Morgunblaðið - 27.06.1997, Side 26

26 FÖSTUDAGUR 27. JÚNÍ 1997
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Hnoss og grýla
TÓNLIST
Sigurjónssafn
FIÐLUTÓNLEIKAR
Verk eftir J.S. Bach og Karóllnu
Eiríksdóttur (frumfl.). Hlíf Sigur-
jónsdóttur, fíðla. Myndlistarsafni
Sigurjóns Ólafssonar, þriðjudaginn
24.júní kl. 20.30.
HINAR sex partítur og sónötur
Bachs frá Köthenárunum fyrir fiðlu
án undirleiks eru meðal stærstu
furða tónbókmennta. Erfiðlega hef-
ur gengið að skýra praktískan til-
gang þeirra, því kröfurnar sem þær
gera til flytjandans voru og eru
varla af þessum heimi, og vandséð
hvaðan uppfærsluhefð af þeirra
gráðu ætti að vera komin á tilurðar-
tíma. Eins og sagði í stuttum en
velskrifuðum tónleikaskrártexta
þykir líklegt að Bach hafi hugsað
tónsmíðarnar sem lærdómsríkar
æfingar fyrir fiðluleikara. Enda má
til sanns vegar færa, að Bach var
öðrum þræði mjög „dídaktískt"
þenkjandi höfundur - invensjónim-
ar og Veltempraða hljómborðið eru
meðal frægra dæma - og þá ekki
aðeins hvað varðar spiltækni, held-
ur einnig tónsmíðafæmi. Þar sem
einleiksfiðluverk eiga í hlut hefur
fyrirmynd Bachs skilað sér til fjölda
seinni tíma tónhöfunda (nefna
mætti t.d. Ysaye og Bartók), og sem
prófsteinn á leikni og túlkunarhæfi-
leikum standa enn þann dag í dag
engin önnur einleiksfiðluverk ofar
þessum sex gimsteinum frá 1720.
Fiðluleikurum hefur löngum
staðið nokkur stuggur af téðum
verkum sem eðlilegt er, enda eru
þau tiltölulega sjaldséð á reykvísk-
um tónleikaskrám. En framfarir í
íslenzkum hljóðfæraleik hafa verið
gífurlegar á undanförnum áratug-
um, og kannski er ekki sízt til
marks um það, þegar „tutti“-fiðlari
úr Sinfóníuhljómsveitinni sem ekki
hefur lagt einleiksbrautina sérstak-
lega fyrir sig ræðst á garðinn þar
Karlakór-
inn Stefnir
í Búdapest
KARLAKÓRINN Stefnir úr Mos-
fellsbæ og Kjós flutti Sálumessu eft-
ir Franz Liszt í Matthíasarkirkjunni
í Búdapest 24. júní sl.
Fjölmenni var á tónleikunum, enda
ekki á hveijum degi sem Sálumessa
Liszt er flutt í heild, jafnvel í heima-
landi tónskáldsins, segir í kynningu.
Flutningur verksins þótti takast afar
vel. Var hrifning áheyrenda svo mik-
il að þeir klöppuðu flytjendum lof í
lófa, enda þótt slíkt tíðkist alls ekki
í kaþólskum kirkjum.
Einsöngvarar með kómum em
Garðar Thor Cortes, Gísli Magnús-
son, Eiríkur Hreinn Helgason og
Stefán Jónsson. Organleik annast
Ferenc Utassy og fimm ungverkskir
tónlistarmenn leika á trompet, bás-
únur og pákur. Stjórnandi er Lárus
Sveinsson, sem stjórnað hefur kóm-
um um árabil.
Kórinn heldur tónleika í Vín á
næstu dögum, bæði fyrrnefnda Sálu-
messu og tónleika með ísienskum
sönglögum.
------------------
Opinni sýningn
að ljúka
„OPIN sýning“, sem boðað var til i
Nýlistasafninu, Vatnsstíg 3b, er að
ljúka og er þetta síðasta sýningar-
helgi. Óllum var boðið að koma og
setja upp verk á meðan húsrúm leyfði
og sýna fjölmargir listamenn verk
sín í safninu.
