Morgunblaðið - 22.05.1997, Blaðsíða 42

42 FIMMTUDAGUR 22. MAÍ 1997
AÐSENDAR GREIIMAR
MORGUNBLAÐIÐ
Frá Bellmann til
Björlinganna
- með viðkomu hjá Wennerberg1 og Abba
SÆNSKIR söngv-
ar, ljóð og lög, hafa
lengi notið vinsælda á
íslandi. Hljómfögur
tunga, seiður söngv-
anna í gleði og sorg
og hafa hrifið hug og
hjarta og skipað veg-
legan sess í sönglífi
þjóðarinnar.
Allt frá dögum C.M.
Bellmanns hafa lög
tónskáldsins og ljóð
ómað í eyrum. Náms-
menn, sem dvöldust á
Norðurlöndum lærðu
lögin og fluttu með sér
fjör og gáska, dillandi
danslög og gaman-
söngva, en sungu einnig um hver-
fulleik lífsins og harma.
Að vísu segja spakvitringar tón-
listarsögu að Bellmann hafi fengið
lögin lánuð hjá Frökkum og sjálfur
samið textana. Kann að vera satt,
en nú er of seint að rexa um það
hjá Stefi. Enda höfundarrétturinn
löngu fyrndur.
Við hvílumst um skeið við dúkað
borð Bellmanns. Jón Jakobsson
síðar landsbókavörður og Hannes
Hafstein skáld og ráðherra syngja
Bellmannssöngva í herbergi í Suð-
urgötu á námsárum í Lærða skól-
anum.
Jón Thoroddsen skáld og sýslu-
maður þeytir rokk sinn við lag
Bellmanns og spinnur þráð úr þeli.
Bellmannssöngvana hefir hann
trúlega lært þegar hann var að
stríða. Emil tónskáld, sonarsonur
hans raddsetur syrpur Bellmanns
og leikur í Útvarp.
MA-kvartettinn, söngflokkur
skólapilta, sem kennir sig við
menntasetur Sigurðar skólameist-
ara á Akureyri, fyllir samkomusali
kvöld eftir kvöld með Bellmanns-
söngvunum. Djúpir bassatónar
•Jóns frá Ljárskógum seiða áheyr-
endur og sýslumannssonurinn frá
Húsavík biður um stundargrið en
Hælisbræður þræða af smekkvísi
einstigi efri radda. Séra Bjarni
Þorsteinsson tónskáld og heiðursk-
lerkur klingir glösum við gamla
félaga og heilsar nýj-
um í heimslystar-
söngvum Bellmanns.
í nærfellt tvær aldir
óma söngvar Carls
Michaels norður við
heimskaut. Segja má
að þeir hverfi um sinn,
eða hljómur þeirra
dvíni um skeið þegar
rokk og ról og popp-
bylgjan skellur með
hvað mestum þunga
og ætlar allt að færa
í kaf. En þá birtist
bjargvættur á sjónar-
sviði. Sigurður Þórar-
insson jarðfræðingur,
frægur vísindamaður
og fjallagarpur, kunnur úr ijölda
ferða um fjöll og firnindi, Þórs-
merkurfarinn nafnkunni, sá sem
söng Maríu sinn dýrasta óð við
tjaldskörina í Húsadal lagði frá sér
gítarinn um sinn, en greip ritfæri
og setti saman bók um Bellmann.
Varð hún söngelskum mönnum
hvatning til dáða. Efldist nú fiokk-
ur ijölmennur og strengdi þess
heit að hvika hvergi uns lúta Bel-
manns næði eyrum og helgaði sér
áheyrendahóp þrátt fyrir ærandi
hávaða ásláttarhljóðfæra.
Gunnar Wennerberg, höfundur
Glúntasöngvanna vinsælu var
fæddur 2. október árið 1817. Hann
lést 24. ágúst árið 1901. Hann var
kirkjumálaráðherra Svía 1870-75
og landshöfðingi 1875-88. Glúnta-
söngvarnir eru óhikað frægasta
verk Wennerbergs. Þeir nutu fá-
dæma vinsælda hér á landi um
áratuga skeið. Tvísöngvar þessir,
saga Glúntans og magisterins seg-
ir frá ævintýrum stúdenta í Upp-
sölum í Svíþjóð. Wennerbeg samdi
söngva þessa árin 1847-50. Það
má segja að það sé rétt í þann
mund sem Alþingi íslendinga er
endurreist.
