Morgunblaðið - 12.12.1996, Síða 46

46 FIMMTUDAGUR 12. DESEMBER 1996
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
LA UFEY
ÁRNADÓTTIR
+ Laufey Árna-
dóttir fæddist í
Reykjavík 7. júní
1916. Hún lést í
Landspítalanum í
Reykjavík 6. desem-
ber síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru Vilborg Run-
ólfsdóttir, fædd í
Ásgarði í Landbroti
23. ágúst 1884, og
Árni Eiríksson, leik-
ari og kaupmaður í
Reykjavík, fæddur
26. janúar 1868.
Laufey giftist Val
Gíslasyni, leikara, 8. október
1938. Hann fæddist 15. janúar
1902 en lést 13. október 1990.
Þau eignuðust 3 börn, þau eru:
Valgerður Valsdóttir, fædd
1939. Maður hennar er Ingi-
mundur Sigfússon,
sendiherra. Valur
Valsson, banka-
sljóri, fæddur 1944.
Kona hans er Guð-
rún Sigurjónsdóttir.
Þriðja bamið, Áraa,
misstu Laufey og
Valur á fyrsta ald-
ursári. Barnabörnin
eru þijú: Valur Ingi-
mundarson, sagn-
fræðingur, kvæntur
Ingu Reynisdóttur.
Sigfús Ingimundar-
son, viðskiptafræð-
ingur, og Ragnar F.
Valsson, nemi í Tækniskólanum,
en sambýliskona hans er Helga
Einarsdóttir.
Utför Laufeyjar verður gerð
frá Dómkirkjunni í dag og hefst
athöfnin klukkan 13.30.
Nú er skammt stórra högga milli
í ættboga Árna Eiríkssonar og Vil-
borgar Runólfsdóttur.
Fyrir sex vikum lést næstyngsta
dóttir þeirra hjóna - Þóra - og nú
hefir yngsta barn þeirra - Laufey
- kvatt þennan heim. Svo voru þær
systur samrýndar að manni kemur
ekki á óvart að stutt yrði á milli
þeirra. Eru nú öll fjögur börn þeirra
Árna og Vilborgar látin. Er eftirsjá
að þeim, þau höfðu öll mikið til
brunns að bera og skiluðu góðu
ævistarfi. Þau náðu öll háum aldri
og systurnar þijár losuðu áttrætt.
Ekkert þeirra haslaði sér völl í
opinberu lífi og höfðu þó til þess
alla burði. Faðir þeirra stóð framar-
lega í menningarlífí Reykjavíkur á
á sínum tíma, en dó langt um aldur
fram 1917. Hann var af mörgum
talinn einn besti leikari landsins,
en hitt var meira um vert fyrir leik-
listarlífíð í bænum að hann var for-
göngumaður og má segja fram-
kvæmdastjóri þeirra leikhópa sem
vöktust upp um og eftir aldamótin
síðustu og komust í list sinni langt
fram úr því sem vænta mátti í fiski-
þorpi við þær aðstæður og í því
umhverfí, sem þeir bjuggu þá.
Stendur leiklist landsins nú á herð-
um þeirra.
Ekkert barna Árna og Vilborgar
lagði fyrir sig leiklist og hygg ég
þó, af kynnum mínum við þau öll,
að þau hefðu haft til þess getu
,k hefðu þau lagt á það hug; en Lauf-
ey tengdist leiklistinni snemma, hún
gekk að eiga Val Gíslason 1938.
Eftir gagnfræðapróf í Reykjavík
var hún um tíma á Þýskalandi og
lagði stund á þýska tungu, en
skömmu eftir haimkomuna tókust
kynni með henni og Val, sem hafði
byijað að starfa með Leikfélagi
Reykjavíkur 1926 og var vaxandi
leikari. Gengu þau í hjónaband og
bjó hún honum heimili, sem var
honum kastali og skjól í einu og
börnum þeirra heimili sem best
verður kosið meðan þau voru í föð-
urgarði en eftir það staður, þar sem
þau ætíð gátu leitað halds og
trausts og uppörvunar.
