Morgunblaðið - 25.01.1997, Qupperneq 33

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 25. JANÚAR 1997 33 r
AÐSENDAR GREINAR
Hugsjón
eða gaspur
SÚ VAR tíð að fá
orð lýstu íslenskum
sjávarútvegi betur en
fj ármagnsskortur.
Fiskveiðistefnan og
efnahagsstefnan
gerðu það að verkum
að sjávarútvegurinn
var í besta falli rekinn
á núlli. Krafan um
hagkvæmni var neðar-
lega á forgangslista
stjórnenda sjávarút-
vegsfyrirtækja í land-
inu, enda fátt í um-
hverfinu, sem hvatti
til þess.
Fyrirtæki í sjávar-
útvegi gátu ekki með eigin rekstri
byggt upp eigið fé. Stjórnendur
fyrirtækja eyddu mestum tíma sín-
um í að knékijúpa fyrir banka-
stjórum til þess að ná í rekstrarfé.
Ætti að framkvæma eitthvað
þurftu þeir þar að auki að skríða
fyrir stjórnmálamönnum til þess
að knýja á um fyrirgreiðslu með
ríkisábyrgð á lágum vöxtum. Það
var viðurkennt hlutverk stjórn-
málamanna að bjarga rekstri ein-
stakra fyrirtækja með opinberri
fyrirgreiðslu þegar þau lentu í
rekstrarerfiðleikum.
Árangur sem ekki er talað um
Á örfáum árum hefur tekist að
gjörbreyta þessum aðstæðum.
Með nokkrum sanni má segja að
algjör umskipti hafí orðið að þessu
leyti. Það er afleiðing breyttrar
efnahagsstjórnunar og
markvissrar fískveiði-
stefnu.
Áður fyrr var það
venja að ríkisstjórnir
voru um áramót að
gera meiriháttar ráð-
stafanir með gengis-
breytingum og milli-
færslum af ýmsu tagi
til þess að rétta við
stöðu sjávarútvegsins.
Að undanförnu hafa
einstaklingar og stórir
fjárfestar hinsvegar
verið í röðum til þess
að koma fjármagni
sínu fýrir í arðvænleg-
um fyrirtækjum í sjávarútvegi.
Þetta hefur ekki aðeins verið tákn
um heilbrigðara efnahagslíf heldur
einnig sýnilegur vottur um betra
jafnvægi milli atvinnufyrirtækja á
landsbyggðinni og höfuðborgar-
svæðinu.
Það er athyglivert að þeir sem
mest tala og skrifa um málefni
sjávarútvegsins um þessar mundir
sjá sjaldan eða aldrei ástæðu til
að fjalla um þann gríðarlega
árangur sem náðst hefur. Þó að
þessi umræðublinda sé athygliverð
staðreynd er hún af minni hálfu
ekki verð sérstakrar umræðu.
En skörin er farin að færast
upp í bekkinn þegar andstæðingar
fískveiðistjómunarkerfisins eru
eins og í örvæntingu famir að
gera í fjölmiðlum tilraunir til þess
að koma í veg fýrir að árangurinn
fái að koma í ljós. Þegar forystu-
menn í stjórnmálum eru farnir að
beita blekkingum í þeim tilgangi
er það tilefni umræðu og umfjöll-
unnar.
Hræðsluáróður gegn
fjárfestingum
Það var með heyranlegri vel-
þóknum að fréttamaður hóf
fréttatíma Ríkisútvarpsins fyrir
Enginn fótur er fyrir
því, segir Þorsteinn
Pálsson, að hlutabréf í
sj ávarútvegsfy rirtækj -
um hafí almennt verið
seld á yfirverði.
