Morgunblaðið - 30.10.1996, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 30. OKTÓBER 1996 31
AÐSENDAR GREIIMAR
Reglur um hámarksbið
eftir aðgerðum
í MBL nýverið var gerð ítarleg
úttekt á biðlistum eftir aðgerðum á
1 stóru sjúkrahúsunum. Fram kom
| að sparnaðaraðgerðir hafi valdið
því að þeir væru sífellt að lengjast.
I marz sl. voru á fjórða þúsund
manns á biðlista, þar af um 1.300
manns á bæklunardeildir sjúkra-
húsanna.
Bið kostar
Draga verður í efa að sífellt
lengri biðlistar feli í sér spamað.
Þvert á móti er líklegt að álíta að
bið sjúklinga eftir nauðsynlegum
aðgerðum feli í sér gríðarleg út-
gjöld. Ekki bara fyrir rtkissjóð,
heldur líka sjúklingana sem bíða
og fjölskyldur þeirra. Varla hverfur
sjúkdómurinn þótt fólk sé sett á
biðlista. Á meðan sjúklingar bíða
eftir aðgerð, kannske mánuðum eða
árum saman, þurfa þeir iðulega að
vera undir læknishendi og oft á
miklum og dýrum lyfjum. Sjúkling-
ar á biðlistum eftir aðgerðum þurfa
líka oft á að halda heimahjúkmn
og heimaþjónustu. Og oft þurfa
sjúklingarnir líka að halda vistunar-
plássi meðan á biðinni stendur, en
sá kostnaður bætist því ofan á að-
gerðina þegar að henni kemur. Bið-
in kostar því ríkissjóð fjármuni og
líka einungis frestun á útgjöldum
sem aðgerðinni fýlgja. Oft getur
aðgerðin líka orðið umfangsmeiri
og erfiðari, og þar með kostnaðar-
samari eftir því sem hún dregst.
ítarleg úttekt er nauð-
synleg á því, segir
Jóhanna Signrðar-
dóttir, hvað sífellt
lengri biðlistar kosta.
Biðin kostar líka fyrirtækin fjár-
muni, vegna fjarvista og vinnutaps
sjúklinganna. Verst er þó biðin fyr-
ir sjúklinginn og fjölskyldu hans.
Mörg heimili eru þannig stödd fjár-
hagslega, að ekkert má útaf bera
til að fjármálin fari ekki úr skorð-
um. Þannig getur það stefnt heim-
ili í gjaldþrot ef framfærandi heimil-
Öfremdarástand í inn-
1 flutningi á bifreiðum?
Nokkur orð um frjálsan innflutning bifreiða og annarleg
sjónarmið Bílgreinasambandsins
HALLGRÍMUR Gunnarsson, for-
stjóri Ræsis, lætur hafa eftir sér í
Morgunblaðinu 15. október sl. að
algert ófremdarástand sé að skapast
• í innflutningi á notuðum bílum og
að eftirlit yfirvalda sé ekki nógn
virkt. Svo er að skilja að forstjórinn,
sem jafnframt er formaður Bíl-
greinasambandsins, telji aukið hlut-
fall á innflutningi notaðra bifreiða
af hinu slæma. Það er ekki nýtt að
forsvarsmenn Bílgreinasambandsins
hrópi úlfur, úlfur þegar þeir telja
vegið að einokunarhagsmunum bif-
reiðaumboðanna.
Það kemur raunar ekki á óvart
að forstjóri í innflutningsfyrirtæki
nýrra bíla telji það slæmt að fluttir
séu inn notaðir bílar. Hitt kemur á
óvart að nefndur forstjóri er í Morg-
unblaðinu einnig að tala fyrir munn
Bílagreinasambandsins þar sem
miklu fleiri félagsmenn hafa beinan
hag af hagstæðum bílainnflutningi
heldur en hinir sem hagnast geta á
einokun. Enn undarlegra er svo að
Morgunblaðið virðist telja einsýnt
að Bílgreinasambandið, þar sem bí-
laumboðin ráða lögum og lofum, sé
fært um að meta hagsmuni íslenskra
neytenda í málinu. En lítum fyrst á
„ófremdarástand" Hallgríms Gunn-
arssonar.
Tilefni fréttar Morgunblaðsins eru
grunsemdir um tollsvik við innflutn-
ing á yfir 100-200 notuðum bílum.
Það er full ástæða til að stemma
stigu við slíkum brotum. Það sem
gerist er að óprúttnir einstaklingar
framvísa fölsuðum reikningum við
innflutning bílanna til þess að sleppa
með lægri tolla. Ég get vel tekið
undir með Hallgrími og öðrum for-
ystumönnum Bílgreinasambandsins
ef þeir eru að tala um hert eftirlit
til þess að taka á þessum vanda.