Gestur safnsins í setustofu úr röð-
um Félags Sslenskra myndlistar-
manna er Ásgerður Búadóttir.
sem hann er hæstur. í því sam-
hengi var frammistaða Hlífar Sig-
uijónsdóttur á fjölsóttum tónleikum
í Laugamesi sl. þriðjudagskvöld
verulegur sigur, jafnt fyrir hana
sjálfa sem fyrir strengjaleikarastétt
landsins almennt.
Upphitunarverkið var E-dúr-
partítan (nr. 3), e.t.v. árennileg-
asta stykkið af öllum sex. Hressi-
Iegt prelúdíustefið með fallandi
ferhljómi í fyrstu 2 töktum og ví-
valdísku ondeggiando-skoppi í 3.
er svo smitandi fjaðurmagnað að
Bach notaði það oftar en einu sinni
í öðrum verkum, auk þess sem
ýmsir hafa síðar orðið til að út-
setja prelúdíuna fyrir aðskiljanleg-
ustu áhafnir. Hlíf lék hana á góðum
hraða með vel mótaðri bergmáls-
dýnamík. Loure-þáttinn lék hún
mjög fallega með döprum undirtóni
og öruggum tvígripum, og mótaði
einnig Menúettana tvo vel, sérstak-
lega hinn síðari. „Ekkóin“ duttu
nokkuð upp fyrir í Bourrée-þættin-
um, en lokaþátturinn (Gigue)
steinsmall með leiftrandi sveiflu,
þrátt fyrir smáslys í lokin, og var
yndislega laus við hið yfirdrifna
rúbató sem nú virðist í tízku að
troða inn í jafnvel dansþætti Bachs.
Burtséð frá einstaka óvæntri
gloppu var spilið í heild öruggt og
sannfærandi.
Karólína Eiríksdóttir samdi
Hugleiðingu fyrir einleiksfiðlu fyrir
Hlíf í fyrra, og var hún nú frum-
flutt. Verkið er í einum kafla, frem-
ur stutt og - eins og nafnið bend-
ir til - fremur innhverft í anda;
með orðum tónleikaskrár „byggt á
hugmyndum sem þróast áfram og
birtast í ýmsum myndum, eins
konar tilbrigði án stefs.“ Þó að
verkið væri víða kröfuhart, t.a.m.
í inntónun þegar tónbil gerðust
stórstíg, bar það annars lítt keim
af virtúóskri tæknisýningu. Oft-
lega fékk maður á tilfinningu að
verið væri að lýsa e.k. „samtali"
tveggja ólíkra persóna, sem birtust
m.a. í andstæðum staccató- og le-
KONUR frá ullarverkstæðinu á
Þingborg koma í heimsókn og
vinna úr ull í Byggðasafni Árnes-
inga í Húsinu á Eyrarbakka laug-
ardag og sunnudag milli kl. 14-17.
Mikil hefð hefur verið fyrir
tóvinnu og vefnaði í Húsinu í
gegnum tíðina. Um Eyrarbakka-
verslun fór einnig ull bænda af
öllu Suðurlandi til útflutnings,
bæði óunnin ull auk tóskapar frá
heimilunum — vefnaður á árum
áður en siðar einkum prjónles.
gatóleik, og eins og í öllum innlif-
uðum samræðum hitnaði mönnum
í hamsi, áður en allt féll í ljúfa löð
að lokum. Önnur verk Karólínu
hafa að vísu sagt undirrituðum
meira en þetta, en samt var heild-
stæður þokki yfir tónsmíðinni, og
leikurinn bar vott um töluverða
yfirlegu.
Tónleikunum lauk með 2. Partítu
Bachs í d-moll, sem hefur þann eina
galla ef svo mætti kalla að vera
„bakþungt," því hin fræga loka-
chaconna er lengri í síðum talið en
allir hinir þættirnir samanlagt, 6
af 11 alls. í fyrri þáttum verksins
gekk Hlífi bezt í Allemöndunni (I.),
þar sem leikurinn var gæddur
þokka þess er kann að gefa sér
svigrúm til að forma, svo og í Gig-
unni, er rann létt og lipurt með
dágóðri sveiflu, þó að einleikarinn
hefði þurft að rífa sig upp úr minnis-
gloppu af aðdáunarverðum vilja-
styrk í lok Saraböndunnar næst á
undan.