Laufey steig aldrei fæti sínum á
leiksvið. Hún hefði þó að mínu viti
verið hlutgeng þar, hefði hún lagt
út á þá braut. En leiklist á íslandi
á henni skuld að gjalda. Þegar
Valur maður hennar féll frá hafði
hann um langt skeið verið einn
fremsti leikari landsins og hefði
sómt sér á sviði hvaða leikhúss sem
var. Til þess þarf hæfíleika, en
hæfileikar nýtast misjafnlega.
Stundum kelur þá í nöpru umhverfi
eða verða úti á hijóstrum.
Cherchez la femme, segja Gallar.
Laufey var konan í lífí Vals. Hún
bjó honum gott og friðsælt heimili,
skjól í stormum lífsins. Henni var
í blóð borinn næmur skilningur á
leiklist og leikhúsvinnu. Ekki gat
skilningsríkari gagnrýnanda né
hollari ráðunaut. Hér var hæfileika-
rík kona, sem lagði allt sitt fram
til þess að styðja mann sinn og
stuðla að frama hans.
Hún var prúð í framkomu og
veglát, en þó hún væri hlédræg
duidist engum að þar fór sterk per-
sóna. Hógværð og fórnarlund sótti
hún til móður sinnar Vilborgar, sem
var óvenjuleg kona á marga lund
og ógleymanleg þeim sem kynntust
henni. Var með ólíkindum hve mik-
ið skaparinn hafði láti henni í té
af góðum eiginleikum.
Jóhannes Helgi segir í bók sinni •
„Valur og leikhúsið": „Laufey
Árnadóttir kona Vals vekur strax
upp í huganum ensku og þýsku
ávörpin Lady og gnádige Frau, svo
hófstillt og kyrrlát er framkoma
hennar, nærvera, orðafar, og þó er
þessi hljóða nærvera, það sem hugs-
að er í þögninni, ómissandi aflgjafí
í spjallinu við mann hennar."
Laufey átti bamaláni að fagna,
Valgerður kona Ingimundar Sigfús-
sonar sendiherra og Valur, banka-
stjóri íslandsbanka, eru bæði í
fremstu röð sinnar kynslóðar. Þau
höfðu mikið ástríki af móður sinni
og guldu henni það ríkulega; þriðja
barnið missti hún á fyrsta ári.
Hún hafði lengi verið heilsuveil,
en nú hefír hún fengið bata.
Það er lögmál lífsins að gömul
kona deyr, en það er saknaðarefni
að sjá á bak sumum samferðamönn-
um.
Mér og börnum mínum finnst
tómlegt nú.
Bjarni Jónsson.
Tengdamóðir mín, Laufey Árna-
dóttir, var afar víðsýn og umburðar-
lynd kona, sem hafði næma tilfinn-
ingu fyrir umhverfí sínu. Ég kom
ungur inn á heimili þeirra Vals
Gíslasonar, leikara, og var frá upp-
hafi og jafnan síðan vel tekið. Hún
hafði til að bera einstakt jafnaðar-
geð og það var alltaf gott að vera
í návist hennar.
Ung að árum dvaldi Laufey í
Þýzkalandi og náði þá góðum tök-
um á þýzkri tungu. Eftir að við
Valgí, dóttir hennar, fluttum til
Þýzkalands til annarra starfa, var
mér það sérstakt fagnaðarefni, að
tengdamóðir mín þáði boð okkar
um að heimsækja fornar slóðir. Hún
dvaldi hjá okkur í nokkra mánuði
og endurnýjaði gömul kynni m.a.
við vinkonu þeirra Þóru systur
hennar frá því fyrir stríð.
Synir mínir tveir áttu öruggt at-
hvarf hjá ömmu sinni. Þeir tengd-
ust henni báðir sterkum böndum,
sem voru þeim mikils virði.
Að leiðarlokum er mér þakklæti
í huga fyrir hlýlegt viðmót alla tíð.
