Morgunblaðið - 25.01.1997, Qupperneq 36

V 36 LAUGARDAGUR 25. JANÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREIIMAR
EFNI: Fundargerð 1356 fundar
Flugráðs, haldinn 20. desember
1996. Einn kafli fundargerðarinar
fjallar um „meðferð mála frá loft-
ferðaeftirliti í dómskerfinu“. Segir
þar m.a. svo, nokkuð stytt:
„Vatnalendingamál, þar sem
um ítrekaða storkun var að ræða,
jafnvel fyrir framan starfsmenn
Flugmálastjórnar og kallaðir til
fulltrúar fjölmiðla til frásagnar.
^ Lögmaður okkar taldi nauðsynlegt
að sannreyna afbrotið. í síðara
hliðstæðu máli sem fór til dóm-
stóla var ekki sakfellt og var niður-
staða dómara að umrædd snerti-
lending á vatni hefði verið hluti
af aðflugi inn á flugbrautina í
Mosfellsbæ. í svonefndu Skeiðar-
ársandsmáli voru margir taldir
hafa flogið undir 500 feta lág-
markshæðinni en ein kæra barst.
í dómum um þessi mál er ekki
tekið á snertilendingu landflugvéla
við yfírborð vatns og sjávar.“
Þarna koma fram að okkar
mati dylgjur og beinlínis rang-
færslur, allar það alvarlegar að
^ við teljum að með því að láta slíkt
standa óbreytt í fundargerðum
Flugráðs sé það bæði ráðinu til
vansa og ómaklega sé nú enn einu
sinni vegið að æru okkar þriggja
sem stóðum í þessum málum. Auk
þess með svona bókun tekur Flug-
ráð sér dómsvald og kveður upp
aðra dóma en Héraðsdómur
Reykjavíkur. Skal nú nánar fjallað
um hvert atriði:
1) Bókað er: „um ítrekaða
storkun var að ræða, jafnvel fyrir
framan starfsmenn Flugmála-
stjómar“. (hér eftir nefnd FMS).
Sannleikurinn er: Upphaf málsins
er kæra Skúla Jóns Sigurðarson-
ar, starfsmanns FMS, á flugi sem
hann varð vitni að á Þingvalla-
vatni 3. september 1995. Hann
segir svo í kæru sinni m.a.: „ég
trúði ekki mínum eigin aug-
Vatnabrun er hvergi
••
bannað, segir Orn
Johnson, sem ritar
Flugráði fyrir hönd
þriggja flugmanna.
um .. . þegar hún snerti vatn-
ið... stóðu vatnsgusurnar hátt
undan og út frá báðum aðalhjólum
og að mér fannst stélinu líka (!).
Mér fannst flugvélin ætla að fara
í vatnið. Byggt á langri reynslu
minni á meðferð og afkastagetu
flugvéla og á rannsóknum flug-
slysa, álít ég hafið yfir allan vafa,
að þarna hafí ekki munað nema
hársbreidd að flugvélin steyptist
fram yfír sig í vatnið ... stór-
hættulegt, ... gáleysislegt, víta-
vert athæfí, ... dreg í efa andlegt
heilbrigði og dómgreind flug-
manns.“ Svona lá þá kæra fyrir,
vitnið var í 4 km fjarlægð og það
ítrekar eigin ágæti og kunnáttu
og setur fram fullyrðingar sem
vom alrangar, eins og stélhjólsg-
usurnar. Lýsir það vel óáreiðan-
leika vitnisins og jafnvel fákunn-
áttu þess í eðlisfræði flugvéla.
Flugmanni varð nú ljóst, að
hans eigin lýsing af flugi þessu
fyrir dómi mætti sín lítils gegn
embættismanninum með alla
þessa gífurlegu reynslu. Myndi þar
í engu gilda nein rök né eðlis-
fræði. Honum varð því Ijóst að
nauðsynlegt yrði að kalla á þekkt-
an „fulltrúa fjölmiðils“ (Ómar
Ragnarsson) og fá hann til þess
að taka upp á filmu svona snerti-
lendingar til þess að hafa þær
skjalfestar, svo ekki stæðu orð
gegn orði fyrir framan dómara
málsins. í framhaldi af þessu komu
síðan tveir fulltrúar Geimferða-
stofnunar Bandaríkjanna (NASA)
til landsins, fyrst á
kostnað okkar flug-
mannanna (fengum
við kostnaðinn
dæmdan okkur síðar)
og báru vitni fyrir
Héraðsdómi Reykja-
víkur og það var ein-
göngu vegna þeirra
og þessarar kvik-
myndar sem við vor-
um sýknaðir í málinu.
