Morgunblaðið - 28.09.1997, Síða 26

26 SUNNUDAGUR 28. SEPTEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
NA UÐSYNLEGTAÐ
BYGGJA NÝTT ORKUVER
JBoreuablaíiib
VIDSKIFTIMVINNULÍF
► Júlíus Jónsson er fæddur og uppalinn í Sandgerði.
Hann varð stúdent frá Menntaskólanum á Akureyri árið 1970
og þaðan lá leiðin í viðskiptadeild Háskóla íslands. Hann lauk
prófí árið 1974 og meðfram náminu starfaði hann hjá Fram-
kvæmda- og byggðastofnun. Að námi loknu réðst hann til
Hafnamálastofnunar þar sem hann starfaði til ársins 1982.
Þá var Júlíus ráðinn til Hitaveitu Suðurnesja, fyrst sem skrif-
stofu- og fjármálasljóri, síðan sem forstöðumaður fjármála-
sviðs og forstjóri Hitaveitunnar hefur hann verið frá 1992.
eftir Súsönnu Svavarsdóttur
RAMKVÆMDIR við
fyrsta orkuver Hitaveitu
Suðurnesja hófust árið
1975 við Svartsengi og
fljótlega eftir það nutu íbúar á
Suðurnesjum hitaveitukyndingar í
fyrsta sinn. Olíubílamir hurfu af
götunum og í görðunum spruttu
upp heitir pottar, auk annarra
hlunninda sem fylgja heita vatn-
inu. En á þeim tuttugu og tveimur
árum sem síðan hafa liðið, hefur
Hitaveita Suðumesja teygt anga
sína víða og er nú í fararbroddi í
héraði hvað varðar nýsköpun og
atvinnuþróun, auk þess sem verið
er að færa út kvíarnar og þegar
eru hafnar framkvæmdir við orku-
ver 5. Ennþá á Hitaveita Suður-
nesja þó eftir að afla leyfis fyrir
rekstri slíks orkuvers en forstjóri
Hitaveitunnar, Júlíus Jónsson,
kveðst ekki hafa áhyggjur af því.
„Þegar framkvæmdir hófust við
fyrsta orkuverið hér, voru menn
að gera nokkúð sem hafði ekki
verið gert áður. Það má því segja
að þetta hafi verið tilraun," segir
hann. „Það kom í ljós áður en
framkvæmdum lauk að hægt var
að gera þetta á mun ódýrari hátt
og þá var ráðist í orkuver 2 sem
er mun hagkvæmara og ódýrara
per megawatt. Það má því segja
að orkuver 1 hafí verið úrelt áður
en byggingu þess lauk.
Núna er þetta orkuver orðið
tuttugu ára og komið að miklu
viðhaldi. Það er okkar skoðun að
það sé ekkert vit í því að end-
urnýja þau, heldur sé nauðsynlegt
að byggja nýtt orkuver og taka
það í notkun.
Um leið og við byggjum það,
ætlum við að nota alla þá reynslu
sem við höfum fengið á tuttugu
árum og auka afköstin með því
að taka upp svipað magn úr jarð-
hitakerfinu. í orkuveri 5 getum
við framleitt 75 mw í staðinn fyr-
ir þau 50 sem við fáum úr orku-
veri 1 og 30 mw af rafmagni í
staðinn fyrir tvö.
En þar stendur hnífurinn í
kúnni, því það má segja að það
sé ekki vinsælt að hver sem er
framleiði raforku hér á íslandi.
Eins og stefnan er núna, ætla
stjórnvöld það aðeins einum aðila
- Landsvirkjun.
En við höfum hafíð fram-
kvæmdir. Vinna við lóðafram-
kvæmdir er þegar hafín. Þetta nær
út í Bláa lónið og þar er búið að
reisa garð og hreinsa kísil úr lón-
inu þar sem orkuverið á að rísa.