Mér þótti vænt um hana og ég
sakna hennar mjög.
Ingimundur Sigfússon.
Það er undarleg tilfinning nú við
lát móðursystur minnar Laufeyjar
Árnadóttur að þurfa horfast í augu
við erfið þáttaskil í lífi fjölskyldu
minnar, en Þóra móðir mín, systir
Laufeyjar, lést í október sl.
Það verður tómlegt að koma ekki
oftar á Reynimel 58, en þar bjuggu
Laufey og Valur Gíslason leikari
maður hennar nær allan sinn bú-
skap. Þetta hús hefur verið fasti
punkturinn í lífi þriggja kynslóða,
og að hluta þeirrar fjórðu í lífi af-
komenda Árna Eiríkssonar leikara
og Vilborgar Runólfsdóttur. Vilborg
kom þessu húsi upp með dugnaði
og dyggri hjálp sonar síns Gunnars
í byijun seinni heimsstyijaldar og
var það ekki lítið afrek fyrir konu
komna yfír miðjan aldur að byggja
íjölbýlishús með sex íbúðum fyrir
sig og fjölskyldu sína. Allar götur
síðan hafa ýmsir afkomendur henn-
ar átt athvarf í þessu húsi, þijú af
ijórum börnum hennar, 10 af 12
barnabörnum og sum barnabörnin
byijuðu sinn búskap í þessu sama
húsi, einnig hafði amma Vilborg
atvinnurekstur (saumastofu) í hús-
inu um tíma. Til tólf ára aldurs bjó
ég í þessu húsi og aftur eftir að
ég varð fullorðin, þá ásamt Þóru
dóttur minni þegar hún var barn
og fram á unglingsár. Það var gott
að eiga Laufey í húsinu bæði á
góðum stundum og erfíðum og var
heimili þeirra Vals mitt annað heim-
ili alla tíð. I fjórum íbúðum af sex
bjó fjölskyldan í sátt og samlyndi
og samskipti á þann hátt og fjöl-
skyldutengsl svo sterk að stundum
held ég að við frændsystkinin höf-
um ekki verið alveg viss á fyrstu
árum ævi okkar í hverri íbúðinni
við áttum heima, svo náin voru
samskiptin innan þessa húss.
Laufey var einstaklega Ijúf, góð
og vönduð kona. Framkoma henn-
ar, fas og líf hennar allt einkennd-
ist af hógværð, látleysi, góðvild og
fórnfýsi. Hún helgaði líf sitt Val
og fjölskyldunni og fórst það starf
einstaklega vel úr hendi. Á heimili
þeirra Vals kynntist ég leiklist, ég
fór í leikhúsið með þeim allt frá því
ég var lítil hnáta og á seinni árum
fórum við Laufey oft saman í leik-
hús og ræddum leiklist. Það var
gaman að hlusta á hana segja frá
gamalli tíð og þeirri virðingu sem
hún bar fyrir þessari list. Nú er sá
tími liðinn og kemur ekki aftur, en
síðustu árin var Laufey ein orðin
eftir af fjölskyldunni í fjölskyldu-
húsinu. Með henni genginni er eins
og hoggið sé á ljúf tengsl við fortíð-
ina. Ég mun ætíð minnast Laufeyj-
ar frænku minnar með virðingu,
hlýju og ómetanlegu þakklæti fyrir
allt sem hún gaf mér.
Vilborg Bjarnadóttir.
Óhjákvæmilega fylgir því að eld-
ast að þurfa að sjá á eftir flestum
þeim er höfðu mótandi áhrif á
æsku- og uppvaxtarár manns. Ein
af þeim konum var Laufey Árna-
dóttir.
Allt frá því að við Valgerður
dóttir hennar, þá 5 ára gamlar,
tókumst í hendur og ákváðum að
verða vinkonur var ég sjálfsagður
gestur á heimili Laufeyjar og Vals
Gíslasonar leikara. Við vinkonur
vorum óaðskiljanlegar og gengum
út og inn á heimilum hvor hjá ann-
arri. Á heimili Valgíar vinkonu
minnar ríkti slík ást og virðing að
það hlutu allir að skynja. I minning-
unni er það mér sem ómetanlegur
fjársjóður að hafa átt þau hjón að.
