Morgunblaðið - 30.10.1996, Blaðsíða 30

30 MIÐVIKUDAGUR 30. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREIIMAR
SÚ SKOÐUN hefur um langt
skeið átt miklu fylgi að fagna hér-
lendis að vemdarstefna í viðskiptum
hafi jákvæð áhrif á hagþróun lands-
ins. Með verndarstefnu er átt við
vísvitandi hindranir sem einkum er
beitt gegn erlendri samkeppni.
Þessi hugsunarháttur hefur jafn-
framt verið áberandi þegar leikregl-
ur viðskipta hér innanlands hafa
* verið ákveðnar.
Helstu rökin fyrir þessum skoð-
unum voru annars vegar vanþróað
efnahagslíf en hins vegar svokölluð
sérstaða landsins. Meðan efnahags-
líf landsins var einhæft og sam-
keppnisstaða fyrirtækja bágborin
voru færð rök fyrir því að vernda
þyrfti innlenda framleiðslu fyrir
erlendri samkeppni. Eftir að eðlileg
rök vanþróunar og fátæktar þraut
var gripið til þess að beita fyrir sig
fullyrðingum um niðurgreiðslur er-
lendis og óeðlileg samkeppnisskil-
yrði.
Sérstaða landsins, sem birtist
m.a. í smæð innri markaðar, ein-
angrun og erfiðu veðurfari, var
7túlkuð þannig að almennar efna-
hagslegar leikreglur umheimsins
giltu ýmist alls ekki eða mjög skil-
yrt hér á landi.
Með inngöngu í EFTA og síðar
með EES-samningnum voru stigin
mikilvæg skref í þá átt að draga
verulega úr möguleikum þjóðríkja
til að vernda eigin framleiðslu. Á
evrópska efnahagssvæðinu má
segja að vemdarstefnan lifi enn
góðu lífi á sviði sjávarútvegs og
landbúnaðar en einnig í skipaiðnaði
*"svo dæmi sé tekið. í viðskiptum
með landbúnaðarvömr eru vernd-
unarsjónarmiðin hér á
landi enn sem komið
er nánast allsráðandi.
Það er alls ekki óeðli-
legt að verslun með
landbúnaðarvörur
skuli vera síðasta vígi
verndarstefnunnar.
Landbúnaðarfram-
leiðsla lýtur ekki sömu
lögmálum og iðnaðar-
framleiðsla og pólitísk
ítök bænda eru víða
mjög sterk. Með
GATT-samkomulaginu
var stigið fyrsta skref-
ið á lengri leið til auk-
ins viðskiptafrelsis á
sviði landbúnaðarvara.
Vonir voru bundnar við að þetta
mikilvæga samkomulag yrði notað
til að lækka verð á landbúnaðaraf-
urðum. Það hefur ekki gengið eftir,
heldur hið gagnstæða.
Eðli verndarstefnu
Verndarstefna er hindrun á við-
skiptum gerð til að vernda hags-
muni þess sem framleiðir sambæri-
lega vöru. Hún hefur þann tilgang
að koma í veg fyrir að innlendi
framleiðandinn þurfi að lækka verð
á framleiðslu sinni vegna sam-
keppnisáhrifa.
Verndarstefna, hvort sem hún
birtist í formi tolla, innflutnings-
kvóta, banna eða annarra verndar-
aðgerða, leiðir af sér áþreifanlegan
tilflutning á fjármunum og pólitísk-
um völdum frá almenningi til þeirra
sérhagsmunahópa sem beijast fyrir
verndaraðgerðunum. Það sem gerir
baráttuna gegn þessari stefnu svo
erfíða er hve auðvelt
er að benda á kosti
hennar fyrir einstaka
framleiðendur og at-
vinnugreinar, en erfitt
að benda á þann
dreifða og oftast ósýni-
lega kostnað sem hún
hefur í för með sér.
Upplýsingar eða töl-
ur um þennan kostnað
birtast ekki í neinum
ijárlögum eða árs-
reikningum. Af þessari
ástæðu missir almenn-
ingur getuna til að
vemda sig gegn þess-
ari tilfærslu valda og
auðs sem er frá þeim
minnimáttar til þeirra sem eru póli-
tískt vel skipulagðir, ekki sjaldan í
skjóli ranglátrar kjördæmaskip-
unar.