Það er allur undirbúningur á
fullu. Það er unnið að hönnun á
húsi og við reiknum með að túrbín-
an komi í lok næsta árs. Það er
allt miðað við að hægt verði að
gangsetja orkuverið í september
1999.“
Þurfið þið ekki leyfí?
„Það þarf leyfí frá stjórnvöldum
til að gangsetja þetta og tengja
raforkukerfí landsins. Við sóttum
um leyfi fyrir tveimur árum og
umsagnir og umræður hafa verið
í gangi - þótt hægagangur sé.
Síðan höfum við tekið upp við-
ræður við Landsvirkjun um það
hvernig þessi virkjun falli að raf-
orkukerfi landsmanna og þær við-
ræður eru einnig í gangi.
Það má segja að við höfum tek-
ið okkar ákvarðanir í skjóli þess
að löngu úrelt raforkukerfí lands-
manna geti ekki staðist í tvö ár í
viðbót. Við treystum því og trúum
vegna þess að iðnaðarráðherra
hefur talað um það þótt þess sjá-
ist lítil merki enn sem komið er.
Fyrir tveimur árum skipaði
hann nefnd sem lauk störfum í
október í fyrra. Samkvæmt tillög-
um hennar voru boðaðar talsverð-
ar breytingar á umhverfi orku-
mála og við trúum því að þær
komi, þótt hægt miði.“
Magnesíumverksmiðja
Verðið þið þá ekki með umfram-
orku sem þið verðið að selja út
fyrir Suðurnes?
„Suðurnesin nýta 30 mw á dag.
Ef magnesíumverksmiðja verður
reist hér, þarf hún 120 mw. Þá
þarf að bæta 80-90 mw inn á
þetta svæði þrátt fyrir nýja orku-
verið.“
Hitaveita Suðurnesja er stærsti
hluthafinn í magnesíumverksmiðj-
unni sem áætlað er að rísi á
Reykjanesi. Hlutur hennar er 35%.
„Það er verið að ljúka við hönn-
un og arðsemisútreikninga og öfl-
un fjárfesta,“ segir Júlíus. „Við
erum að vona að hægt sé að hefj-
ast handa við byggingu verksmiðj-
unnar í byijun næsta árs. Þetta
eru framkvæmdir upp á 35 millj-
arða og þijú ár eru áætluð í bygg-
ingu. Væntanlega verða starfs-
menn 350 svo verksmiðjan breytir
ekki bara öllu í orkumálum fyrir
okkur, heldur líka í atvinnumálum
auk fleiri þátta.“
Eruð þið með markað fyrir
framleiðsluna?
„Já, það lítur út fyrir það. Við
höfum verið að ræða við aðila er-
lendis um stóraukningu á magnes-
íum í bílaframleiðslu. Bílaframleið-
endur þurfa að létta bílana,
minnka eldsneytisnotkun og draga
úr koltvísýringsútblæstri. Það
hafa verið settir staðlar í Banda-
ríkjunum sem eiga að sjá til þess
að einkabílar eyði ekki nema 9,7
lítrum á hundraði og til þess verð-
ur að létta þá. Magnesíum er létt-
ara en ál og getur orðið sterkara
en stál og hentar því mjög vel í
bílaiðnaði. Við höfum verið í við-
ræðum við stóra bílaframleiðendur
í Bandaríkjunum, Þýskalandi og
Japan um að kaupa 40% af fram-
leiðslu okkar. Það lítur ágætlega
út.
Magnesíumverksmiðja er hag-
kvæmur kostur og umhverfis-
vænn. Við segjum að íslendingar
geti ekki gert neitt betra til þess
að minnka koltvísýring í andrúms-
loftinu en að byggja þessa verk-
smiðju.“
Erum við samkeppnisfær við
magnesíumverksmiðjur erlendis?
„Já. Það er grundvallaratriði.
Annars færum við ekki út í þetta.
Magnesíum er unnið úr Atlants-
hafínu. Ef þú tekur eitt tonn af
sjó, færðu 1,26 kg af magnesíum
úr því. Síðan höfum við skeljasand
sem hefur kalk sem er nauðsyn-
legt til þess að ná magnesíum úr
sjónum. Við höfum hagstætt orku-
verð vegna þess að við getum
notað gufu sem er á svæðinu.