skömmu á því að flytja þjóðinni
þau tíðindi að Sighvatur Björg-
vinsson formaður Alþýðuflokks-
ins varaði lífeyrissjóðina við því
að fjárfesta fyrir milljarða króna
í sjávarútvegsfyrirtækjum á upp-
sprengdu verði. Og í beinni ræðu
sagði Sighvatur: „Og ég segi bara
einfaldlega það, að ef að lífeyris-
sjóðir sem eiga að tryggja afkomu
sjóðsþega í framtíðinni og aðrir
slíkir aðilar ætla að fara að fjár-
festa á nýbyijuðu ári fyrir millj-
arða við svona aðstæður á upp-
sprengdu gengi fyrirtækja sem
Þorsteinn
Pálsson
ekki kannske skila nema kannske
í meðallagi góðum arði, ja þá bið
ég bara Guð að hjálpa okkur.“
í þessu viðtali skáru mótsagn-
irnar í eyru. í byrjun hneykslaðist
formaður Alþýðuflokksins á því
að verið væri að flytja milljarða
króna til örfárra einstaklinga. En
síðar hélt hann því fram að rekst-
ur sjávarútvegsfyrirtækjanna á
íslandi skilaði ekki þeim arði að
það væri líklegt að raungildi
hlutabréfa í þeim væri neitt í lík-
ingu við það sem verið væri að
kaupa þau fyrir. Ég hef ekki í
annan tíma heyrt mann tala svo
rækilega í kross og þar með kippa
stoðunum undan eigin málflutn-
ingi í einu og sama fréttaviðtal-
inu.
Þær staðreyndir liggja fyrir um
þau sjávarútvegsfyrirtæki, sem
eru á almennum hlutabréfamark-
aði, að arðsemiskröfur sem gerðar
hafa verið til þeirra eru mjög svip-
aðar og annars staðar í atvinnulíf-
inu, eða um 5-7%. En dæmi eru
til um 10% arðsemiskröfur. Hluta-
bréfavísitala sem sett var á 100
í árslok 1991 var í lok síðastliðins
árs komin í 280 stig. Fyrir sjávar-
útvegsfyrirtæki á hlutabréfa-
markaði var hún í 300 stigum, en
í rúmlega 400 stigum fyrir iðnfyr-
irtæki.
Þegar þessar staðreyndir eru
virtar sést glöggt að enginn fótur
er fyrir því að hlutabréf í sjávarút-
vegsfyrirtækjum hafi almennt
verið seld á yfirverði og í ósam-
ræmi við það sem annars staðar
gerist. Aukinheldur ættu stjórn-
málamenn að treysta þeim sem
fjárfesta til þess að taka slíkar
ákvarðanir. Það er ekki hlutverk
stjórnmálamanna að hafa vit fyrir
markaðnum. Það hefur hvergi
gefist vel.
Gamalt fyrirgreiðslukerfi
- ný hugsjón
En hvað vakti þá fyrir for-
manni Alþýðuflokksins? Það verð-
ur ekki séð að tilgangurinn hafi
verið annar en sá að koma í veg
fyrir að þau fyrirtæki sem á næst-
unni eru að fara út á hlutabréfa-
markaðinn til að styrkja eiginfjár-
stöðu sína nái tilætluðum ár- .
angri. Eitt af þeim fyrirtækjum
er nýtt sameinað félag á Vest-
fjörðum. Það er tákn um nýja
viðspyrnu í sjávarútvegi Vestfírð-
inga.
Ef menn taka almennt mark á
ummælum Sighvats Björgvins-
sonar er líklegt að tilraun þessa
vestfirska fyrirtækis til þess að
endurskipuleggja fjárhaginn og
treysta eiginfjárstöðuna fari út
um þúfur. Geri menn hins vegar
ekkert með það sem þingmaður- <
inn sagði á fyrirtækið ugglaust , '
góða möguleika á að ná markmið-
um sínum. Það yrði mikilvægur
áfangi í að styrkja atvinnustarf-
semi á Vestfjörðum.
En takist formanni Alþýðu-
flokksins með hræðsluáróðri að
koma í veg fyrir að einstaklingar
og fjárfestar setji peninga í
sjávarútvegsfyrirtæki er komin
upp svipuð staða og hér áður fyrr
þegar stjórnendur þeirra þurftu
að knékrjúpa fyrir stjórnmála-
mönnum til þess að fá fjármagns-
fyrirgreiðslu af ýmsu tagi.