Chaconnan mikla, hnoss og grýla
allra fiðluleikara, er ekkert lamb
að leika sér við. Þegar menn hafa
loks brotið sér leið yfir tækniþrösk-
ulda hinna 64 tilbrigða um hljóma-
röð við hnígandi þrábassastef, hefst
glíman við að byggja upp heildar-
strúktúr í styrk og blæ, og hefur
mörgum orðið fótaskortur á hvoru
tveggja, hreint burtséð frá því hvort
líkamlegt úthald endist til eður ei.
Það kom því minna á óvart að ein-
leikaranum skyldi stöku sinnum
fatast flugið yfir gímaldið en að
jafn margt skyldi heppnast jafn vel
og raun bar vitni, t.d. þegar dúr-til-
brigðin hófust undir miðju, eða í
óarío/ag'e-tilbrigðunum nokkru síð-
ar. Helzt saknaði maður þó löngu
crescendóanna tveggja sem ákveðin
hefð er fyrir. Fylgjendum „upphaf-
legs“ flutningsmáta kann að þykja
þau óþarfa íhlutun úr rómantíkinni
- en í löngu verki sem þessu mynda
þau svipmikla hápunkta sem fæstir
vilja vera án.
Ríkarður Ö. Pálsson
Þingborgarkonur, sem hafa að-
setur í gamla skólahúsinu í
Hraungerðishreppi, hafa um ára-
bil unnið að því að endurvekja og
viðhalda ullarvinnslu í margvís-
legu formi.
Þær hafa iíka hvatt til betri með-
ferðar ullarinnar, eins og Eyrar-
bakkakaupmenn, sem létu sér
annt um þessa útflutningsvöru.
Eru því Þingborgarkonur kær-
komnir gestir í Húsið þessa helgi,
segir í kynningu.
TÓVINNA og vefnaður hefur löngum verið stundað
í Húsinu á Eyrarbakka.
Ullarvinna í Húsinu
á Eyrarbakka
ERLENDAR BÆKUR
SONURINN
SEM HVARF
Jacquelyn Mitchard:
Bak við ystu sjónarrönd „The
Deep End of the Ocean“.
Viking,1996. 434 s.
Sjónvarpskonan Oprah Winfrey
gerði skáldsöguna „The Deep End
of the Ocean“, sem fær íslensku
þýðinguna Bak við ystu sjónar-
rönd þegar hún kemur út hjá
Vöku-Helgafelli síðar á árinu í
þýðingu Björns Jónssonar, að
metsölubók í Bandaríkjunum þeg-
ar hún hvatti áhorfendur
sína til þess að lesa hana.
Þeir tóku við sér svo um
munaði. Viking forlagið
prentaði aukalega
640.000 eintök og níu
dögum síðar var sagan
komin á topp banda-
rísku metsölulist-
anna. Höfundur
hinnar óvæntu
metsölubókar,
Jacquelyn Mitc-
hard, var ger-
samlega
óþekktur enda
var um fyrstu
bók hennar
að ræða en
hún hóf að
skrifa
hana eft-
ir að
eigin- '' 'KSTa
maður . bók,-
hennar lést 'Hti b*Hda»-
úr krabbameini fyr- 'Zhe/j^
ir nokkrum árum. Segir
Mitchard, sem er lausráðin
blaðamaður á fimmtugsaldri í
Madison í Wisconsin, að hún
byggi söguna á draumi sem hana
dreymdi. Hún fjallar um viðbrögð
foreldra og systkina í fimm
manna íjölskyldu þegar yngsta
barninu er rænt úr hótelanddyri.
Varla er hægt að ímynda sér
auðveldari og vandmeðfarnari
aðferð til þess að grípa athygli
lesandans og halda henni en lýsa
áhrifum bamsráns á aðstandendur
og oft er mjög óþægilegt að lesa
Bak við ystu sjónarrönd. Aðferðin
er auðveld vegna þess að eðli
málsins samkvæmt þarf höfundur-
inn nær ekkert að hafa fyrir því
að setja hnút í maga lesandans
með átakanlegum sorgarviðburði
og herða þangað til hann verkjar.