Franskt máltæki segir: „Leitið
konunnar". í því felst að að baki
sérhvers mikilhæfs manns standi
sterk og gáfuð kona. Slík kona var
Laufey. Fáar konur hef ég þekkt,
sem studdu mann sinn jafnvel og
Laufey. Hún tók þátt í starfi hans
af lífí og sál. Hún skapaði þann
frið á heimilinu, sem Valur þurfti
til að móta þau óteljandi hlutverk,
sem þjóðin síðan fékk að njóta
gegnum árin af fjölum leikhúsanna.
Sjálf hefði Laufey, dóttir Árna Ei-
ríkssonar, sem var meðal bestu ís-
lensku leikara, án efa getað orðið
góð leikkona. Þeir hæfileikar komu
vel í ljós í leiftrandi frásögnum
hennar og ríkri kímnigáfu. Minnis-
stæð er einnig rödd Laufeyjar sem
var svo þýð og endurspeglaði þá
miklu fágun, sem einkenndi allt
hennar fas. Hún var hefðarkona á
heimsvísu. Það hlaut öllum að líða
vel í návist hennar.
Fyrir nokkrum vikum féll Þóra
systir Laufeyjar frá. Nú nákvæm-
lega einum mánuði eftir útför henn-
ar er Laufey til grafar borin. Valgí
vinkona mín hefur misst mikið en
á milli þeirra mæðgna ríkti mikill
kærleikur.
Ég sendi æskuvinkonu minni
Valgí, Val bróður hennar og fjöl-
skyldum þeirra mínar innilegustu
samúðarkveðjur. Blessuð sé minning
Laufeyjar. Hafi hún þökk fyrir allt.
Drífa.
í dag er kvödd einstök kona,
Laufey Árnadóttir. Að góðum ís-
lenskum sið vil ég minnast hennar
með nokkrum kveðjuorðum og
þakka henni fyrir alla þá hlýju og
elsku, sem hún sýndi mér og fjöl-
skyldu minni á lífsleiðinni.
Laufey Árnadóttir var gift föður-
bróður mínum, Val Gíslasyni, leik-
ara. Sem bam að aldri kynntist ég
Laufeyju í gegnum frænda minn
og síðar enn betur er ég átti því
láni að fagna að vera mikið á heim-
ili þeirra þegar ég var við nám í
Verzlunarskóla íslands. Umhyggja
hennar og góðvild var með þeim
hætti, að hún gerði líf og tilveru
þeirra sem umgengust hana betri
og bjartari. Það duldist engum er
dvaldi á heimili Laufeyjar og Vals,
að hún var hin styrka stoð fjölskyld-
unnar. Með yfirlætisleysi og bros á
vör mætti hún samferðafólki sínu
og lagði öllum gott til. Án nokkurs
vafa var það mesta lífslán Vals
frænda míns að kynnast og kvæn-
ast Laufeyju Árnadóttur.
Laufey hafði sérstakan áhuga og
skilning á lífsstarfí Vals, leiklist-
inni. Efldi hún Val til dáða og veitti
honum það skjól sem slíkum lista-
manni er nauðsynlegt, ef góður
árangur á að nást. Laufey var dótt-
ir hins þekkta leikara og kaup-
manns, Árna Eiríkssonar, þannig
að segja má að leiklistin hafí verið
stór hluti lífs hennar. Sótti Laufey
leikhús allt til þess er hún féll frá.
Fyrir rúmu ári heimsótti ég Lau-
feyju á heimili hennar. Tók hún á
móti mér af mikilli rausn að venju.
