Morgunblaðið - 20.09.1997, Qupperneq 33

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
LAUGARDAGUR 20. SEPTEMBER 1997 33
kjörið rit fyrir alla þá,
segir Tómas Ottó
Hansson, sem áhuga
hafa á umræðu um
framtíðarsamfélagið.
gæti að því að möguleikarnir verði
nýttir sem best. En það er réttilega
bent á að helsta hindrunin sé lík-
lega þröngsýni og lítil aðlögunar-
hæfni. Framtíðarsýn bókarinnar um
flæði þekkingar, aukna möguleika
á samvinnu og meiri framleiðni með
nýrri tegund fyrirtækja og sérhæf-
ingar er sláandi. Ef hægt er að
telja það ókost við bókina þá vekur
hún margar spurningar en gefur
ekki neina formúlu fyrir framtíðina,
enda er það fyrir bestu þar sem
slík formúla er líklega ekki til.
Bók Þórs er í sterkri andstöðu
við framtíðarsýn Rómarklúbbsins
svonefnda á áttunda áratugnum,
sem birtist undir þeirri lítt hvetj-
andi yfirskrift „endimörk vaxtar-
ins“. Sú framtíðarsýn hafði þann
kost að hræða fram umtal um auð-
lindanotkun, mengun og bresti í
markaðsbúskapnum. Líklega var
það samt markaðurinn sem skilaði
mestum árangri við lausn þeirra
vandamála sem um var fjallað með
mikilli hækkun á verði hinna tak-
mörkuðu auðlinda, sem dró úr eftir-
spurn, hvatti menn til orkusparnað-
ar og til þess að leita nýrra leiða.
Sú framtíðarsýn sem fram var sett
( því riti var samkvæmt formúlu.
Auðlindavinnsla, stóriðja og meng-
un myndu að lokum leiða til hung-
urs og fólksfækkunar, þannig að
fólksfjöldi í heiminum í byrjun 21.
aldar yrði svipaður og í lok 19. ald-
ar. Þessi formúla reyndist alröng
eins og menn vita. í raun er bent á
í bók Þórs af hverju formúlan er
röng. Dæmið sem bókin tekur er í
einfölduðu máli það að við 10%
meiri framleiðni fólks við færiband
verður aðeins 10% meiri fram-
leiðsla, en 1% betri afköst eða
menntun læknis getur bjargað
mannslífi. Formúlufræðin geta ekki
tekið með í myndina getu fólks til
að bæta sig og umhverfi sitt um-
fram það sem virðist mögulegt við
fyrstu sýn fái það réttu hvatning-
una. Formúlufræðin eru færibanda-
fræði. Hins vegar fjallar hagfræðin
um umhverfi mannsins og áhrif
þess á hagræna hegðun hans, m.a.
til að auka framleiðni vinnu sinnar
og bæta umhverfi sitt, hvort sem
það er á eigin vegum eða í sam-
vinnu við aðra.
Það er kannski ekki við hæfi að
svara ritdómum, en mér þótti rit-

Framtíðarsýn:
Óhindrað flæði
hugmynda
rit sé að ræða þar sem
staglast er á frelsi í
fj ármagnsflutningum.
Líklega vita sumir ekki
hvaða bylting _ hefur
þegar orðið á íslandi
vegna aukins frelsis á
fjármagnsmarkaði og
líklega sjá þeir heldur
ekki mikilvægi þess að
frekari þróun verði á
fjármagnsmarkaði,
m.a. til þess að þekking
og hugmyndir háskóla-
manna verði öðrum í
þjóðfélaginu til góða. í
stað þess að setja fram
gagnrýni á hugmyndir
Þórs um þekkingar-
samfélagið, eða gefa upp skoðun
sína á því af hveiju hann telur fram-
tíðarsýn um fyrirtækjarekstur í
Tómas Ottó
Hansson
þekkingarsamfélaginu
takmarkaða, er meiri
áhersla lögð á að telja
upp setningar sem höf-
undur ritdómsins telur
ekki við hæfí. Gott
dæmi um það er þegar
hann telur vegið að
kennarastéttinni, sem
er í raun þversagnar-
kennt því boðskapur
bókarinnar er byggður
á mikilvægi þekkingar.
En jafnframt felst í
bókinni áskorun til
allra, kennara og ann-
arra, að taka þátt í
umræðu um nýjar
lausnir á vandmálum
þjóðfélagsins í stað þess að ríghalda
í gamlar pólitískar hefðir, áskorun
sem menn taka greinilega misvel.
Lokaorð ritdómsins eru í svo
lýsandi andstöðu við boðskap
bókarinnar að maður hlýtur að
komast á þá skoðun að ritdómurinn
sé byggður A afar þröngu viðhorfi
og litlum vilja til að hleypa utanað-
komandi öflum inn í framtíðarsýn
þeirra sem í fílabeinsturni starfa.
Lokaorðin eru: „Sjálfur tel ég að
til að rýna inn í framtíðina þurfi
flóknari formúlur og meiri íhug-
un.“ Þjóðfélagið utan veggja aka-
demíunnar hefur ekki vilja né tíma
til að bíða eftir formúlunni fyrir
framtíðina. Að mínu mati er bókin
kjörið rit fyrir alla þá sem áhuga
hafa á raunverulegri, skiljanlegri
og uppbyggilegri umræðu um
framtíðarsamfélagið, og óháð lífs-
skoðunum manna.
NÝLEGA kom út bók eftir Þór
Sigfússon hagfræðing sem bar
nafnið Örríki á umbrotatímum. Um
er að ræða framtíðarsýn í tilefni
aldamóta, og skilaboðin eru skýr:
Frelsið, mannúðin og þekkingin eru
hornsteinar framtíðarþjóðfélagsins.
Framtíð íslands á komandi öld mun
mótast af því hvernig okkur tekst
að samræma þessa þijá þætti og
byggja á þeim til aukinna lífsgæða.
Bókin er mjög áhugaverð og vekur
mann til umhugsunar um ýmis þjóð-
félagsmál og er á mjög skýru máli.
í bókinni er bent á þá miklu mögu-
leika sem felast í þekkingarsamfé-
laginu, sem eru þó aðeins sýndir
en ekki gefnir. Færri hindranir og
ný tækni gerir það að verkum að
þjóðir hafa í meiri mæli en áður
möguleika á að bæta sinn hag, og
bent er á ýmislegt sem stuðlað
Að mínu mati er bókin
Örríki á umbrotatímum
dómur Róberts Haraldssonar um
bók Þórs óréttmætur og gefa alröng
skilaboð. í ritdómnum er ekki hvatt
til þess að menn móti sínar eigin
skoðanir um framtíðarsýn fyrir Is-
land heldur hangir dómurinn á ein-
stökum setningum, framsetningu
og áherslunni á frelsi. Skilaboðin
eru þau að um illa framsett áróðurs-
Höfundur er hagfrteðingur.