Morgunblaðið - 25.03.1997, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 25. MARZ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Morgunblaðið/Kristján
LÁRUS Hinriksson við eitt verka sinna.
List í álögum
Valkyijur sýna
Guðrún Kristín Steinunn
Einarsdóttir Gunnlaugsdóttir Þórarinsdóttir
MYNPLIST
Dciglan/Akureyri
MÁLVERK
Lárus Hinriksson. Opið alla daga
frá 14-18. Til 30. marz.
Aðgangur ókeypis.
ÞAÐ VAR fleira að gerast á
fallegum degi á Akureyri en sýning
hofróðanna á Listasafninu ogþann-
ig var hinn athafnasami og um-
búðalausi Tolli að taka niður sýn-
ingu sína á málverkum og vatns-
litamyndum í Blómaskálanum. Hún
hafði gengið merkilega vel í aðsókn
og sölu, gott ef þetta var ekki met
í aðsókn á sýningu aðkomumanns
á staðnum, þótt dýrasta málverkið
seldist reyndar til Reykjavíkur.
í Deiglunni fyrir ofan Kaffi
Karólínu í Listagili stendur hins
vegar yfir málverkasýning Lárusar
Hinrikssonar sjálflærðs mynd-
listarmanns, til nokkurra ára
starfsmanns Listasafnsins.
Lárus hefur annars helst verið
orðaður við ritstörf og skáldskap,
en fékk innblástur af sýningu Guð-
mundar Errós á safninu fyrir tveim
árum og nokkrum mánuðum seinna
opinberaði hann árangur athafna
sinna í Deiglunni. Röð mynda er
fjölluðu um manneskjuna frá vöggu
til grafar.
Minnist ekki að hafa séð þann
gjöming, en af þeim dúkum sem
nú eru til sýnis má ljóslega ráða
að Lárus máli af fingrum fram og
láti tilfallandi innblástur ráða för
pentskúfsins um grunnmál mynd-
flatarins hveiju sinni. Svona líkt
og nýbylgjumálarar níunda áratug-
arins gerðu er þeir vom hvað upp-
tendraðastir.
Að þessu sinni er myndefnið
heimur álfa, huldufólks og óljósra
skila á vettvangi hvunndagsins og
má af dúkunum ráða að Lárus
hafi eitt og annað numið af þeim
listamönnum sem sýnt hafa á safn-
inu.
Að baki óstýrilátri leikgleðinni
skynjar maður hið litglaða náttúru-
barn sem fer sínu fram. Neista
upprunalegra hæfileika sem eink-
um koma upp á yfirborðið í mynd-
um eins og „Álfatangó 1“ (5),
„Náttúruleg skií“ (7) og „Álfadans"
MYNPLIST
Listasafn Akurcyrar
MÁLVERKSKÚLPTÚR
Guðrún Einarsdóttir, Kristín Gimn-
laugsdóttir, Steinunn Þórarinsdóttir.
Opið alla daga frá kl. 14-18. Lokað
mðnudaga. Til 30. marz.
Aðgangur ókeypis
RÝNIRINN hefur tekið eftir því
í áranna rás, að sjálf flugferðin yfir
hálendið getur haft áhrif á afstöðu
hans til einstakra sýningafram-
kvæmda á Akureyri. En sjaldan
hefur það komið jafn áþreifanlega
fram og sl. sunnudag. Var þó svo
niðursokkinn í lestur Menningar-
blaðsins/Lesbókar, að hann tók ekki
eftir hinum margvíslegu ljósbrigð-
um veturmöttulsins og hjarnsins
hvíta sem flogið var yfir fyrr en
komið var langleiðina norður. Sat
enda ekki við glugga og sjónarhorn-
ið takmarkað. Hins vegar víkkaði
það við aðflugið sem var töfrandi
fagurt með alla þessa yfirhöfnu sól-
arbirtu, djúpu skugga og fjölþættu
formanir I hvítu er við blöstu.