En mig grunar að þeirra málflutn-
ingur miði frekar að því að sverta
nafn allra þeirra sem hafa atvinnu
af þessum bílainnflutningi. Fram
kemur í Morgunblaðsgreininni að
ríkistollstjóri telji að rangt verð sé
gefið upp við innflutning 10-20%
notaðra bíla. Það er vissulega of
mikið en það sakfellir ekki hina sem
fara rétt að og greiða ríkissjóði það
sem honum ber. Sakamálin hafa
einnig komið upp hér á landi í tengsl-
um við bifreiðaumboð nýrra bíla og
enginn talar um að loka þeim!
Vaxtarbroddurinn í innflutningi
notaðra bíla er í kaupum íslendinga
á nýlegum bílum sem lent hafa í
Itjóni ytra og eru seldir þar á uppboð-
um. Það er skoðun mín að hér sé á
ferðinni mjög jákvæð og góð þróun
fyrir bæði hag neytenda og þjóðar-
búsins. En því fer fjarri að jafnræð-
is sé gætt í reglum sem settar eru
gagnvart eigendum þessara bíla.
I dag gilda þær reglur að við inn-
flutning notaðra „tjóna“bíla að þeir
eru við komuna inn í landið skoðað-
ir og metnir af sérstökum tjónaskoð-
unarmönnum Bifreiðaeftirlitsins og
leggja verður fram vottorð um burð-
arvirkismælingu og hjólastöðu. Að
lokinni viðgerð er bifreiðin skoðuð
aftur og síðan stimplað í skráningar-
vottorð að ökutækið sé tjónabíll. Það
er ævilöng refsing þessarar bifreiðar
fyrir að hafa lent í sínum skrámum
í útlöndum, hefði hún aftur á móti
verið svo lánsöm að vera klessu-
keyrð hér á íslandi þá mætti hver
sem er klastra henni saman og halda
áfram að keyra hana án þess að
nokkurn tímann væri gerð á henni
sérstök skoðun. Það er almennt ekki
gert að taka bíla af skrá hér á landi
þó að þeir séu mjög illa farnir eftir
umferðaróhöpp.
I reynd erum við með í landinu
tvenns konar „tjónabíla". Annars
Þessi bílainnflutningur
er, segir Birgir As-
geirsson, mjög hag-
stæður fyrir neytendur.
vegar frekar nýlega bíla, yfirleitt
ekki meira en eins til tveggja ára,
sem lent hafa í tjóni erlendis og eru
keyptir af íslenskum bílainnflytjend-
um sem leggja fyrir sig að versla á
uppboðum ytra. Þessir bílar fara í
gegnum nálarauga skoðunar og eftir-
lits og eru síðan alla tíð brennimerkt-
ir á markaði sem annars flokks vara
vegna stimpils í skráningarskírteini.
Hins vegar höfum við „tjónabílana"
sem boðnir eru upp hér heima, oft
afgamlir og svo illa farnir að enginn
keypti þá til að flytja á milli landa
en þeir eru keyptir engu að síður og
þeim er ekið um götur án þess að
fara nokkum tímann í sérskoðun
vegna tjónsins. Þessir bílar eru ekki
merktir sem tjónabílar í skráningar-
skírteinum líkt og hinir. Hér er á
ferðinni mismunun sem stenst engan
veginn og stríðir gegn hagsmunum
neytenda og öryggishagsmunum
okkar í umferðinni.
Það er mín tillaga að allir tjón-
skemmdir bílar á Islandi ættu að
fara í skoðun hjá hlutlausum aðila
sem myndi ákveða hvort afskrá skuli
bílinn meðan á viðgerð stendur.
Þetta ætti við um innflutta notaða
bíla, bíla sem tryggingafélögin eign-
ast eða þurfa að bæta og einnig
aðra bíla þar sem eigendur bera tjón-
ið sjálfir. Viðgerðirnar færu síðan
fram á verkstæðum sem síðan gætu
út vottorð um viðgerðina og bæru
ábyrgð á henni. Síðan mætti taka
stikkprufur frá verkstæðunum og
svipta þá aðila sem skila röngum
vottorðum og óviðunandi vinnu rétt-
indum til að skrifa út vottorð.
