Morgunblaðið - 22.12.1996, Blaðsíða 12
12 SUNNUDAGUR 22. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐiÐ
Mótmælin gegn stjóm Slobodans Milosevic Serbíuforseta em ekki til marks um djúpstæða lýðræðisást
fólksins í landinu. Asgeir Sverrisson telur að sundmngin í röðum stjómarandstöðunnar og vægðarlaus
vetrarkuldinn muni vinna með forsetanum þótt umbætur séu óhjákvæmilegar þegar til lengri tíma er litið.
OTMÆLIN
gegn stjórn
Slobodans
Milosevic,
forseta
Serbíu, eru
að sönnu al-
varlegasta
ógnunin við tæplega tíu ára veru
hans á valdastóli en þau eru á hinn
bóginn ekki líkleg til að kalla fram
grundvallarbreytingar á sviði þjóð-
mála þar í landi. Sá mikli mann-
fjöldi sem mótmælt hefur á götum
höfuðborgarinnar, Belgrad, og víð-
ar í landinu undanfarinn mánuð
hefur ekki komið saman í nafni
ákveðinnar hugmyndafræði og því
fer fjarri að krafa fjöldans sé sú
að vestrænt lýðræði og markaðs-
hagkerfi verði innleitt í Serbíu.
Ólíkar forsendur
Andstaðan við Milosevic og hina
gjörspilltu stjórn hans sameinar
vissulega þau hundruð þúsunda
manna sem mótmælt hafa stjórnar-
háttum forsetans frá því hann lét
ógilda sigur stjórnarandstöðunnar
í bæjar- og sveitarstjórnarkosning-
um í landinu 17. fyrra mánaðar.
Forsendurnar fyrir mótmælunum
eru hins vegar margvíslegar enda
er af nógu að taka vilji menn láta
í ljósi óánægju með lífið í Serbíu
nú um stundir. Vafasamt er að
mótmælin skili raunverulegum
breytingum á meðan stjórnarand-
staðan er sameinuð aðeins í hatri
sínu á Milosevic og virðist ófær um
að blása til samstarfs um annað.
I göngunum hefur mest borið á
námsmönnum og ungu fólki sem
er í þokkalegu sambandi við um-
heiminn og nýtt hefur sér þjónustu
erlendra útvarpsstöðva á borð við
BBC og Voice of America til að fá
fréttir af því sem er að gerast í
heimalandinu þar sem fjölmiðlar
flestir lúta ritskoðun af hálfu und-
irsáta forsetans. Þetta unga fólk
telur upp til hópa að það geti eng-
ar vonir gert sér um framtíðina á
meðan Milosevic er við völd og
Serbía er nánast í hópi útlagaríkja
vegna einræðislegra stjórnarhátta
hans. Að þessu leyti minna mót-
mæli þessara upplýstu borgarbúa
á ástandið í ríkjum á borð við
Rúmeníu og Búlgaríu er kommún-
isminn féll þar fyrir réttum sjö
árum.
Lífskjörin á Afríku-stigi
Auk réttnefndra lýðræðissinna,
sem vilja að vestrænir stjórnar-
hættir verði innleiddir í landinu
með tilheyrandi markaðsfrelsi og
fijálslyndi, arka serbneskir þjóð-
emissinnar um götur borganna og
fordæma „svik“ þau sem þeir telja
að forsetinn hafi gerst sekur um
er hann varpaði frá sér draumnum
um Stór-Serbíu og samþykkti Dáy-
ton-friðarsamkomulagið svonefnda
sem m.a. fól í sér skiptingu Bos-
níu. Aðrir - og þetta er ef til vill
stærsti hópurinn - hafa kosið að
mótmæla ömurlegum og síversn-
andi lífskjörum á götum úti -
margir telja það raunar heppileg-
ustu leiðina til að halda á sér hita
í vetrarkuldunum. Frá því Mil-
osevic komst til valda innan Sósíali-
staflokksins árið 1987 hefur honum
tekist að færa lífskjörin í landinu
niður á ámóta stig og í -----------
Afríkuríkinu Ghana. At-
vinnuleysið er víða nán-
ast ólýsanlegt og meðal
mánaðarlaunin um 2.500 ____________
krónur.
Millistéttin sem í eina tíð lifði
þokkalegu lífi í stærri borgum
Serbíu hefur því sem næst verið
þurrkuð út. Margir hafa neyðst til
að selja eigur sínar, sem reynast
duga skammt í óðaverðbólgu og
fylla nú flokk réttnefndra fátækl-
inga. Á sama tíma blómstrar spill-
ingin sem aldrei fyrr enda ráða
fulltrúar Sósíalistaflokksins einir
ríkisfyrirtækjunum og maka óspart
Reuter
LEIÐTOGAR stjórnarandstöðunnar, skáldmennið Vuk Draskovic, lengst til vinstri og Zoran Djindjic, til hægri, í mótmælagöngu í Belgrad.
Sundurleit
hjörð gegn
Milosevic
meira
Draskovic
höfðar til hins
liðna
krókinn með smygli og leynilegum
viðskiptum.
Hatrið á hinni ráðandi stétt hef-
ur ekki einvörðungu farið vaxandi
í röðum þeirra sem mótmæla al-
ræði forsetans og valdaklíkunnar
sem hann hefur safnað um sig.