Þótt um mikinn hátíðisdag væri að
ræða í lífí hennar dvaldist hún ein
heima þennan dag. Það var ógleym-
anleg stund að sitja með Laufeyju
og ræða um liðna tíð. Var víða
komið við. Mikil frásagnargleði og
skýr hugsun einkenndi framsögu
hennar og viðræðustíl. Duldist ekki
að talað var af þekkingu og víðsýni
og ekki skorti gamansemina þegar
fjallað var um hinar spaugilegu
hliðar tilverunnar.
Á erfiðum tíma í lífi móður minn-
ar reyndist Laufey henni einstak-
lega vel. Sýndi henni ómetanlega
ástúð og umhyggju. Fyrir það og
langa samfylgd þakkar móðir mín,
Matthildur Guðmundsdóttir, sér-
staklega.
Laufey Árnadóttir er kvödd með
söknuði og þakklæti. Minningin um
góða konu mun varða veginn.
Guðmundur H. Garðarsson.
Að kveðja góðan vin hinstu
kveðju er ávallt erfitt, en kveðju-
stundin verður mun auðveldari,
þegar viðkomandi lætur aðeins eftir
sig fagrar og góðar minningar.
Söknuðurinn verður ljúfsár, þegar
minningar frá liðnum árum sækja
á hugann. Laufey var dóttir Árna
Eiríkssonar, en hann var einn af
frumheijum íslenskrar leiklistar og
átti dijúgan þátt í eflingu listgrein-
arinnar hér í höfuðborginni fyrstu
áratugi þessarar aldar.
Laufey var listelsk smekkkona
og bar heimili hennar þess glöggt
vitni, en leiklistin átti framar öðrum
listgreinum hug hennar og hjarta.
Ung giftist hún leikaranum Val
Gíslasyni, sem átti eftir að verða
einn af máttarstólpum íslenskrar
leiklistar, sem mikið reyndi á, þegar
söðlað var yfir úr áhugaleikhúsi í
atvinnuleikhús með tilkomu Þjóð-
leikhússins. Valur Gíslason var
traustur maður, frábær leikari og
mikill leiðtogi hinnar ungu leikara-
stéttar. Laufey reyndist eiginmanni
sínum sá lífsförunautur sem allir
listamenn væru sæmdir af. Hún
dáði mann sinn, hvatti hann og
studdi og ég minnist orða Vals,
þegar hann sagði mér, að Laufey
hefði verið hans besti gagnrýnandi
og að henni ætti hann farsælan
leikferil sinn fremur öðrum að
þakka. Laufey og Valur, það var
svo sjálfsagt að nefna þau saman,
löðuðu að sér ungt fólk í leikhúsinu
og við hjónin urðum þeirrar gæfu
aðnjótandi að kynnast þeim
snemma á starfsferli mínum. Þessi
kynni leiddu til vináttu, sem haldist
hefur æ síðan og skal nú þökkuð.
Samskiptin við þessi heiðurshjón
höfðu þroskandi áhrif á þá sem
þeim kynntust og ég met afar mik-
ils allan þann fróðleik um líf og list
sem ég varð aðnjótandi í návist
þeirra.
Um leið og ég kveð þessa sæmd-
arkonu bið ég að hið eilífa ljós
megi lýsa henni. Blessuð sé minning
Laufeyjar og Vals. Þau hvíli í friði.
Gunnar H. Eyjólfsson.
Það var fyrir 14 árum að Valur
Gíslason komst svo að orði í viðtali
við Jóhannes Helga rithöfund:
„Það var af tilviljun, ef nokkuð
er þá tilviljun, að ég fór að reyna
að leika, og gerði mér þá enga grein
fyrir til hvers það mundi leiða. Nú
veit ég að sá dagur er ég steig mín
fyrstu spor á leiksviðinu var mikill
heilladagur og um leið örlagaríkur
þáttur í lífí mínu. Og sú braut sem
ég lagði þá út á hefur svo sannar-
lega fært mér mikla ánægju og lífs-
fyllingu. Það var líka tilviljun að ég
í fyrsta sinn hitti og kynntist
Laufeyju, konunni minni. Það var