Ef að menn vilja halda sig við þá
brennimerkingu að skrá í skoðunar-
vottorðbíla orðið „tjónabíll“ þurfa
menn að gera upp við sig hver eigi
að bera kostnaðinn af slíkri brenni-
merkingu. Tökum dæmi, bíll að verð-
gildi 5 milljónir verður fyrir tjóni sem
kostar 1 milljón að laga og það er
greitt af tryggingafélagi. Eigandinn
fær bílinn aftur en þá er kominn
stimpill í vottorðin sem lækkar
markaðsverð bílsins um kannski 20%
eða 1 milljón. Hver á að bera þann
skaða? Átti tryggingafélagið að
greiða eigandanum eina milljón í
viðgerðakostnað og aðra í miskabæt-
ur eða er kominn tími til að menn
átti sig á að bifreið sem lendir í tjóni
og er lagfærð af viðkomandi iðn-
aðarmönnum verður í langflestum
tilfellum jafn góð og hún var áður.
Hún heldur ekki áfram að vera
„tjóna“bifreið og öll slík brennimerk-
ing er því út í hött.
Með skeíjalausum áróðri gegn
innflutningi notáðra tjónabíla hafa
forystumenn Bílgreinasambandsins
sett sjálfa sig í undarlega stöðu.
Þeir eru um leið að vinna gegn hags-
munum eigin félagsmanna, okkar
bílaiðnaðarmanna, og gera starf
okkar torkennilegt.
í Bílgreinasambandinu eru bí-
laumboðin, varahlutainnflytjendur
og bílaverkstæði, þ.m.t. réttinga- og
sprautuverkstæði. Þetta er óraun-
hæf samsetning. Félagið berst á
móti innflutningi á notuðum, tjón-
skemmdum bílum og einnig gegn
því að aðrir en skráðu bílaumboðin
flytji inn nýja bíla. Þessi innflutning-
ur er samt mjög hagstæður fyrir
neytendur sem fá nýja og nýlega
bíla á verði sem er allt að 30% und-
ir verði umboðanna. Tjónskemmdu
bílarnir skapa iðnaðarmönnum vinnu
og spara gjaldeyri.
Bílgreinasambandið hefur svo
langt aftur sem ég man verið undir
forystu fulltrúa bílaumboðanna, við
hinir fáum að borga félagsgjöldin
og mæta í kaffi einu sinni á ári.
Höfundur er bifvélavirki.
is, þó ekki sé nema
annar þeirra, er frá
vinnu um lengri tíma.
Sé viðkomandi algjör-
lega óvinnufær um
lengri tíma vegna veik-
inda sinna bíður hans
fljótlega mikið tekj-
utap. Sjúkradagpen-
ingar - um 17 þúsund
krónur á mánuði, taka
við af föstum launum,
sem bitnað getur mjög
harkalega á fram-
færslu heimilisins.
Ofan á þjáningar sjúkl-
ingsins fylgja því ekki
einungis mikið álag
fyrir heimilið, heldur
einnig miklar fjárhagsáhyggjur.
Reglur um biðtíma
Nauðsynlegt er að fram fari ítar-
leg úttekt á því hvað sífellt lengri
biðlistar kosti fýrir ríkissjóð, heimil-
in og samfélagið allt. Hvaða áhrif
hefur löng bið á sjúkdóminn og
sjúkdómseinkennin? Hvar liggja
öryggismörkin í þessu
efni? Víða erlendis
hafa verið settar regl-
ur um hámarksbið eft-
ir aðgerðum og heil-. -
brigðisþjónustu. Má
þar nefna að í Svíþjóð
voru settar reglur um
þriggja mánaða há-
marksbiðtíma eftir
þjónustu varðandi að-
gerðir tiltekinna sjúk-
dóma. Svipaðár reglur
voru einnig settar i
Danmörku. Nauðsyn-
legt er að settar verði
hér á landi reglur um
hámarksbiðtíma eftir
þjónustu. Slíkar reglur
geta bæði auðveldað skipulagningu ®
í heilbrigðisþjónustunni og leitt til
sparnaðar fyrir samfélagið allt. Að
ekki sé minnst á að lina þjáningar
sjúklinga og óvissu sem þeir hafa
þurft að búa við sem bíða eftir að-
gerðum.
Höfundur er formaður Þjóðvaka.
Jóhanna
Sigurðardóttir
Helgi Hálfdanarson
Leikrit þýdd
og flutt
EINHVER, sem ég veit ekki þess að þeim þætti hún fallegri.
hver var, flutti nýverið í Ríkisút-
varpið svofelldan boðskap til
þjóðarinnar:
„Sýningarhandrít skal það
heita. Þessi endalausa vitleysa,
sem ég held að hann Helgi Hálf-
danarson hafi komið af stað hér
á sínum tíma, að verið er að tala
um leikgerð þessa og þessa leik-
stjóra! Nú má aldrei segja leikrít
eftir Shakespeare, heldur verður
þetta að vera leikgerð Guðjóns
Pedersen byggð á því. Þessi enda-
lausa þvæla! Nú má aldrei segja
að þetta sé leikrit eftir Shake-
speare nema það sé flutt óstytt
og allir séu í sokkabuxum. Og
Helgi vill ekkert láta kenna sig
helzt við það þegar verið er að
birta verkin; enda skilst mér að
menn séu famir að fria sig þessu
böggi Helga Hálfdanarsonar með
því að nota yfirleitt aðrar þýðing-
ar, ef þær finnast. Ég veit að
Guðjón er farinn að leita í Matta
Jokk miklu frekar en Helga, af
því að Matti Jokk er dauður og
getur ekkert verið að setja sig
upp á móti því sem hann gerír. “
Svo mörg voru þau orð.