Glúntasöngvarnir nutu lengi vel
svo einstæðra vinsælda að naum-
ast verður jafnað við annað en
Bítlasöngva þeirra Lennons &
McCartneys.
Dúettar þessir eða tvísöngvar
Samskipti íslendinga
og Svía hafa verið ýmiss
konar í gengum tíðina.
Pétur Pétursson rifjar
hér upp ýmislegt
athyglisvert í tilefni
opinberrar heimsóknar
forsætisráðherra til
Svíþjóðar.
voru sungnir um gjörvallt land.
Hvarvetna þar seni hljóðfæri
fannst, orgelharmóníum eða píanó,
var sest við það og samsöngur
hafinn. Islensk tónskáld, Bjarni
Þorsteinsson og Jón Laxdal sömdu
söngva í anda Glúntasöngva
Wennerbergs. Má þar nefna Sól-
setursljóð séra Bjarna Þorsteins-
sonar og lagaflokkinn Gunnar og
Njál eftir Jón Laxdal.
Nafnkunnir íslenskir söngvarar
sungu Glúntana, Símon Þórðarson
á Hól, Árni Jónsson frá Múla, Pét-
ur Á. Jónsson, Óskar Norðmann,
Ásgeir Hallsson og Magnús Guð-
mundsson. Ágúst Bjarnason og
Jakob Hafstein, Bjarni Bjarnason
frá Geitabergi og Magnús Ágústs-
son frá Birtingaholti. Jón Kjartans-
son og Egill Bjarnason og svo
mætti lengi telja.
Gunnar Wennerberg fylgdist vel
með íslensku tónlistarlífi. Það er
gott að minnast þess nú, einmitt
þegar íslensk tónskáld fyrri tíðar
geta átt von á því að í þau sé
hnjátað af oflátungum, sem setja
sig á háan hest, að eiga skráð lof-
samleg ummæli merkra manna.
Séra Friðrik Friðriksson æskulýðs-
leiðtoginn kunni sagði frá því í bók
sinni „Starfsárin" er hann heim-
sótti Gunnar Wennerberg: „Við
áttum langt samtal um ísland.
Wennerberg spurði mig mikið eftir
séra Bjarna Þorsteinssyni á Siglu-
firði og kvaðst dást að Hátíða-
söngvum hans og lögum yfirleitt.
Hann sagði, að sig undraði á því,
að slíkur maður væri látinn sitja í
fásinni úti á landskjálka, í staðinn
fyrir að veita honum fé til að búa
í Reykjavík og til þess að geta
farið utan, er hann vildi.“
Ekki má gleymast að geta þess
að Siglfirðingum er sómi að því
hvernig þeir heiðruðu séra Bjarna
lífs og liðinn og hafa jafnan kostað
kapps um að varðveita verk hans
og hlúa að minningu hans.
Kórsöngur hefir löngum notið
vinsælda á íslandi. íslenskir karla-
kórar héldu utan í hljómleikaferðir
og hingað komu sænskir, norskir
og danskir kórar. Svíþjóð hefir
löngum haft á að skipa frábærum
kórum. Stjórnendur þeirra hafa
margir hverjir verið í fylkingar-
bijósti hljómlistarmanna.
Einar Ralf, einn hinn kunnasti
í hópi sænskra kórstjóra hafði náin
samskipti við Islendinga. Hann
raddseti m.a. lag Sigvalda Kalda-
lóns, Á Sprengisandi. Stjórnaði um
'angt skeið stúdentakór. Alice
Babs, söng- og kvikmyndastjarna
söng með kórnum. Einar Ralf kom
hingað til lands með kór sinn árið
1937.
Þegar Sigurd Björling hélt utan
hafði hann með sér unga brúði,
Sigrúnu Ögmundsdóttur, sem um
langt skeið hafi gegnt starfi út-
varpsþular og notið einstakra vin-
ÓPERIJSÖNGVARARNIR Sigurd Björling og Jussi Björling í
Grímudansleiknum eftir Verdi.
Pétur
Pétursson
SIGRÚN Ögmundsdóttir og Sigurd Björling óperusöngvari „med
sin söta fru“. Myndin er tekin 1937.
