Morgunblaðið - 25.01.1997, Page 24

MORGUNBLAÐIÐ
24 LAUGARDAGUR 25. JANÚAR 1997
VIKll
LM
□SNÆVARR er sívalur
hólkur, líkur flugvélar-
skrokki og á að geta tekið
allt að 15 manns. Sindri -
sterkur í verki - leggur til
allt efni í burðar virkið frá
Hogoveens Aluminium,
segir Stjáni og kveðst
þeim þakklátur fyrir lið-
veislu og skilning. Sem
björgunar sveitarbíll á
Snævarr að geta tekið
þriggja til sex manna
áhöfn með búnaði. Öku-
maður situr fremst fyrir
miðju, en honum til sitt
hvorrar handar fjar-
skiptamaður og siglinga
fræðingur.
□ HÉR er Stjáni með
hjólabúnaðinn í höndun-
um sem steypt ur verður
úr áli.
er nefnilega langt á milli tanka á há-
lendinu og verður hún og gír- og
millikassi rétt framan við miðjan bíl.
Snævarr verður með sítengdu aldri-
fi. Ökumaður situr fremst fyrir
miðjum bíl og er gólfið þar örlítið
hærra en gólfið aftar í bílnum til að
ná betra sjónarhomi fram fyrir bíl-
inn. Bæði hliðarhurð og hurð að aft-
an verða tvískiptar. Rennur efri
hluti þeirra eftir braut upp og inn í
bílinn, svipað bílskúrshurðum en
neðri hlutinn fellur niður. Gert er
ráð fyrir að hægt verði að aka vél-
sleða inn og út um afturhurðina. Á
bflnum verður þriggja til fimm
manna áhöfn.
Eitt hugvitið varðandi Snævarr
Tarfæru-
trölliá
Saæt/arr
Morgunblaðið/Einar Falur
er smurkerfið, sem Stjáni lýsir svo:
„Til að forðast að óbærilegur hiti
myndist í tækinu að innan eru hjólin
smurð með olíuveitu frá sjálfskipt-
ingu, drifum og vél þannig að sjálf-
skipting og stýrisvélar hafa sameig-
inlegan oh'uforða. Olía sjálfskipting-
ar smyr framhjól og nýtur í staðinn
kælingar og kemur í veg fyrir
þyngdaraukningu og veldur því ein-
nig að hjólin bila síður af völdum
kulda. Annað afturhjólið kælir olí-
una á drifunum og hitt afturhjólið
kælir smurolíu á vél.“
Létrtari en
h eppinautarnir
Gert er ráð fyrir að undir
Snævarri verði ekið á 38 til 44 þuml-
unga hjólbörðum. Burðargeta bflsins
verðui’ um 2.500 kg en brotþol hans
4.900 kg. Stjáni meik segir að bfllinn
sé mun léttari en keppinautamir,
vegi aðeins 133 til 200 kg á hvem far-
þega en þeir allt uppí um 333 kg á
farþega.
Sérstaða Snævarrs felst ekki síst
í einfaldleikanum. Þannig
er íhlutalisti drifrásar og
undirvagns aðeins 13 núm-
er á móti 39 númerum í
hefðbundnum bfl. Þetta er
gerlegt með því að nota
sömu hlutina á fleiri en
einum stað, að framan, aft-
an, til hægri, vinstri
o.s.frv. Þetta á að geta
þýtt 75% lægri bilanatíðni
og tuttugufaldan líftíma
slitflata. Enda ætlar Stjáni
að bjóða shtábyrgð á ýms-
um hlutum bílsins frá 200
þúsund kflómetram til allt að milljón
km. „Þá verður Snævarr þeirrar
náttúra að hann safnai- ekki á sig ís-
ingu eða krapa á ferð sinni um fönn-
ina,“ segir Stjáni. „Ég veit dæmi
þess að Hilux-pallbfll jók þyngd sína
um 600 kg í ferð á Vatnajökul, sem
er nálægt þriðjungi af þyngd bflsins
sem bætist við. Það munar um
minna!“
IMærri þrjátíu
miHjúnirP
En hvað kemur dæmið til með að
kosta?
„Nokkuð áreiðanleg fjárhagsáætl-
un um smíði á fyrsta bflnum hljóðar
uppá 25 til 30 milljónir króna. Það
kostar hins vegar lítið meira að hafa
þá tvo í fyrsta umgangi. Verði síðan
hægt að framleiða nokkuð fram í
tímann uppí öragga sölu má gera ráð
fyrir að Snævarr verði 25% dýrari
en keppninautarnir, t.d. Econoline
með framdrifi og breytingum, og er
ég þá að tala um kringum 8 milljónir
sem markaðsverð og fær þá kaup-
5TJANI meik,
sem í skýrsl-
um Hagstof-
unnar og kirkjubók-
um eflaust líka heitir
Kristján Jónsson, hef-
ur undanfarin þrjú ár
undirbúið smíði á sér-
stöku jöklafari, bfl
sem er ólíkur þeim
torfæratröhum sem
við þekkjum. Hefur
farartækið fengið
nafnið Snævarr og
hefur Stjáni þegar
sýnt ýmsum aðilum
teikningar svo sem
björgunarsveitum og
orkufyrirtækjum og
fengið jákvæðar umsagnir. Má nú
heita að Stjána sé ekkert að vanbún-
aði að hefjast handa við smíðina -
nema ef vera skyldi fjármagn.