Þessar kláru og skýru formanir
reyndust svo drjúgur ávinningur
fyrir kraftmikla dúka Guðrúnar Ein-
arsdóttur, sem er ein listakvennanna
þriggja, sem lagt hafa undir sig
Listasafn Akureyrar út marzmánuð.
Það á einkum við myndimar þijár
til vinstri er komið er inn í Vestur-
sal, sem verða þeim áleitnari sem
maður skoðar þær oftar, einkum
vegna tilbrigðanna er við blöstu í
landslaginu allt um kring. Þennan
dag voru formin ákaflega skýr og
klár, víðáttur miklar, skuggar mjúk-
ir afmarkaðir klárir og djúpir.
Guðrún leggur mikið upp úr áferð
yfirborðsins og dúkar hennar falla
vel að hinu grófa og hijúfa rými sem
er umgerð þeiira. Og þótt þær skeri
sig ekki tiltakanlega úr því sem hún
hefur verið að fást við á undangegn-
um árum var það sérstök lifun að
upplifa þær á staðnum. Öllu öðru
fremur þessar þijár myndir er fara
svo vel á veggnum. í nær myrkvuðu
herbergi glitti í rauðleit tilbrigði á
stórum fleka, sem er nýtt frá hendi
Guðrúnar sem hefur að mestu látið
sér nægja grunnmál í hvítu og
svörtu. Má vera fyrirboði meiri
átaka í lit sem hún ætti að vera vel
búinn undir í ljósi fullyrðingarinnar,
að enginn sé málari sem ekki geti
málað í hvítu gráu og svörtu ...
Kristín Gunnlaugsdóttir leggur
afar mikið upp úr umhverfi og inn-
setningu verka sinna eins og menn
urðu áþreifanlega varir við á hinni
hrifmiklu sýningu hennar í tengi-
rými Kjarvalsstaða á sl. ári.
Hún nýtur þess út í æsar, að nú
eru breyttir tímar og menn afar lið-
legir við unga sem vilja umturna
sýningarrými liststofnanna, þótt
minnsta frávik varðaði heimsendi
hér áður fyrr. Að fá að mála heilu
salina, svo þeir féllu að sértækum
myndverkum eða gjörningum var
eitthvað sem menn leyfðu sér ekki
einu sinni að dreyma um fyrir að-
eins fáum árum. Djúprauði bak-
grunnurinn sem Kristín hefur valið
sér í báðum tilvikum fellur afar vel
að verkum hennar, og mætti sömu-
leiðis ætla að andstæðulitur hans í
grænu gerði það einnig. Sýning Iist-
konunnar í Austursal verður fyrir
vikið öðruvísi öllu öðru sem þar
hefur verið uppi til þessa, yfir rým-
inu ríkir meiri og stásslegri bragur.
Að þessu sinni einkennist mynd-
efni hennar að nokkurs konar nöktu
varnarleysi, og eins og hún hefur
sjálf orðað það er fátt eins varnar-
laust eins og nakinn karlmaður sem
er með kynfærin dinglandi utan á
sér. Konan standi hins vegar svo
sterkt nakin. Framslátturinn orkar
tvímælis, þótt óvéfanlega sé líkami
konunnar gæddur meira formrænu
íjölbreytni og mýkt frá náttúrunnar
hálfu.
Hinir löngu nöktu líkamar sem
eru uppistaða verka hennar á sýn-
ingunni virka helst hvorugkyns fyr-
ir kvenleika sakir, þótt glitti í smá-
strákatippi á þeim, eins og verið sé
að hlutleysa blygðunarkenndina.
