
um náttúru og menningu á fætur
annarri. I bókinni segir af konu
sem verður ástfangin af hálf-
mennskum apa og saman leggja
þau á flótta undan þeim sem vilja
komast yfir apann í rannsóknar-
og hagnaðarskyni.
Þetta vakti ýmsa til reiði og
fór þar fremstur í flokki rithöf-
undurinn Jan Kjærstad. Hann
telur Ullmann vera undir of mikl-
um áhrifum af gagnrýninni sem
fram kom í Danmörku og að hún
skiþ'i ekki um hvað verk Hoegs
snúist. Sögur hans gangi ekki
upp enda hafi hann aldrei leitað
fullkomnunar, heldur hins
ómögulega.
KVIKMYNPIR
Stjörnubíó
AMERÍKA ★ ★ ★ ★
NÝJASTA verk ítalska leikstjór-
ans Giovanni Amelio (Stolnu börnirí)
er ein þeirra mynda sem víkja ekki
svo glatt frá manni. Ameríka er
merkileg mynd í flesta staði, e.k.
pólitísk vegamynd sem er engri lík.
Eftir fall Hoxha, 1991, blasti við enn
einn bautasteinn kommúnismans,
líkt og önnur austantjaldsríki var
þetta „óskaland“ ein ijúkandi rúst
eftir fall einræðisherrans, viðskilnað-
urinn ömurlegur á allan máta. Alban-
ía lá því vel við höggi hverskyns
svikahrappa sem nýttu sér ástandið
til að hafa fé útúr ítalska ríkinu
undir yfirskini uppbyggingar.
í þeirra hópi eru tveir bragðarefír,
Fiore (Michele Placido) og ungur
aðstoðarmaður hans, Gino (Enrico
Lo Verso). Þeir þykjast ætla að reisa
skóverksmiðju, eru komnir með að-
gang að mútuþægum albönskum
embættismanni, samkvæmt lögum
vantar aðeins einn innfæddan til að
bera forstjóratitilinn og lánasjóðir
Evrópu standa kumpánunum opnir.
Þeir fínna dírektörinn á hæli, Spiro
(Carmelo Di Mazarelli) er elliær,
fyrrum pólitískur fangi. Þegar hann
svo sleppur úr höndum ítalanna verð-
Ef værir þú
til Albaníu
ur Gino að hafa uppá honum langt
inní landi og spilaborgin hrynur.
Það þarf örlítið að kynna sér sögu
þessa litla og óhamingjusama lands
til að skilja betur efni Ameríku. ítal-
ir og Þjóðveijar hemámu það á tím-
um fyrri heimsstyijaldarinnar, það
fór svo úr öskunni í eldinn er það
tók upp sósíalisma 1944. Á þeim tíma
sem möndulveldin réðu ríkjum flutti
stór hópur ítala tii Albaníu og varð
þar innlyksa í stríðslok. Spiro karlinn
er einn þeirra. Samskipti hans og
Ginos eru kjami myndarinnar. Það
er upplifun að fylgjast með umbreyt-
ingunum á Gino, úr samviskulausu
uppatötri í mannlegan hrakfallabálk.
í eltingaleiknum við Spiro tapar hann
smám saman öllum fyrri einkennum,
ytri sem innri, í lokin eru þeir félag-
ar báðir í ferð án fyrirheits til óska-
landsins Ítalíu, nú er hann einn af
múgnum. Það væri hægt að fylla
heilt dagblað af hugleiðingum um
innihald Ameríku, sem er kaldhæðin
ádeila á fortíð og nútíð, kommúnisma
og kapítalisma. Þá beinir Amelio
spjótum sínum ekki síður að afstöðu
hins „fijálsa heims“_til hins þriðja.
Nú er öldin önnur á Ítalíu en er þeir
flykktust til draumalandsins Amer-
íku. Nú standa landsmenn keikir á
vakt við harðlokuð landamærin og
veija sinn sívaxandi þjóðarauð og
hagsæld fyrir allslausum smælingj-
um í sporum forfeðra þeirra. Ferð
til Albaníu virðist ekki kræsileg,
óskandi að fólkinu, langþjáðu í helkr-
umlum komma, sé farið líða betur
og það sé á varðbergi gegn atlögum
vestrænna blekkingamanna.
Ekki er hægt að skilja við Amer-
íku, bestu mynd sem ég hef séð á
hátíðinni til þessa, án þess að minn-
ast á gamla sikileyska sjóarann Car-
melo Di Mazarelli, sem sá snjalli leik-
stjóri og handritshöfundur Amelio
uppgötvaði og skellti beint í annað
áleið
aðalhlutverk Ameriku. Amelio veðj-
aði rétt, ekki síst með hjálp Mazarell-
is nær hann heimildarmyndarlegu,
allt að því nýraunsæislegu yfirbragði
á Ameríku og fullvíst að svipur, fas
og senílsk heim-
speki öldungsins
er það sem mun
sitja lengst i
minningunni um
mynd sem enginn
áhugamaður um
góðar kvikmynd-
ir á að láta fara
framhjá sér.
Stjörnubíó
KOLYA ★ ★ ★
SELLÓLEIKARINN Louka er ró-
lyndur kvenna- og listamaður sem
líkar vel líf piparsveinsins. Langar
þó í Trabant - sem var draumsýn
í Austur-Evrópu á timum myndar-
innar (1988). Sovétið er ekki fallið
en riðar. Þessi löngun hans verður
til þess að Louka lætur hafa sig útí
pappírsgiftingu svo rússnesk stúlka
fái tékkneskt vegabréf. Giftingunni
er ekki fyrr lokið en hún stingur
af til V-Þýskalands en skilur fimm
ára son sinn eftir hjá hljómlistar-
manninum.