Sigrún Ögmundsdóttir, fyrsta
þula Ríkisútvarpsins, við
hljóðnemann. Seinni maður
Sigrúnar var Árni Tryggva-
son hæstaréttardómari og síð-
ar ambassador í Svíþjóð.
Gunnar Wennerberg
Gluntahöfundur.
sælda. Helgi Hjörvar kvaddi Sig-
rúnu eð fögrum saknaðarorðum
og heillaóskum:
yVið höfum engar prinsessur átt
á Islandi, því að jafnvel í okkar
eigin æfintýrum eru þær útlendar.
Þess munu heldur engin dæmi í
sögu landsins, að barnung stúlka
hafi orðið svo þjóðkunn og svo
umtöluð og blátt áfram sagt eins
elskuð og Sigrún Ögmundsdóttir.
Þetta er hin ótrúlega rómantík
vélamenningarinnar og hins nýj-
asta tíma.
Þessu veldur fyrst og fremst
það, að Sigrún er fyrsti þulurinn,
þar að auki fyrsti kvenþulurinn.
Hún varð, fyrir atburðanna rás,
einskonar ímynd og persónugerf-
ingur þessa nýja boðbera, útvarps-
ins, sem kom eins og óvæntur
gestur, eins og ný tilvera, inn á
heimili þeirra, sem hungraði og
þyrsti í fásinninu.
í öðru lagi veldur það, sem óve-
fengt er, að Sigrún hefir um leið
einhvern hinn hreinasta og feg-
ursta málróm, sem til er. Með
ávarpi sínu einu gegn um Ijósvak-
ann hefir hún komið til fólksins
eins og hið góða barn, ungmeyjan,
glöð og hýr og hjartahrein, ómót-
stæðiieg vegna æsku sinnar og
hreinskilni, öldungis eins og hún
var í daglegri umgengni meðal
okkar í útvarpinu. En þó er hún
skapmikil kona og alvörugefin.
Mönnum mun síðar verða það
ljósara en nú, hvílík þraut það
var, sem hún var sett í, að verða
þulur 18-19 ára gömul, Reykja-
víkurbarn, óhjákvæmilega geró-
kunnugt um margt, sem þulur
þarf að vita og hafa algerlega á
valdi sínu: blæbrigði og ríkidóm
tungunnar í bókmentum, um annes
og afdali, og svo örugga þekkingu
á helstu viðfangsefnum þjóðfélags-
ins og stímabraki lífsins, utanlands
sem innan.
En þegar áfátt kunni að verða,
þá naut hún æfinlega réttar þess,
sem öllum þótti vænt um, þeirrar
friðhelgi að vera yngsta og besta
systir hlustenda sinna. Engum
mun verða fyrirgefið á sama hátt
og henni, eða réttara sagt: henni
einni mun fyrirgefast.
Sigrún varð prinsessa fólksins.
Og nú hefir það gerst, sem á vant-
aði til þess að æfintýrið væri full-
komnað. Þegar hún nú leggur frá
landi í dag með manni sínum og
kveður okkur fyrir fult og alt, þá
óskar fólkið, að æfintýrið um Sig-
rúnu megi um alla framtíð enda á
þennan sjálfsagða hátt, eins og öll
falleg æfintýri:
. . . Og hann fór með hana heim
í sitt land, og þau unnust bæði vel
og lengi, o.s.frv., eins og þið öll
kannist við.
Þannig kvaddi Helgi Hjörvar
Sigrúnu Ögmundsdóttur hinn 1.
júlí 1937. Það stóð ekki á Svíum
að heilsa ungum brúðhjónum, Sig-
urd Björling óperusöngvara og
Sigrúnu brúði hans, sem blaðið
„Stockhohns-Tidningen" nefnir
„Islands hallákvinna“, en það er
þularheiti Svía. Sagt er að unga
parið hafi flutt inn í piparsveina-
íbúð óperusöngvarans, en hafi eytt
hveitibrauðsdögunum, sem þeir
nefna „smekmánad" á Þingvöllum.
I viðtali og frásögn blaðamannsins
er sagt frá rafvæðingu íslands,
allt séu það sænskar rafmagnsvél-
ar frá ASEA. Sigrún segir að