Þessum mönnum, svo
og nokkrum starfs-
mönnum Flugmála-
stjórna Bandaríkj-
anna og Englands,
auk fjölmargra flug-
manna víða um heim og hérlendis,
eigum við sigur okkar að þakka.
Við flugmenn vorum því ekki
„ítrekað að storka starfsmönnum
FMS“ og flugmaðurinn vissi ekki
af veru Skúla Jóns á vatninu. Til
gamans má geta þess, að annar
þessara NASA-manna, Mr. Thom-
as Yeager, mun líklega veita FMS
faglega ráðgjöf um endurbætur á
Reykjavíkurflugvelli vegna hættu
á vatnabruni þar!
2) Bókað er: „sannreyna af-
brotið“. Orðið afbrot á ekki við
hér. Menn eru saklausir þar til
sekt er sönnuð og við vorum sýkn-
aðir eins og margoft hefur komið
fram. Við flugmennirnir erum ekki
afbrotamenn, heldur saklausir þol-
endur og teljum að þarna hafi átt
að standa t.d. „að skoða hvort lög
hafí verið brotin“.
3) Bókað er: „í síðara
máli... var niðurstaða dómara að
umrædd snertilending á vatni hafí
verið hluti af aðflugi inná flug-
brautina“. Hér er alrangt farið
með og óskiljanlegt af hveiju
svona er bókað. í dóminum segir
orðrétt: „lenti flugvél sinni í bæði
skiptin í framhaldi af lágflugi
sínu ... og verður að líta svo á
að það lágflug hafi
verið nauðsynlegt
vegna lendinganna.“
Hvergi er einu orði
minnst á snertilend-
ingu á vatni, enda ekki
ákært vegna slíks. Með
þessari ákæru var veg-
ið harkalega að
starfsöryggi atvinnu-
flugmanns.
4) Bókað er: „ein
kæra barst“. Sannleik-
urinn er að tvær kærur
höfðu borist og verður
þeim nú fylgt hart eftir
en á öðrum vettvangi.
5) Bókað er: „að í
dómum um þessi mál er ekki tek-
ið á snertingu landflugvéla við
yfirborð vatns og sjávar.“ Eins og
áður er líst var ekki tekið á því í
síðara málinu, en því er svo sann-
anlega öfugt farið með fyrra mál-
ið. Mætti ætla að FMS hafí aldrei
lesið þann dóm, eða hún sé vísvit-
andi að reyna að halda upplýsing-
um frá Flugráði, en dómurinn
snerist alfarið um snertingu land-
flugvélar við vatn. Dómurinn er
uppá 5 síður, auk þess sem einn
dómaranna skilaði til dómsforseta
9 síðna greinargerð, eingöngu um
vatnabrun. Erlendu vitnin, verk-
fræðingarnir frá NASA, gáfu
þetta álit fyrir dóminum: „Telja
flug ákærða ekki hættulegt og
ekki raska öryggi flugvélarinnar.“
Samdóma komast 3 dómarar að
eftirfarandi niðurstöðu: „ ... ekki
hættulegt þegar vanur flugmaður
er við stjórn vélar ... telja verð-
ur ósannað að ákærði hafí raskað
öryggi flugvélarinnar eða stofnað
farþega sínum eða vélinni í svo
verulega hættu sem við er miðað
í tilvitnuðum ákvæðum hegningar-
laga og gr. 3.1.1 í flugregl-
um ... og ber þá að sýkna ákærða
af sviftingarkröfu“. Sem sagt, 3
Opið bréf til Flugráðs
Örn
Johnson
dómarar skila samtals 14 blaðsíð-
um sem eingöngu fjalla um þetta
mál og svo segir fundargerðin
„ekki tekið á“ málinu! Þetta er
sögufölsun. Okkur þykir nú full-
ljóst orðið, að það henti FMS ekki
að sannleikurinn komi fram í fund-
argerðum Flugráðs. FMS lét höfða
þrjú mál á hendur okkur og tap-
aði þeim öllum, allt á kostnað
skattgreiðenda og hlýtur þetta að
vera erfið staða fyrir svona stofn-
un.
Þess má líka geta að lögmaður
tveggja flugmannanna (fyrra mál-
ið) skrifaði FMS bréf fyrir þeirra
hönd, dagsett 18. nóvember 1996.