Það eru ekki nema átta ár síð-
an ríkisstjórn með aðild Alþýðu-
flokksins stóð upp fyrir haus í því ,
að dreifa milljörðum króna af
peningum skattborgaranna fyrir
þá sök að ekki var vilji til þess
af hálfu Alþýðuflokksins að gera
almennar efnahagsráðstafanir.
Engu er líkara en formaður
Alþýðuflokksins líti á eiginfjár-
myndun í sjávarútvegi, helstu at-
vinnugrein landsbyggðarinnar,
sem óþolandi eignatilfærslu.
Engu er líkara en gamla fyrirgre-
iðslukerfið sé raunverulega hin
nýja hugsjón jafnaðarstefnunnar. •
Eða var þetta ef til vill bara gasp-
ur til að þyrla upp moldviðri?
Höfundur er sjávar-
útvegsráðherra.
Á að verðlauna þá sem héldu
uppi háu iðgjöldunum?
markaði. Bótasjóðirnir eða vá-
tryggingaskuldin eins og þeir eru
nú kallaðir, geta gert tryggingafé-
lögunum mögulegt að hagræða
skattalegum hagnaði frá ári til
árs. Allt er þetta að gerast þrátt
fýrir að yfir vátryggingagreininni
vaki ríkisskipað eftirlit.
Uppsögn bílatrygginga
FÍB fór fram gegn
óeðlilega háum ið-
gjöldum bílatrygginga
á miðju ári 1995.
Gömlu tryggingafé-
lögin lýstu þá yfir að
allt væri með eðlileg-
um hætti og sökuðu
FÍB um áróður án
innihalds. Þrátt fyrir
stór orð er það stað-
reynd að þessi sömu
félög bjóða viðskipta-
vinum sínum núna um
20% lægri iðgjöld af
bílatryggingum en
þeim stóðu til boða
fram á haustið 1996.
Flestum er kunnugt hvers vegna
félögin lækkuðu iðgjöldin.
Innkoma FÍB-tryggingar hjá
Lloyd’s í lok september á síðasta
ári var hreyfiaflið. Með tilkomu
FÍB-tryggingar var boðið upp á
bílatryggingar sem voru allt að
35% lægri en aðrar sambærilegar
tryggingar á markaðnum. Neyt-
endur tóku við sér og gömlu trygg-
ingafélögin lækkuðu þrátt fyrir
yfirlýsingar um annað. VÍS reið á
vaðið og lækkaði iðgjöld ökutækja-
trygginga sinna þegar í september
og í byijun október lækkuðu hin
félögin sín iðgjöld einnig.
Allt gerist þetta í kjölfar þess
að talsmenn þessara sömu félaga
höfðu fullyrt frammi fyrir allsher-
jarnefnd Álþingis og í fjölmiðlum
að gera mætti ráð fyrir allt að 30%
hækkun á iðgjöldum
bflatrygginga, vegna
breytinga á skaða-
bótalögum sem komu
til framkvæmda á
miðju ári! Getur verið
að allsheijarnefnd
hafi ekki krafið for-
svarsmenn trygginga-
félaganna um skýr-
ingar á þessum rang-
færslum? Eftir stend-
ur staðfesting á full-
yrðingum FÍB; trygg-
ingafélögin hafa um
árabil tekið allt of há
iðgjöld af bíleigend-
um.
Sparar tvö þúsund krónur á
mánuði
Barátta FÍB fyrir lækkun
trygginga og sá árangur sem náð-
ist með innkomu FÍB-tryggingar
á markaðinn hefur haft veruleg
áhrif á hag heimilanna. Miðað við
eitt ár lækka iðgjöld bílatrygginga
um milljarð. Bílatryggingar vega
þungt í vísitölu neysluverðs þannig
að lækkunin skilar heimilunum
öðrum milljarði vegna lækkunar
verðbóta. Að meðaltali fær því
hver fjölskylda í landinu pm 24
þúsund krónur á ári til ráðstöfun-
ar, eða 2.000 krónur á mánuði,
vegna samstöðu FÍB-félaga. FÍB-
trygging skilaði launþegum meiri
kjarabót á nýliðnu ári en nokkuð
annað.