Mótmæli verkafólks hafa gerst
áberandi á undanförnum
- dögum enda fer örvænt-
ingin innan þessa hóps
dagvaxandi. Margir hafa
ekki fengið greidd laun
_________ svo mánuðum skiptir,
hermenn sem háðu land-
vinningastríð fyrir Milosevic í Kró-
atíu og áttu afturkvæmt úr þeirri
mislukkuðu herför fá ekki eftir-
launagreiðslur frá ríkinu vegna
þess að opinberlega háði Júgóslav-
neski herinn aldrei þá bardaga. Og
það var þetta fólk sem batt vonir
sínar við Milosevic og studdi hann
er hann komst til valda 1987. Nú
hefur stærsta verkalýðssamband
Serbíu lýst yfir því að það styðji
mótmælin gegn forsetanum. Andóf
stjórnarandstöðunnar eftir kosn-
ingarnar hefur þannig snúist upp
í allsheijarfordæmingu á stjórn
Milosevic. En þótt svo sé er ekki
þar með sagt að verkalýðurinn sé
reiðubúinn að styðja einhvers konar
byltingu í landinu með tilheyrandi
óvissu um framtíðina og afkomuna.
Hið sama á almennt við á lands-
byggðinni.
Valdalaust
stjórnsýslustig
Mótmælin í Serbíu hófust eftir
að sigur stjórnarandstöðunnar í 15
af 19 helstu borgum landsins í
bæjar- og sveitarstjórnarkosning-
um í nóvember var lýstur ógildur.
í raun kemur á óvart að Milosevic
skyldi leggja svo þunga áherslu á
að fá niðurstöðuna ógilta þar eð
þetta svið stjórnsýslunnar skiptir
harla litlu máli í landinu. Serbía er
í flestu tilliti öldungis miðstýrt ríki
og sveitarstjórnir hafa almennt það
hlutverk eitt að halda uppi sam-
göngum en skipta litlu sem engu
máli hvað stjórnmálaþróunina
varðar. Þessi ákvörðun forsetans
er ef til vill einkennilegri fyrir þær
sakir að flokkur hans hafði unnið
yfirburðasigur á fulltrúum stjórn-
arandstöðunnar í kosningum til
júgóslavneska sambandsþingsins
aðeins hálfum mánuði
áður. Óttinn kann því að
hafa verið ástæðulaus en
hræðslan við að missa
völdin virðist hafa leitt ________
forsetann út á hálan ís
nema ef vera skyldi að eiginkona
hans, Mira Markovic, helsti leiðtogi
serbneskra kommúnista og trúlega
eina mannveran í landinu sem á
sér fleiri hatursmenn en eiginmað-
urinn, hafi staðið að baki þessari
ákvörðun. Alltjent vaknar sú spurn-
ing hvort slægari stjórnmálamaður
hefði ekki gefið þessi takmörkuðu
völd eftir til að leiða í ljós getu-
leysi og sundurlyndi stjórnarand-
Fá ekki dulið
valda-
græðgina
stöðunnar í stað þess að kalla yfir
sig útskúfun og fordæmingu.
Samvinna
stj órnarandstöðu
Fyrr á þessu ári ákváðu leiðtog-
ar tveggja af fimm helstu stjórnar-
andstöðuflokkunum í landinu að
ganga til samstarfs undir nafninu
„Zajedno“ („Saman/Samstaða").
Það er þessi hreyfing sem mest
hefur borið á í mótmælunum í Serb-
íu og leiðtogar hennar hafa komist
í kastljós erlendra fjölmiðla. Þeir
eru fjarska ólíkir menn og endur-
spegla mjög ólík viðhorf. Stjórnar-
andstaðan í Serbíu hefur löngum
glímt við sundurlyndisfjandann og
síðustu sex árin höfðu leiðtogar
þessara tveggja flokka deilt um
flest það sem deila má. Samstarf
þeirra nú virðist lítt ígrundað hvað
málefnin varðar enda eru þeir full-
trúar fyrir ólíka hagsmuni.
Serbnesk hughyggja og
alþjóðleg hentistefna
Vuk Draskovic varð áberandi í
stjórnmálum Serbíu á árunum
1991-1992 þegar hann leiddi mót-
mæli gegn stjórn Milosevic er mik-
ill fjöldi fólks andmælti stríðinu í
Bosníu og Króatíu. Hann var hand-
tekinn í júní 1993 og honum mis-
þyrmt í fangelsi líkt og eiginkonu
hans.
Draskovic stofnaði flokk sinn
„Serbnesku endurnýjunarhreyfíng-
una“ árið 1990 og einkenndi þjóð-
ernisstefna þá málflutning hans.
Frá því þetta gerðist hefur
Draskovic heldur mildast í mál-
flutningi sínum en hann
er trúlega helsti málsvari
smábænda og lands-
byggðarfólks sem iifir í
allt öðrum heimi en borg-
arbúar og menntamenn.
Draskovic, sem jafnan er nefnd-
ur Vuk enda þýðir nafn hans „Úlf-
ur“ á serbó-króatísku, er þekkt
skáld og hugsjónamaður. Hann er
mælskur mjög og flytur mál sitt
af vægðarlausum tilfinningahita.
Draskovic höfðar til hins liðna,
vitnar gjarnan í miðaldaljóð serb-
nesk og verður tíðrætt um hugtök
svo sem „siðgæði", „heiður" og
„hefð“. Stjórnmálahugmyndir hans