Þar segir meðal annars: „Umbjóð-
endur mínir eru hinsvegar frið-
semdarmenn og vilja að sjálfsögðu
ljúka máli í sátt og samlyndi. Því
er það, að umbjóðendur mínir óska
eftir formlegri afsökun Flugmála-
stjórnar vegna (ærumeiðandi)
ummæla framkvæmdastjórans
(loftferðaeftirlits) svo og vegna
hinnar ótímabundnu sviftingar til
að starfa í loftfari.“ Svar hefur
ekki borist enn. Þessar málshöfð-
anir FMS á hendur okkur komu
okkur verulega á óvart, enda
vatnabrun hvergi bannað og er
jafnvel sýningaratriði erlendis, en
þeim mun ánægjulegri voru sý-
knudómarnir þrír. Ljóst er að aldr-
ei verður friður hér um þessi mál
nema að FMS leyfi vatnabrun sem
hluta af listflugi og að stofnunin
hlutist til um að breytt verði regl-
um um lágmarksflughæð og fari
þar eftir einróma samþykkt aðal-
fundar í Félagi íslenskra einka-
flugmanna í des. sl. og teknar
verði upp USA/England/Kanada
reglur og gerum við hér með þess-
ar 2 tillögur til Flugráðs, FMS til
eftirbreytni.
Flugráði til upplýsingar, þá eru
því miður fleiri kærumál í farvatn-
inu. Við treystum því að Flugráð
vilji „hafa það sem sannara reyn-
ist“ í fundargerðum sínum og
þessar leiðréttingar verði því látn-
ar koma þar fram.
Höfundur er einkaflugmaður.
Óstöðugleikinn í öll-
inn „stöðugleikanum“
EINN mesti dragbítur íslensks
samfélags í dag er óheyrileg yfír-
bygging þess og mætti að skað-
lausu minnka hana stórlega, eink-
um sökum þess að öll arðvænleg
starfsemi fær þrifíst án hennar.
Það er ekki yfírbyggingin eða op-
inberi þátturinn, eins og sumir
virðast álíta, sem viðhaldið hefur
þeirri „velmegun“ sem hér ríkir.
Heldur má rekja hana til auðlinda
lands og sjávar og þeirra sem innt
hafa af hendi hefðbundin störf.
Og það má segja að tími sé kom-
inn til að þeir sem raunverulega
hafa haldið þessu samfélagi uppi
fái þann heiður sem þeim ber. En
þeir sem telja sig hafa skipt sköp-
um eða „stjórnað“ og vilja eigna
sér heiðurinn, líti um öxl og átti
sig á staðreyndum. Það var lögð
fram sú alkunna klisja á sínum
tíma að nú ætti þjóðin að standa
saman í að vinna bug á efnahags-
vandanum, en þegar upp var stað-
ið varð reyndin önnur. Fyrir árið
1980 var verðtrygging orðin að
veruleika, ofan í það voru fryst
laun, fram var sett fijáls álagning,
fjárfestingarfélög og sjóðir tóku
að blómstra á meðan heimilin
börðust í bökkum. Lántökur og
fjármagnskostnaður heimilanna
var verðtryggður. Ávöxtun eða
innkomnar tekjur þeirra sem áttu
kost á að hagnýta sér ástandið,
spruttu ekki af arðvænlegum
Er með réttu hægt að
segja, spyr Þorsteinn
Ólafsson, að „þjóð“ búi
við fjárhagslegt
sjálfstæði og stöðug-
leika, fi/rr en heimilin
sem hún samanstendur
af búa við slíkt?
hagnaði vel rekinna fyrirtækja,
heldur á því að einstaklingar og
heimili borguðu brúsann. Og síðan
var niðurskurðarhnífnum beitt og
tekið ofan fyrir feitu risunum sem
hagnast höfðu á ástandinu og biðl-
að til erlendra fjárfesta sem ein-
hverra hluta vegna gætu séð sér
hag í því að fjárfesta í öllu saman.
Þetta var meðal annars gert til
að komast hjá að fé það sem safn-
ast hafði á fárra hendur, rynni
til „vesalinganna" á ný. Þvílíkur
rekstur og þvílíkt virðingarleysi
við þá sem báru hitann og þung-
ann af öllu saman.
Hingað til hefur verið látið í
veðri vaka að fólkið kæmi til með
að njóta góðs af því sem það hef-
ur lagt að mörkum, en slíkt eru
orðin tóm. Og þeir sem mökuðu
krókinn vilja ekki sleppa því fjár-
magni sem safnast hefur og
heimta meira og þrautalendingin
á þá að vera sú að skera niður
og veita erlendu fjármagni inn í
landið. Niðurskurður krefst engr-
ar snilli, aftur á móti reynir á
hæfni þegar stækka þarf þjóðar-
kökuna. Erlent fjármagn er gott
út af fyrir sig og sú samkeppni
sem því gæti fylgt. En hvert
runnu möguleikar þjóðarinnar af
uppsöfnuðum sjóðum og þeim lof-
orðum að fólk hefði eitthvað með
sín mál að gera, eftir allt tilstand-
ið? Eða væri ekki ráð að fólkið
hefði hönd í bagga með ráðstöfun
þess fjármagns sem safnast hefur
fyrir þess tilstuðlan?