Gufa er ódýrari en rafmagn sem
búið er að vinna. Síðan er fjöldi
annarra atriða sem við teljum ís-
landi til tekna; hér er nóg af hæfu
starfsfólki, við eigum tollfijálsan
aðgang að evrópskum markaði og
löggjöfin er okkur hliðholl. Það er
ekkert fjandsamlegt í umhverf-
inu.“
Þú segir verksmiðjuna kosta 35
milljarða. Getur þetta orðið arð-
bært fyrirtæki?
„Já. Hún á að framleiða 50.000
tonn á ári og miðað við heims-
markaðsverð síðustu ára, þýðir
það 10-11 milljarðar í söluverði.
Helmingurinn af því fer í rekstur.
í öllum arðsemisútreikningum
verður hún afskrifuð á sautján
árum frá því starfsemin hefst og
verður því að skila góðri arðsemi
til að laða að fjárfesta.
Við höfum aðallega verið í sam-
vinnu við þýska aðila við undirbún-
inginn en auk þess Rússa, Frakka,
Austurríkismenn og Kanadamenn,
þannig að þetta hefur verið alþjóð-
legt púsl.“
Þátttaka í
nýsköpunarverkefnum
Hitaveita Suðurnesja er hluthafi
í fleiri nýsköpunarverkefnum en
magnesíumverksmiðju. Má þar
nefna sæsniglaeldi, pólýólverk-
smiðju og áformum um eimingu á
alkóhóli. En hvers vegna er hita-
veitan svo virkur þátttakandi í
slíkum verkefnum?
„Tilgangurinn er margþættur,“
segir Júlíus. „Fyrst og fremst sá
að auka umsvif og atvinnu á svæð-
inu. Síðan hefur verið talað í ára-
tugi um nýtingu á þeirri auðlind
sem jarðhitinn er. En það hefur
ekki tekist í neinum mæli að skapa
iðnað í sambandi við þessa auðlind
og við erum að láta á það reyna
að hún nýtist okkur - ekki bara
í orði, heldur á borði.
Við sjáum líka að sá markaður
sem við hjá Hitaveitu Suðurnesja
höfum yfir að ráða er að dragast
saman. Okkar langstærsti við-
skiptaaðili er varnarliðið. Orku-
kaup þess minnka stöðugt, svo það
má segja að við séum að renna
styrkari stoðum undir starfsemina
með því að styðja við nýsköpun.
Við vitum ekki hversu lengi varn-
arliðið dregur úr starfsemi sinni -
eða hvort það hættir jafnvel alveg.
Við höfum líka verið þátttak-
endur í ísKem. Það félag er að
skoða tvö verkefni hér á svæðinu
afa mikilli alvöru; í fyrsta lagi,
pólýólverksmiðju og síðan aðra
verksmiðju til þess að eima alkó-
hól. Það má segja að seinni hug-
myndin sé lengra komin. Hún er
minni og kostnaður við hana er
um 700 milljónir. Hún er ekki
komin á framkvæmdastig en er
nær í tíma; gæti farið í fram-
kvæmd snemma á næsta ári - úti
á Reykjanesi. Það verkefni byggist
á samstarfi við aðila frá Suður-
Afríku og Bandaríkjunum.“
Forvinnan að pólýólverksmiðj-
unni er mun styttra á veg komin.
Eins og Júlíus segir er ætlunin að
vinna alkóhól úr sykri - eða
sterkju. Pólýól er mjög stór flokk-
ur efna, allt frá smáum mólíkúlum
í mjög stór mólíkúl. Það sem þau
eiga sameiginlegt er að þau inni-
halda öll marga alkóhólhópa sem
kallaðir eru hydroxyl-hópar. Pólý-
ól unnin úr sterkju eru mjög vel
skilgreind, því afurðirnar eru fyrst
og fremst minnstu pólýólin eins