Samband þessara ólíku persóna
er meginumfjöllunarefni þessarar
litlu og sætu myndar, og það er fram-
úrskarandi vei gert. Við fylgjumst
með því hvemig kuldalegt og ergi-
legt viðmót Louka breytist í ást á
drengnum, sem endurgeldur tilfínn-
ingarnar. Kolya
er bæði óvenju
vel skrifuð og
leikin mynd með
hlýjum tilfinning-
um í bland við
góðlátlegt grín að
ástandinu í
Tékkó á þessum
umrótstímum.
Þeir Andreij Chalimon og Zdenek
Sverak sem drengurinn og tónlistar-
maðurinn eru báðir sannfærandi.
Handrit þess síðarnefnda (sem gæti,
samkv. útlitinu verið slavneskur
frændi Sean Connerys) er alvarlegt
og fyndið í bland og leikstjórnin óað-
finnanleg.
Sæbjörn Valdimarsson
yiKmNPAHATIP
24.oktáber - 3.návember 1996.
Meiri vonir og
væntingar
Stjörnu-
• •• /»•
gjofin
Ameríka ★ ★ ★ ★
Brimbrot ★ ★ ★ 'h
Chabert ofursti ★ ★ ★ 'h
Daður ★ ★
Dauður ★ ★ 'h
Fortölur og fullvissa ★ ★ ★
Heima er verst ★ ★ ‘/2
Hringrás tímans ★ ★
Hvíta blaðran ★ ★ ★ ‘/2
Kolya ★ ★ ★
Kristín Lafranzdóttir ★ ★
Kyrrstaða ★ 'h
Litla systir ★ ★
Nanette og Boni ★ ★
Núll á kelvin ★ ★ ★
Tvær ástfangnar stúlkur ★ ★
Örlög ★ ★
KVTKMYNPIR
Bíóborgin
FORTÖLUR OG FULL-
VISSA ★ ★ ★
UNNENDUR breska 19. aldar
höfundarins Jane Austen geta varla
kvartað undan áhugaleysi kvik-
myndagerðarmanna á verkum henn-
ar. Hver bókin á fætur annarri verður
nú að kvikmynd eða sjónvarpsþáttum
sem njóta mikilla vinsælda. Er
skemmst að minnast hinna frábæru
þátta sem gerðir voru eftir Hroka og
hleypidómum og ríkissjónvarpið sýndi
ekki alls fyrir löngu. Hátíðarmyndin
Fortölur og fullvissa er gerð á vegum
breska ríkissjónvarpsins og er ekki
jafn yndislega skopleg og Hroki og
hleypidómar en hún ber handbragði
höfundarins fagurt vitni og er bráð-
vel heppnuð og skemmtileg og vel
leikin og skyldu aðdáendur skáldkon-
unnar ekki láta hana framhjá sér fara.
Eins og í öðrum sögum sínum fjall-
ar Austen hér um samslátt unga
fólksins, sem alltaf á sér mikinn og
skondinn en jafnframt alvöruþrung-
inn aðdraganda, þar sem fram kemur
hnyttin lýsing á samfélagsgerð og
persónum efri millistéttarinnar í
Bretlandi og ekki síst stöðu konunn-
ar þegar hjúskaparmál eru annars
vegar. Sem fyrr er sagan full af inn-
sæi og skilningi og húmor. Anna er
í miðpunkti Fortalna og fullvissu.
Hún er einskonar Öskubuska við hlið
ýmist skapstirðra eða veikgeðja
systra sinna en góður sálfræðingur
í leiðinni og hvers manns hugljúfi.
Enginn gerir ráð fyrir að hún eigi
sér vonir og væntingar en þó er ást-
in á næsta leiti í búningi sjóliðsfor-
ingja. Varúð: Þeir sem ekki þekkja
söguna en ætla að sjá myndina ættu
ekki að skoða auglýsingaplaggatið
of nákvæmlega. Þar blasir niðurstað-
an við.
Stjörnubíó
NENETTE OG BONI ★ ★
NÝJASTA mynd Claire Denis,
Nenette og Boni, er nærmynd af
samnefndum systkinum sem eiga
ekkert sameiginlegt nema að búa við
nöturlegar aðstæður tilfinningalega.
Móðirin er látin, föðurinn hata þau
bæði ogengin hlýja ríkir á milli þeirra
sjálfra heldur þvert á móti sifelld
styijöld. Denis fjallar um sambands-
leysið og rótleysið sem skapast við
upplausn fjölskyldunnar og tekst að
draga fram dapurlega mynd af lífi í
brotum.
Höfundurinn er ekki að skýra hlut-
ina eða skilgreina. Við dettum inn í
atburðarásina miðja og útúr henni
aftur skömmu síðar og fáum aldrei
nema part af sögunni. Bróðirinn læt-
ur sig dreyma um konu bakarans á
mjög kynferðislegum nótum og er
það einasti kómíski léttirinn í mynd-
inni en kornung systirin hefur strok-
ið ólétt af stofnun og vill ekki sjá
að eiga barnið. Eiga þau framtíð
saman? Nenette og Boni er ekki sér-
lega uppörvandi mynd en það glittir
í vonina samt.
Arnaldur Indriðason