Ákveðnir aðilar virðast geta
hagnast á óförum annarra. En ef
fyrirtæki og sjóðir bera arð geng-
ur slíkt treglega til heimilanna,
og þá í formi lækkunar verðs,
hærri launa eða annars konar úr-
bóta, eins og dæmin sanna. Og
þessir aðilar eru ekkert að flýta
sér, þar sem t.a.m. þáttur eins og
laun eru aðeins kostnaðarliður í
þeirra augum. Og fjármagnsgeir-
inn lætur sér á sama standa á
meðan hann fær sitt, og getur
sótt rétt sinn með „lögum" sem
þinglýstur eigandi að eignum
landsmanna og selt þær á uppboði
fyrir kostnaði ef hlutaðeigendur
standa ekki í skilum.
Eins og ég ræddi um áðan er
ekkert að erlendri
fjármögnun. Ég vil
aðeins benda á að ef
íslenskir fjármagns-
og framkvæmdaaðil-
ar standa ekki vörð
um hagsmuni heimil-
anna, af hveiju ættu
erlendir kollegar
þeirra eitthvað frem-
ur að gera slíkt? Eða
eins og allir vita þá
byggjast markmið
slíkra fjárfesta á hag-
kvæmni og hag-
kvæmni eingöngu,
t.a.m. „ódýru vinnu-
afli“, ódýrri orku eða
öðrum þeim kostum sem gefa von
um hagnað. Málin snúast ekki um
„rétt og rangt“, heldur gróða og
tap. Og útkoman verður sam-
kvæmt venju að almenningi er
sagt að sitja og standa eftir þörf-
um. Ég er ekki að segja að þess-
ir aðilar beiti óprúttnari aðferðum
en gengur og gerist og þaðan af
síður „ólöglegum“. Heldur að í
þessu felast aðferðir nútíma við-
skipta og alveg óþarfi að blekkja
sjálfan sig í því sambandi. Og
dæmin hafa sýnt og sannað að
hagsmunir slíkra aðila og hags-
munir fólksins fara sjaldnast sam-
an. Það er afkoma heimilanna
sem hafa verður í huga. Sigur á
efnahagsvanda þjóðar og stöðug-
leiki er ekki staðreynd fyrr en sá
sigur hefur skilað sér til heimil-
anna og að þegnarnir eigi þess
kost að fara með sín mál sjálfir.
Þannig að í stað þess að möguleik-
arnir lægju fyrir erlendum fjár-
magnsaðilum eða umfangsmikl-
um sérhagsmunaaðilum hérlend-
is, að fjármagna, t.d. í nýsköpun.
Yrði ekki nema sanngjarnt að
fólkið sem skóp efnahagsbatann
nyti ávaxta erfiðis
síns, og þá ekki í
formi svikinna óverð-
tryggðra launa og
verðtryggðra lána á
bakið, heldur með
raunverulegri hlut-
deild. Og uppsafnaðir
sjóðir svo sem líf-
eyrissjóðir, yrðu nýtt-
ir í arðvænlegan
rekstur og til upp-
byggingar. En slíkt
yrði miklu skynsam-
legra í þjóðhagslegum
skilningi og nýttist
betur til öryggis í hús-
næðismálum og til
efnahagslegrar afkomu í framtíð-
inni. í stað þess að liggja á sjóðun-
um með ómarkvissar fjárveitingar
í huga eða ávöxtun erlendis. Og
veita síðan fólkinu sem skóp sjóð-
ina, og sjóðirnir eru fyrir, úr þeim,
en sem hefur ekki ráð á slíkum
munaði sökum óhagstæðra kjara
og erfiðra þjóðfélagsaðstæðna.
Ja, þvílík hagfræði. Hvað viðkem-
ur öryggi á efri árum, þá eru
betri kjör og bætt afkoma besti
lífeyririnn þar sem fólk getur
skapað sinn lífeyri sjálft og hefur
þá ráð á að greiða meira til sjóð-
anna ef með þarf. En fjármála-
rekstur heimilanna og fjármála-
umsvif þeirra sem láta að því
liggja að þeir séu að þjónusta
fólkið virðist eiga orðið fátt sam-
eiginlegt. Vel reknir sjóðir og fyr-
irtæki eru nauðsynlegir þættir.
En ef „blómlegur" rekstur þeirra
byggist og þrífst á lélegri afkomu
heimilanna þjónar slík starfsemi
ekki lengur tilgángi sínum og er
ekki vel rekin.
Höfundur stnrfar að nýsköpun og
ritstörfum.
Þorsteinn
Ólafsson