Það var athyglisvert að í sumar
var þó reynt að reikna út þann
beina kostnað sem verðhækkun á
tollvemduðu grænmeti leiddi til í
formi hækkaðra verðbóta á lán. Þar
voru stórar upphæðir á ferð. Vernd-
unaraðgerðir af þeirri stærðargráðu
sem hér um ræðir verða því aldrei
knúðar fram nema af aðilum sem
hafa mjög sterka pólitíska stöðu,
og geta beitt henni í eigin þágu.
Slíkt veikir undirstöður lýðræðis-
kerfisins og gerir þá kröfu háværa
að takmarka enn frekar valdasvið
stjórnmálamanna og fá markaðsöfl-
unum í hendur meira svigrúm.
Blekking öryggisins
í fijálsu hagkerfi verða til bæði
þeir sem vinna og tapa. Við vitum
aldrei fyrirfram hver verður í hvor-
um flokknum. Þeim sem tapa eða
verða undir í samkeppninni er ekki
bættur skaðinn með neinum hætti.
Þeir verða að bíta í það súra epli
að bera skarðan hlut frá borði.
Þeir sterkari eða betur skipulögðu
fá viðbótarsvigrúm á markaðnum.
Þetta styrkir efnahagsstarfsem-
ina. Þegar verndarstefnan hefur
áhrif á lagasetninguna með þeim
hætti að búa til hindranir eða tak-
marka samkeppni er verið að verð-
launa þá sem tapa og þá sem selja
dýra vöru. Gömlu störfin eru varð-
veitt um skamman tíma en ný fá
ekki að þróast. Verið er að drepa
hagkerfið í dróma. Blekking ímynd-
aðs öryggis er öll á kostnað hag-
vaxtarins.
Þau rök hafa verið færð fram
Við þurfum nýja stefnu,
segir Þröstur Olafs-
son og telur að íslenska
landbúnaðarverndin
muni ekki gagnast
bændum til lengdar.
fyrir verndarstefnu að hún komi í
veg fyrir tilflutning starfa á milli
landa. í sumar sagði talsmaður
kartöflubænda að aukinn innflutn-
ingur ódýrra kartaflna jafngilti að
verið væri að flytja inn ódýrt
vinnuafl. Bann á innflutningi kart-
aflna þýddi því að íslendingar
héldu störfum sem þeir ella myndu
missa.
Hér er fyrrnefnd blekking enn á
ferðinni. í heimi vaxandi alheims-
samkeppni er hagkvæmni í fram-
leiðslu eina varanlega leiðin til að
viðhalda eða skapa störf. Annað
leiðir fyrr eða síðar til efnahagslegr-
ar hnignunar. Þeir fjármunir sem
notaðir hafa verið til að borga
Hverjum þjónar vernd-
arstefna í viðskiptum?
Þröstur
Ólafsson
verndina verða ekki nýttir til að
byggja upp nýja framtíðaratvinnu-
vegi.
Lág laun eru heldur engin trygg-
ing fyrir góðri samkeppnisstöðu,
þau bera fyrst og fremst vott um
óhagkvæmt efnahagslíf.
Það er heildarkostnaðarstig
framleiðslunnar sem segir til um
það hver er samkeppnisfær á al-
heimsmarkaði og hver ekki. Ósam-
keppnishæf framleiðsla getur bætt
stöðu sína með lágum launum, hag-
kvæm framleiðsla þolir ágætlega
há laun.
íslenskur landbúnaður
Við Islendingar viljum ekki sjá
sveitir landsins lagðar í auðn. Við
viljum sjá þar blómlegar byggðir.
Fullkomlega er réttlætanlegt að
styrkja þar framleiðslu jafnvel til
lengri tíma. í því sambandi eiga að
koma til skoðunar fleiri sjónarmið
en hagvöxturinn einn. í nútímalýð-
ræðisþjóðfélagi er þó nauðsynlegt
að þeir styrkir séu sýnilegir og að
fórnarkostnaður sé útreiknanlegur.
Það er hægt að styrkja innlenda
búvöruframleiðslu án þess að beita
verndarstefnu í formi tolla. GATT-
samningurinn heimilar eimitt slíkar
greiðslur.