„Ég á þriggja ára laun inni hjá
þessu verkefni, vægt reiknað, en
Rarik, Landsvirkjun og Orkubú
Vestfjarða hafa veitt mér samtals
einnar milljónar króna styrk. Ef mér
tekst að afla frekari styrkja til að
greiða skuldir get ég haldið verkinu
áfram og ef til vill byrjað að safna
skuldum aftur!“ segir Stjáni, en
hann er nú að Ijúka smíði á mótum
svo steypa megi felgur og annan
hjólabúnað úr áli.
Stjána meik þarf ekki að kynna
fyrir bflaáhugamönnum, en hann
hefur í þrjá áratugi unnið við hvers
kyns breytingar og bflasmíði, fer
eigin leiðir, safnar og heldur til haga
því sem margir álíta einskis virði en
hann telur menningarverðmæti og
hefur komið upp eigin safni far-
tækja sem er reyndar allt annar
kapítuli. Stjána meik má hiklaust
telja til uppfinningamanna, segist
sjálfur ekki vita hvort hann er hug-
vitsmaður, hönnuður eða bjartsýnis-
brjálæðingur. Hann er sjálfsagt allt
þetta og starfar í Landssambandi
hugvitsmanna þar sem saman koma
Hugvitsmaðurínn
Krístján Jónsson
hefur hannað neyð-
arþjónustubfl sem
talinn er henta
betur en erlendir
keppinautar.
Jóhannes Tómas-
son heimsótti hug-
vitsmanninn í
smiðju hans í Súða-
voginum.
þeir sem hafa kom-
ið auga á eitt og
annað sem við hin
höfum enga rænu
haft til að hugsa
um.
MihiH
marhaður
En hvemig fékk
Stjáni meik þessa
hugmynd, að smíða
bíl th þessara sér-
hæfðu verka?
„Það er mikfll
markaður fyrir
svona bíla og hér
eru á ferðinni yfir
fimm þúsund breyttir bílar og um
250 björgunar- og torfærabflar. Ég
sá að í ríkjandi ástandi er viða pott-
ur brotinn og að þetta hlyti að geta
gengið betur. Þetta era jeppar og
aðrir bflar sem smíðaðir era í allt
öðram tilgangi en breytt til að geta
sinnt sérstökum verkefnum og þar
verður þungt þyngra. Þeir henta því
í raun ekki nægilega vel. Snævarr er
hins vegar hugsaður sem alhliða tor-
færabfll, sérstaklega kannski til að
ferðast á snjó, hann er einfaldur
aldrifsbfll, sterkur og rúmar 15
manns. Snævarr hentar einfaldlega
miklu betur í þessi verkefni en er-
lendu keppinautarnir. Við höfum
forskot á þessum sviðum, við kunn-
um ýmislegt fyrir okkur, höfum
mikla reynslu og eigum að nota okk-
ur það,“ segir hann.
Snævarr er sjálfberandi hólkur,
svipaður flugvélarskrokki og borinn
uppi af stífum og langböndum úr áli
og er þyngd burðarvirkisins aðeins
um 150 kg. Hliðarrúður verða boga-
dregnar, úr plasti, svo og framrúð-
an, sem er hálf kúla, miðhluti henn-
ar verður úr hertu gleri. Stjáni hyg-
gst nota í bílinn þriggja lítra, fjög-
urra strokka og 120 hestafla Fíat
dísflvél sem hann á (Iveco), því það
Hvað er Parkinsonveiki?
MAGNÚS JÓHANNSSON LÆKNIR SVARAR SPURNINGUM LESENDA
Spurning: Af hverju fær fólk
Parkinsonsveiki? Er það samfara
öðram sjúkdómum eða vantar lík-
amann einhver efni, eða er það
háð hormónastarfsemi líkamans?
Er Parkinsonsveiki læknanleg
eða eru til einhver lyf sem geta
haldið henni í skefjum?