Eru ekki gæddir neinni tegund karl-
mennsku, sem í raun er ekki verið
að vísa til heldur eru í gerð sinni
ímynd manneskjunnar og varnar-
leysi hennar með paradísarhug-
myndina að leiðarljósi. Maður finnur
þrá eftir öryggi streyma frá þessum
stöðu samhverfu líkamningum, sem
eru vart mennskir í þeim yfirhafna
hreinleika sem frá þeim stafar. Sjálf
innsetningin verður of stórt atriði
að þessu sinni vegna einhæfni
myndefnisins og að átökin hafa
færst frá innhaldi þess og tjákrafti
til hinnar þokkafullu tæknibragða
og fínlegu pensilstrika miðalda. Bið-
ur ósjálfrátt um svipsterkari og rök-
vísari myndræn átök, jafnframt
meiri fjölbreytni í líkingu við það
sem greinist í myndunum „Samræð-
ur“ (3), „Maður á grænu leiksviði"
(4), Sítrónutré" (11) og „Rauða
rekkjan" (23), auk þess að kankvísa
andlitið í kúlunni „Faðir mannsins“
(15) er afar áleitið ...
Steinunn Þórarinsdóttir hefur
markað sér svið í hinni storknuðu
og tímalausu ímynd mannsins, eitt-
hvað í líkingu við það sem hún birt-
ist í steingerðum fórnardýrum eld-
gossins í Pompei. Yfir verum lista-
konunnar er eitthvað svo fjarrænt
líkt og árþúsundir skilji þær frá
nútíðinni, og þó virðist hún byggja
þær á niðurhlutuðum gínum úr nú-
tímanum sem hún svo gerir afsteyp-
ur af. Hlutirnir koma tilbúnir úr
mótunum, aðrir eru hnoðaðir og
mótaðir og fá nýja merkingu í hönd-
um hennar eftir að hún hefur soðið
þá saman.
Helst nálgast Steinunn nútímann
er hún vinnur í pottjárn og járn á
ryðrauðum grunni, jafnvel þótt hún
leiti til tilfallandi afgangshluta úr
fortíðinni til að vinna og móta úr.
Líkt og sér stað á ljósmynd í
miðopnu prýðilegs kynningarrits um
listakonuna Verk hennar í Miðsal
eru öll ný, eða frá þessu og síðasta
ári og þó er eins og hún sé að endur-
gera fyrri vinnubrögð frekar en að
fitja upp á einhveijum nýju. Byggj-
ast að meginhluta til á afsteypum
í járni, seigjárni og blýi ásamt ýms-
um viðaukum eins og gleri og blaða-
gulli. það skiptir þó í sjálfu sér ekki
svo miklu máli ef verkin eru fersk
og búi yfir magnaðri lifun. í þessu
formi og hinu opna miðrými virka
þau einhvern veginn svo slétt og
felld, er sem vinnubrögðin nálgist
hönnunarsviðið og heildarsvipurinn
leikmyndina...
Bragi Ásgeirsson
(9).
Bragi Ásgeirsson
Páll á Húsafelli sýnir
í Galleríi Sævars Karls
PÁLL á Húsafelli opnar sýningu
í Galleríi Sævars Karls miðviku-
daginn 26. mars kl. 19. Sýning-
in stendur til 16. apríl.
Páll Guðmundsson fæddist
árið 1959. Hann stundaði nám
við Myndlistaskóla íslands árin
1977-1981. Á árunum 1985-
1986 stundaði hann nám við
College of Art í Cologne undir
handleiðslu prófessors Bur-
geffs. Páll hefur haldið fjölda
einkasýninga og má nefna þar
m.a. sýningu sem hann hélt í
Surtshelli árið 1995.
Rætur þjóðar
MEÐAL frumsýningargesta á íslands þúsund ár var Sveinn Björns-
son, listmálari, og á myndinni fagnar Erlendur föður sínum.