Það er freklegur yfirgangur að
beita verndarstefnunni gegn þús-
undum neytenda til að vernda einn
til tvo framleiðendur eins og al-
gengt er hér á landi, s.s. þegar
sveppir eða pekingendur eru annars
vegar, svo dæmi séu tekin.
Islenska landbúnaðarverndin í
því formi sem henni er beitt mun
ekki gagnast bændum til lengdar.
Hún er sóun á fjármunum hins
opinbera og leiðir mikinn óþarfa-
kostnað yfir neytendur. Við þurfum
nýja stefnu sem rúmar styrki til
íslensks landbúnaðar jafnframt því
sem tryggt er hagstætt verð til
neytenda.
Höfundur er hagfræðingur.
Nýkomin ódýr
náttfatnaður,
leikfóng
oggjafavara.
}læsmevjan
' leiðinni
GUsibœ, s. 553 3305
IÐNAÐARHURÐIR
FELLIHURÐIR LYFTIHURÐIR
GÖNGUHURÐIR ELDVARNARHURÐIR
!
ÍSVAL-SOKGA EHr.
HÖFDABAKKA 9, 112 REYKJAVÍK
SÍMI 587 8750 - FAX 587 8751
HEWLET r
PACKARD
PRENTARAR OG SKANNAR
Gerið
verðsamanburð
Tölvu-Pósturinn
Hámarksgæði Lágmarksverð
GLÆSIBÆ, ÁLFHEIMUM,
SÍMI 533 4600, FAX: 533 4601
Samkomulagspunktar
í Hveragerði
EINS og Hvergerð-
ingum er kunnugt
ákvað fyrrverandi for-
seti bæjarstjórnar að
slíta samstarfi við und-
irritaðan og bæjar-
stjórann Einar Mathi-
esen þann 22. ágúst
síðastliðinn. Um leið
var hann einnig að
segja skilið við 2. og
3. mann á lista Sjálf-
stæðisflokksins. Þetta
gerir hann upp á sitt
eindæmi án samráðs
við aðra bæjarfulltrúa.
Ætla má að eitthvað
hafí búið að baki enda
hefur hann upplýst að
formaður Sjálfstæðisfélagsins hafi
tekið þátt í þeim hildarleik.
Með þessum samstarfsslitum var
fyrirsjáanlegt að enginn meirihluti
yrði í bæjarstjórninni og því engin
leið að vinna áfram markvisst að
þeirri uppbyggingu í bæjarfélaginu
sem hófst að loknum kosningum
vorið 1994. Engin samræmd stefna
væri fyrir hendi og því ómögulegt
að vinna skynsamlega að þeim fjöl-
mörgu verkefnum sem bíða úrlausn-
ar. Frá því að hann sleit samstarfínu
og þangað til að þrír af fjórum
bæjarfulltrúum Sjálfstæðisflokksins
skrifuðu undir samkomulagspunkta,
sem nú hefur verið dreift í Hvera-
gerði, liðu um þrír sólarhringar. Við-
ræður milli þessara aðila hófust kl.
15 sunnudaginn 25. ágúst og var
skrifað undir samkomulagspunkt-
ana kl. 20.30 sama dag.
Skipting embætta
Umræddir samkomulagspunktar
taka á skiptingu embætta, helstu
þáttum í rekstri og
framkvæmdum bæjar-
ins til loka yfírstand-
andi kjörtímabils eða
til miðs árs 1998. Sam-
komulag varð um að
bæjarstjórnin yrði und-
ir forsæti sjálfstæðis-
manna. H-listi fengi
formann bæjarráðs. Þá
fengi H-listi formann
veitustjórnar Hvera-
gerðis. Jafnframt voru
aðilar sammála um að
Einar Mathiesen
gegndi áfram starfi
bæjarstjóra. Aðrar
veigamiklar breytingar
urðu ekki á skipan í
helstu embætti á vegum bæjarfé-
lagsins.
Rekstur málaflokka
Áfram verður haldið við endur-
skoðun og uppstokkun á rekstri
bæjarfélagsins. Úttekt á rekstri
áhaldahúss hófst í apríl 1995 að
frumkvæði sjálfstæðismanna og
stefnt er að því að ljúka þeirri vinnu
á þessu ári. Á síðasta ári voru gerð-
ar gagngerar skipulagsbreytingar á
rekstri íþróttamannvirkja og ræst-
inga á vegum bæjarfélagsins og
nemur árlegur sparnaður 3-4 millj-
ónum króna. Þá er stefnt að lækkun
skulda um 8% á kjörtímabilinu,
jafnframt verður leitað leiða til að
lækka fjármagnskostnað bæjar-
sjóðs.