Svar: Parkinsonsveiki (einnig
nefnd Parkinsons-sjúkdómur eða
lamariða) er kennd við enska
lækninn James Parkinson sem
lýsti veikinni fyrstur manna árið
1817. Parkinsonsveiki er hrörnun-
arsjúkdómur í miðtaugakerfi sem
leggst aðallega á þær taugafram-
ur í heilanum sem stjórna hreyf-
ingum. Þessar taugaframur
mynda taugaboðefnið dópamín
sem flytur boð frá einni tauga-
framu til annarrar. í Parkinsons-
veiki minnkar hæfileiki þessara
frumna til að mynda dópamín og
það bitnar á ýmsum hreyfingum
eins og gangi, handahreyfingum
og svipbrigðum. Orsakir Parkin-
sonsveiki era óþekktar en svipuð
einkenni geta komið sem auka-
verkanir sumra geðlyfja, eftir
heilabólgu, höfuðáverka, hefla-
blæðingu, við koloxíðeitrun eða
heflaæxh. Einkenni sjúkdómsins
koma hægt og sígandi á mörgum
áram og fyrstu einkennin era oft
þau að viðkomandi dregur aðeins
annan fótinn við gang, er stirður í
útlimum eða hefur vægan hand-
skjálfta. Þegar sjúkdómurinn
versnar era einkennin oft mjög
dæmigerð fyrir Parkinsonsveiki
en þar er um að ræða svipbrigða-
laust andlit, augnlokum er sjaldan
deplað, munnur er oft svolítið op-
inn og munnvatnsmyndun aukin,
útlimir era stífir og sjúklingurinn
stendur álútur, margir eiga erfitt
með gang og ganga með stuttum
óöraggum skrefum og sumir hafa
handskjálfta. Skjálfti versnar við
spennu og þreytu en hverfur í
svefni. Sérstakt form af hand-
skjálfta við Parkinsonsveiki er að
þumli og vísifingri er stöðugt
nuddað saman. Það sem umfram
allt einkennir sjúklinga með Park-
insonsveiki er frosið, svipbrigða-
laust andlit og fátæklegar hreyf-
ingar.
Hrörnunar-
sjúkdómur
Parkinsonsveiki getur komið á
öllum aldri en byrjar sjaldan fyrir
fertugt og meðalaldur þegar fólk
veikist er talinn vera um 60 ár.
Talið er að um 1% fólks 65 ára og
eldri sé með Parkinsonsveiki þan-
nig að þetta er ekki sjaldgæfur
sjúkdómur. Venjulega koma sjúk-
dómseinkennin hægt og sígandi á
mörgum árum, eins og áður
sagði, og það er mjög misjafnt
hve alvarlegur sjúkdómurinn
verður. Sumir fá einungis tiltölu-
lega væg einkenni sem ekki há
þeim mikið, en aðrir (mikill
minnihluti) verða að lokum alvar-
lega veikir og deyja af afleiðing-
um sjúkdómsins. Parkinsonsveiki
hefur þó alltaf tilhneigingu til að
versna jafnt og þétt og engin
meðferð er þekkt sem getur
stöðvað þróun sjúkdómsins. Þeir
sem veikjast geta þó átt framund-
an fjöldamörg góð ár áður en
sjúkdómurinn fer að há þeim að
nokkru marki. Margir sjúklingar
með Parkinsonsveiki verða þung-
lyndir og þurfa meðferð við því.
Þar að auki þjáist um þriðjungur
sjúklinganna að lokum af mismik-
illi andlegri hrörnun.
Á meðan einkenni sjúkdómsins
era það væg að þau trafla ekki
dagleg störf fólks, er ekki ástæða
til að gefa neina meðferð. Mjög
mikilvægt er að lifa heilsusamlegu
lífi og stunda hæfilega líkams-
þjálfun. Sumir þurfa að hvfla sig
einhvern tíma dagsins og nauð-
synlegt er að forðast þreytu og
streitu vegna þess að slíkt gerir
einkenni veikinnar verri. Sjúk-
lingarnir þurfa oft andlegan
stuðning og uppörvun þannig að
fjölskylda, vinir og vinnufélagar
geta hjálpað mikið. Flestir þurfa
að lokum á meðferð að halda og
miðar lyfjameðferð að því að auð-
velda gang og aðrar hreyfingar og
losa sjúklinginn við skjálfta. Til
eru nokkur lyf sem geta hjálpað
mikið með því að auka framboð
taugaboðefnisins dópamíns í heil-
anum (einkum levódópa) og nokk-
ur önnur lyf geta gert gagn á ann-
an hátt. Engin lyf era án auka-
verkana og þessi lyf geta valdið
ósjálfráðum hreyfingum, ógleði,
svima og fleira. Fylgjast þarf vel
með sjúklingunum og oft þarf að
prófa mismunandi lyf og breyta
skömmtum eftir gangi sjúkdóms-
ins. Gerðar hafa verið tilraunir
með ýmiss konar skurðaðgerðir
gegn einkennum sjúkdómsins og
stundum tekst t.d. að minnka
skjálfta með heflaaðgerð. Einnig
hafa verið gerðar tilraunir með að
flytja bita úr nýrnahettumerg á
ákveðna staði í heflanum. Vegna
mikilla rannsókna á þessu sviði
má gera ráð fyrir talsverðum
framföram á næstu áram, bæði
varðandi lyfjameðferð og skurð-
aðgerðir.
• Lesendur Morgunblaðsins geta spurt
sálfræðinginn um það sem þeim liggur á
bjarta. Tekið er á móti spumingum á
virkum dögum milli klukknn 10 og 17 f
sfma 569 1100 og bréfum cða símbréfum
merkt: Vikulok, Fax 5691222.