KVIKMYNPIR
Iláskólabíó
ÍSLANDSÞÚSUND ÁR
Leikstjóm. klipping og handritshöf-
undur Erlendur Sveinsson. Kvik-
myndatökusljóri Sigurður Sverrir
Pálsson. Tónlist eftir Jón Leifs, þjóð-
lög o.fl. Aðalleikandi Gunnar Leós-
son. 61 mín. íslensk heimildarmynd.
Kvikmyndaverstöðin ehf. 1997.
ÞAÐ er nú svo að þrátt fyrir
að árabátaútgerðin sem stunduð
var í gegnum tíðina, allt fram á
þessa öld, sé á hraðri leið í glatkist-
una er fjarlægð hennar ekki meiri
en svo að ég hjó eftir því hjá rosk-
inni kempu eftir sýninguna að afi
hans hefði séð um smíði sexær-
ingsins sem er aðalumhverfi Is-
lands þúsund ára. Og daglegt líf
vermanna í nokkurri móðu. Er-
lendur Sveinsson hefur séð sér leik
á borði meðfram því sem hann
vann stórvirkið Verstöðin ísland,
að festa á filmu heimildarmynd
af öðrum toga, leikna lýsingu á
sólarhring í lífi dæmigerðrar
áhafnar árabáts þar sem hann
fylgir öllu því sem hann sannast
veit. Erlendur er starfinu vaxinn
einsog áður hefur sannast.
Kaflaheiti myndarinnar tengj-
ast gömlu eyktarmörkunum, hún
hefst á óttunni sem boðar rismál
í verbúðinni. Sex manna áhöfn
formannsins (Gunnar Leósson) býr
sig af stað og heldur á djúpið.
Línan er lögð í bítið, staðsetningin
ræðst af reynslu kynslóðanna.
Landsýn er nauðsyn svo formaður
geti miðað út fengsæla veiðistaði.
Andæft fram eftir degi, reynd
handfæri, línan dregin, haldið til
hafnar á áliðnum degi. Að þessu
sinni koma allir heilir heim að
kveldi. Löngum og ströngum
vinnudegi er þó ekki lokið. Afl-
anum þarf að koma í herslu og salt.
íslands þúsund ár er ekki aðeins
fróðleg og merkileg heimild, held-
ur nostrar smekkmaðurinn Erlend-
ur við alla þætti, stóra sem smáa.
Erlendur sá um heimildasöfnun og
smáatriðin sem sköpuðu daginn fá
að njóta sín. Staða hvers og eins
um borð í sexæringnum og hinn
örlagaríki bakgrunnur vermann-
anna sem skipaði þeim, flestum
ófrjálsum þrælum bændaþjóðfé-
lagsins, í rúm. Útbúnaður, veiðar-
færi, skinnklæði, skrínukostur og
verkun, ekkert verður útundan.
Kvikmyndagerðarmönnunum
tekst jafnframt að auðga myndina
með dramatík á stöku stað, gera
alvísan formanninn nánast goð-
sagnarkenndan, bregða dulúð yfir
komu gesta sem bera með sér
fyrirboða breyttra og betri tíma.
Og Guð er yfir og allt um kring.
Islands þúsund ár er minningu
þjóðhátta og vermanna til sóma.
Erlendur nýtur góðs af gullnám-
unni Islenskir sjávarhættir, meist-
araverki Lúðvíks Kristjánssonar
um þá helft föðurlandsins sem
umlykur það. Tæknilega er íslands
þúsund ár ágætlega unnin og Sig-
urður Sverrir skrásetur af list-
fengi, ekki síst örveröld árabátsins
í tröllslegu umhverfi. I myndarlok
höfum við náð að skerpa sjónir á
þennan veigamikla þátt í lífsbar-
áttu þjóðarinar. Sagan tilbúin í
hendur þeim sem munu ekki einu
sinni eiga þess kost að heyra á
hljóðbergi minningar manna
tengdar hinu hefðbundna útræði
fyrri alda. í þessum verkum finn-
um við rætur sögu okkar og menn-
ingar.
Sæbjörn Valdimarsson