Helstu framkvæmdir
Samkvæmt samkomulagspunkt-
unum verður fram haldið lagningu
bundins slitlags á stærri íbúðar-
hverfi bæjarins. í þriggja ára áætl-
Það er framskylda
hvers sveitarstjórnar-
manns að hugsa um
velferð bæjarins og íbúa
hans. Gísli Páll Páls-
son hvetur sjálfstæðis-
menn í Hveragerði
til samstöðu.
uninni kemur m.a. fram að lagt
verði bundið slitlag á Arnarheiði I
og II, og Lyngheiði. í raun er stuðst
við þá þriggja ára áætlun sem lögð
var fram af fyrri meirihluta og sam-
þykkt af bæjarstjóm í apríl 1995.
Þar að auki verður einnig lagt bund-
ið slitlag á Borgarheiði. Á þessu
sést að enn meiri áhersla verður
lögð á að leggja bundið slitlag á
götur bæjarins, forgangsverkefni
sem hefur beðið allt of lengi.
Einnig má nefna að í punktunum
er ákvæði um að ráðast út í veru-
legt átak í lagningu gangstétta.
Ráðgert er að leggja snjóbræðslu-
kerfi og malbik á um 900 lengdar-
metra við eina aðalgönguleið bæj-
arbúa og er það einsdæmi að bæjar-
félag af okkar stærðargráðu skuli
leggja snjóbræðslukerfi milli bæjar-
hluta.
í samkomulagspunktunum er
ákvæði um að ljúka framkvæmdum
við núverandi skólabyggingu og
hönnun á skólphreinsimannvirki og
er þetta í samræmi við umrædda
þriggja ára áætlun frá 1995.
Einn liður í punktunum er að
Gísli Páll
Pálsson
gerðir verða samningar við Golf-
klúbb Hveragerðis og Iþróttafélagið
Hamar um áframhaldandi upp-
byggingu á aðstöðu þessara félaga.
Þetta er mikilvægur áfangi í upp-
byggingu íþróttastarfs fyrir unga
sem aldna, auk þess mun þetta
styrkja rekstur ferðaþjónustufyrir-
tækja í Hveragerði.
Á þessari upptalningu sést að
áfram verður unnið markvisst að
framfaramálum fyrir Hvergerðinga
en grunnur þeirrar stefnumótunar
var lagður fyrir rúmlega ári. Sam-
komulagspunktarnir eru í samræmi
við þá stefnu sem rekin hefur verið
við stjórnun bæjarfélagsins síðast-
liðin 2 ár.
Að lokum
Ljóst má vera að þessir sam-
komulagspunktar hefðu ekki orðið
til ef fyrrverandi forseti bæjar-
stjómar hefði ekki kosið að slíta
samstarfinu. Þá er það einnig ljóst
að fyrrverandi forseti bæjarstjórnar
hefði ekki dregið sig í hlé frá störf-
um í bæjarstjórn til loka kjörtíma-
bilsins, nema af því að hann beið
lægri hlut í þeirri pólitísku refskák
er hann hóf og fram fór í kjölfar
slita hans á samstarfi sjálfstæðis-
manna í bæjarstjórn.
Ég hvet sjálfstæðismenn í Hvera-
gerði til að standa saman og halda
áfram að vinna að framfaramálum
í þágu Hveragerðis. Það er von mín
og trú að þetta samstarf verði öllum
bæjarbúum til góðs. Framkvæmdir
og uppbygging bæjarfélagsins er
forsenda þess að blómleg byggð nái
að vaxa og dafna um ókomna tíð.
Það var fyrst og fremst umhyggja
fyrir bæjarfélaginu og velferð þess
sem lá að baki þessari ákvörðun
okkar sjálfstæðismanna um að
hefja þetta samstarf.
Það er frumskylda hvers sveitar-
stjórnarmanns að hugsa um velferð
bæjarins og íbúa hans og láta ekk-
ert annað óviðkomandi trufla það
starf.
Höfundur erforseti bæjarstjórnar
Hveragerðis.