Miðað við eitt ár, segir
Runólfur Olafsson,
lækka iðgjöld bílatrygg-
inga um milljarð.
Hækka iðgjöldin
innan þriggja ára?
Á blaðamannafundi sem VIS
hélt í tilefni af iðgjaldalækkunum
sínum sagði Axel Gíslason for-
stjóri fyrirtækisins... að það
kæmi í ljós innan þriggja ára að
iðgjöldin ættu eftir að hækka
(Mbl.27.9. 1996)! Var forstjóri
markaðsleiðandi fyrirtækis að lýsa
því yfír að VÍS væri að bjóða tíma-
bundin óraunhæf iðgjöld til þess
að drepa niður samkeppni? For-
stjórinn gaf samkeppninni á þriðja
ár og að þá færi allt í fyrra horf.
I ljósi þessarar yfírlýsingar virðast
hagstæðar ytri aðstæður og fækk-
un tjóna ekki hafa áhrif á iðgjöld
íslenskra tryggingafélaga heldur
aðeins áreiti ef það kemur utan
frá. Hugsanlega telur forstjórinn
sig þekkja viðskiptavini sína og
treystir því að þeir verði leiðitamir
og haldi áfram að verðlauna þá
fyrir ofuriðgjöldin með því að eiga
viðskipti við þá? íslenskir neytend-
ur eru hættir að láta bjóða sér
svona viðskipti. Öll góð viðskipti
ganga út á það að báðir aðilar,
kaupandi og seljandi, séu ánægðir
með sinn hlut. Bílatryggingafélög-
unum hefur liðist á undanliðnum
árum að selja vöru sína allt of háu
verði. Það er kaldhæðnislegt að
tryggingafélögin hóti viðskipta-
vinum sínum að hækka iðgjöld
heimilis- og húseigendatrygginga
flytji þeir bílatryggingar sínar.
Viðskiptavinirnir muna fyrri yfir-
lýsingar að vegna áralangs taps
af bflatryggingum hafi þær verið
niðurgreiddar með öðrum trygg-
ingum. Neytendur eru meðvitaðir
um rangfærslurnar en allar breyt-
ingar krefjast aðgerða.
Bótasjóðir
Tryggingafyrirtækin hafa
ákveðna samkeppnisyfírburði um-
fram önnur íslensk fyrirtæki. Þeim
hefur liðist að byggja upp óeðlilega
bótasjóði sem eru undirstaða veru-
legrar eignaukningar á fáum árum
og sterkrar stöðu á neytendalána-
Uppsögn bílatryggingar þarf að
vera skrifleg og berast trygg-
ingafélaginu minnst 30 dögum
áður en nýtt iðgjaldatímabil hefst.
Sem dæmi þarf tryggingataki sem
er með tryggingatímabil sem hefst
1. mars að segja tryggingum sín-
um upp í síðasta lagi 29.. janúar.
Þeir sem segja upp tryggja sér
eðlilegt val og geta aldrei annað
en tryggt sér betri kjör. Það er
lítil fyrirhöfn að færa tryggingar
til en ávinningurinn er mikill. Bí-
leigendur hafa sýnt það að fá-
keppnin verður ekki brotin nema
með samstöðu. Virk samkeppni er
eina vopnið gegn gömlu samtrygg- ~t
ingunni og háu iðgjöldunum.
Tryggingafyrirtæki þurfa að vera
sterk en það er ekkert sem réttlæt-
ir ofuriðgjöld til sjóðasöfnunar.
Höfundur er framkvæmdastjóri
FÍB.
WICANDERS
GUMMIKORK
í metravís
• Besta undirlagið fyrir trégólf
og linoleum er hljóðdrepandi,
eykur teygjanleika gólfsins.
WICANDERS
• Stenst hjólastólaprófanir.
• Fyrir þreytta fætur.
GUMMIKORK róar gólfin niiurl
PÞ
&co
í rúllum - þykktir 2.00 og 3.2 mm.
Þ. ÞORGRÍMSSON &CO
ÁRMÚLA29 • PÓSTHÓLF 8360 • 128 REYKJAVÍK
SÍMI553 8640 - 568 6100
Runólfur
Ólafsson