Þarna er á ferðinni stórbrotinn
misskilningur. Mér hefur aldrei
dottið í hug að skipta mér af
neinu sem sérstaklega varðar
flutning á þýðingum mínum,
hvorki styttingum á leikriti, til-
færslu í tíma, flutningi leikatriða
fram og aftur, annarlegu vali
búninga, búnaðar og leiksviðs,
eða neinu slíku, sem iðulega hef-
ur viðgengizt, heldur aðeins ósk-
að þess að fá að vera með í ráð-
um, ef æskilegt þætti að breyta
sjálfum textanum; en það hygg
ég að allir leikritaþýðendur hlytu
að gera. Sé einhverjum mínum
texta breytt án samráðs við mig,
vil ég ekki lengur kalla hann
minn texta, og heimila þar með
fyrir mitt leyti öll not hans hveij-
um sem hafa vill. Og mér er
spurn: Er hægt að ganga lengra
í afskiptaleysi?
Ástæðan til þess, að Guðjón
Pedersen valdi á sínum tíma þýð-
ingu Matthíasar Jochumssonar
til flutnings á Macbeth, var ekki
sú, að ég hafí sett einhver fráleit
skilyrði fyrir notkun á minni þýð-
ingu. Mín þýðing kom þar aldrei
til tals. Guðjón og þeir þremenn-
ingar lýstu því yfir opinberlega,
að þeir ætluðu að nota þýðingu
Matthíasar Jochumssonar vegna
Sú ástæða var eðlileg. Og aldrei
dytti mér í hug að andmæla því,
að hin merka þýðing síra Matthí-
asar væri fallegri en mín. í mesta
lagi kynni ég að kalla svo, að það
væri smekksatriði. Og sízt af öllu
lái ég Guðjóni Pedersen og þeim
félögum að vilja kunngera sinn
eigin góða bókmenntasmekk með
sérstakri yfirlýsingu i fjölmiðlum.
Hann verður þá aldrei framar
dreginn í efa.
Eg hygg að fáum muni ljósara
en mér, að sígilt leikrit verður
ekki þýtt í eitt skipti fyrir öll.
Reyndar hef ég haldið því fram,
að æskilegast væri að til kæmu
sem flestar þýðingar á merkilegu
skáldverki, því engin ein gæti
verið fullnægjandi. Það á ekki
sízt við um sígild leikrit, sem flutt
eru hvað eftir annað. Sú hefur
líka orðið raunin um leikrit
Shakespeares. Hér hefur Mac-
beth verið leikinn að undanförnu
í þýðingu minni og tveimur öðr-
um þýðingum, og var önnur
þeirra yngri en mín, en hin eldri.
Á þessu hefur farið mætavel.
Hitt er svo annað mál, að ég
hef hvað eftir annað fjargviðrazt
út af því opinberlega, að leikstjór-
ar leyfi sér að breyta stórlega í
flutningi verkum látinna höf-
unda, og það í þeirra nafni. Mátti
þá einu gilda hver þýtt hafði.
Slíkar aðfarir hef ég kallað sið-
leysi, nema sá, sem þann verknað
fremur, gangist við honum og
kalli verkið sína leikgerð. (Orðið
„sýningarhandrit" hef ég aldrei
fyrr heyrt eða séð.) Ljóst er að
þarna hef ég rætt um höfundar-
verk, en hvorki þýðingar mínar
né neins annars.
En með þessum afskiptum hef
ég því miður ekki komizt hjá að
styggja viðkvæma leiklistar-
menn, sem kjósa að vera á öðru
máli; enda hef ég verið hispurs-
laus um slík vinnubrögð og ýmist
kallað þau skemmdarverk eða
vítaverðan hégómskap, nema
hvorttveggja væri. Fyrr greindur
útvarpsræðumaður þykist hafa
hugmynd um að einhveijir leik-
stjórar telji eðlilegast að afgreiða
þennan málflutning minn með
því að útskúfa þýðingum mínum
öllum framvegis, þó að samband-
ið þar á milli kynni að vefjast
fyrir einhveijum. Um slík vinnu-
brögð er mér ekki kunnugt. En
sé svo — þá það!