En það er jafnauðvelt að misbjóða
tilfinningum hans með ódýram
meðölum reyfarans. Mitchard
tekst að forðast þær gryfjur. Sag-
an er eitthvað annað og meira en
spennusaga þótt hún búi yfir
mörgum einkennum hennar
(bíótryllir eins og „Ransom", sem
fjallar einnig um barnsrán, er
hlægilega einfeldingsleg í saman-
burði). Hún er saga um fjölskyldu-
harmleik og lýsir af sterku innsæi
missinum sem sérstaklega móðirin
upplifir - hún kennir sér um hvem-
ig fór - og hvemig eldri sonurinn
á heimilinu finnur fyrir höfnun
móður sinnar, sem aðeins er
skugginn af sjálfri sér eftir atburð-
inn. Hvernig faðirinn bregst við
sonarmissinum og þunglyndi eig-
inkonunnar og áhrifunum sem
ránið hefur á nánasta flölskylda-
fólk. Einnig hvemig vinir, lögregl-
an og samfélagið bregst við. Fórn-
arlömbin era ófá í hildarleik sem
þessum.
Mitchard velur tvö sjónarhom á
atburðina. Annarsvegar sjáum við
þá gerast með augum Beth, móð-
urinnar, sem lítur andartak af
þriggja ára gömlum syni sínum,
Ben, í anddyri hótelsins þar sem
á að halda 15 ára afmæli mennta-
skólaárgangsins hennar. Mitchard
lýsir í smáatriðum fyrstu mínútun-
um eftir ránið, klukkustundinni,
klukkustundunum, fyrsta hálfa
sólarhringnum, fyrsta sólar-
hringnum, fyrstu dögunum, vikun-
um, mánuðunum og áranum sem
Beth lifir sonarmissinn á mjög svo
raunsæjan hátt. Þetta er oft
grimmileg lesning og átakanleg
en líka full af skilningi og samúð.
Lesandinn fylgir móðurinni niður
í það svartasta þunglyndi sem
vænta má að kona í hennar kring-
umstæðum getur sokkið í þar til
hún verður nánast lifandi dauð.
Mitchard vinnur mæta vel úr
hugsunum hennar og öllum
þeim tilfinningum sem
bijótast um í
henni en

höfundurinn segist hafa viljað
skrifa um fólk sem þyrfti að lifa
af atburð sem ekki væri hægt að
lifa af. Eftirmáli atburðarins er
einnig séður með augum eldri son-
arins á heimilinu, Vincents, sem
heldur er ekki laus við sektar-
kennd og finnur að það er hvergi
pláss fyrir hann í lífi móðurinnar
og hann fjarlægist fjölskylduna
smám saman en á annan hátt en
móðirin.
En Mitchard gerir meira en að
lýsa barnsráni og eftirmálum
þess. Hún notar atburðinn til þess
að kryfja fjölskylduvandamál sem
kannski margir kannast við og
samskipti innan fjölskyldu sem
fá að þróast í átt til eyðilegging-
ar. Ránið var þó það sem seldi
bókina. Höfundurinn hafði ekki
lokið við nema um 100 síður þeg-
ar hún seldi Viking-forlaginu sög-
una fyrir hálfa milljón dollara.
Hollywood tók fijótlega við sér
og kvikmyndarétturinn var seldur
framleiðandanum Peter Guber og
leikkonunni Michelle Pfeiffer fyrir
300.000 dollara. „Ef eitt af mín-
um börnum létist," segir Jaquelyn
Mitchard, „mundi ég fara inn í
skáp hjá mér og tyggja á
regnkápunni minni Jiað sem eftir
er. Ég meina það. Astin á manns
börnunum er eins og ást í þijú-
hundraðasta veldi.“
Mitchard er ein af fjölmörgum
höfundum sem senda frá sér sína
fyrstu bók og fá fyrir hana millj-
ónir króna. Aðrir í þeim flokki
eru m.a. Amy Tan og Robert
James Waller, sem skrifuðu met-
sölumbók í fyrstu tilraun. Mitc-
hard minnist þess að hún hafi
verið í skýjunum þegar henni
hafði tekist að selja þessa sína
fyrstu bók en fijótlega tóku að
hrannast upp skýjabakkarnir.
Hún átti eftir að skrifa bókina.
Þannig ganga kaupin fyrir sig á
eyri amerísra bókmenta. Það má
óska Mitchard til hamingju með
að hún lauk bókinn með láði.
ARNALDUR INDRIÐASON