Morgunblaðið - 28.10.1997, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 28. OKTÓBER 1997 21
UR VERIIMU
Húsfyllir á fundi Samtaka um þjóðareign á Isafirði
„Samtökin eiga að vekja
athygli á ranglætinu“
ísafirði. Morgnnblaðið.
ERLENT
Þjóðaratkvæðagreiðsla á Anjouan
Meirihluti hlynnt-
ur aðskilnaði
Mutsamudu, Addis Ababa. Reuters.
Húsfyllir var á fundi Samtaka um
þjóðareign sem haldinn var í Stjóm-
sýsluhúsinu á ísafírði á sunnudag.
Nú hafa um 1.600 manns gengið í
samtökin á landsvísu, en um 80
manns gengu í þau á fundinum á
ísafirði. Margir tóku til máls á fund-
inum og var mönnum talsvert heitt
í hamsi. Meðal frummælenda voru
Pétur Bjamason, forstöðumaður
Skólaskrifstofu Vestfjarða, og Matt-
hías Bjamason, fyrrverandi sjávar-
útvegsráðherra.
Pétur sagði í ræðu sinni að sam-
kvæmt lögum væm allir nytjastofn-
ar á íslandi og þar með taldir físki-
stofnamir, sameign þjóðarinnar allr-
ar. Þetta væm samt ein mestu öfug-
mæli nútimans. „Eigi þjóðin þessa
fiskistofna, eins og virðist skýrt sam-
kvæmt lögum, þá er deginum ljós-
ara að hún hefur ekki afhent ein-
staklingum þessa eign sína til þess
að braska með hana. Hún hefur
ekki heldur gefíð þingmönnum eða
ríkisstjóm umboð til þess að afhenda
hana. Þeir hafa því bragðist trausti
þjóðarinnar.“
Pétur fagnaði stofnun Samtaka
um þjóðareign og taldi framtakið
löngu tímabært. „Samtökin eiga að
vekja athygli á ranglætinu, vera
hrópandinn í eyðimörkinni í upphafi
og safna síðan liði. Þess hefur
kannske aldrei verið eins brýn þörf
og núna. Verði það ekki gert innan
skamms, þá næst það fram að leggja
stóran hluta landsbyggðarinnar í
auðn. Ef til vill var það líka mark-
mið einhverra í upphafi, af svoköll-
uðum hagkvæmnisástæðum."
Ótti farinn að búa um sig hjá
eigendum kvótans
,Það sem okkur vantar fyrst og
fremst er réttlæti. Að ekki verði
gengið á frambyggjarétt okkar.
Vestfirðingar hafa frá örófí alda
komist betur af en aðrir landsmenn
vegna staðsetningar sinnar fast við
gullkistu þjóðarinnar. Nú er búið að
loka henni fyrir okkur og ausa gull-
inu út til valinna einstaklinga og
fyrirtækja. Svo á, sem sárabætur,
að heimila okkur að kaupa hlutabréf
í herlegheitunum."
Pétur sagði að ótti væri farinn
að búa um sig hjá svokölluðum eig-
endum kvótans. Ótti um að samtök
á borð við Samtök um þjóðareign
næðu að hrófla við kerfi þeirra.
„Staðreyndin er sú, að lögbundin
eign okkar hefur verið afhent til
ráðstöfunar örfáum einstaklingum.
Og hveijir hafa gert þetta? Það era
stjórnvöld okkar íslendinga. Tekinn
hefur verið af okkur rétturinn til
sjálfsbjargar og afhentur örfáum
gæðingum. Síðan á að láta okkur
kyssa á vöndinn og klípa af launum
okkar til þess að kaupa hlutabréf.
Við þetta verður ekki unað. Það
þýðir ekki að segja mér að þetta sé
lýðræði í framkvæmd. Það þýðir
ekki að segja mér að' við eigum að
sætta okkur við að verða hrakin
héðan af heimaslóðum eins og þegar
virðist vera vel á veg komið, og una
því steinþegjandi," sagði Pétur
Bjarnason meðal annars.
Óánægjan kraumar vítt og
breitt um landið
Matthías Bjamason sagðist í
fyrstu hafa verið tregur til að koma
fram á fundinum, vegna þess að
hann væri „eiginlega hættur öllum
slíkum tilburðum." „Mér fannst
samt rétt að gera hér undantekningu
á, því hér er um það stórt og veiga-
mikið mál að ræða sem varðar þjóð-
ina alla og það kraumar undir niðri
mikil óánægja vítt og breitt um land-
ið, um þá stjómarstefnu sem er ríkj-
andi varðandi fískveiðistjórn."
Matthías rakti síðan sögu fisk-
veiðistjómunar íslendinga fram að
útfærslu landhelginnar í 200 mílur
árið 1975 og ræddi síðan hámarks-
aflatillögur Hafró á áranum sem
fylgdu í kjölfarið, en hann kvað þau
vísindi ávallt hafa hljómað sérkenni-
lega í sínum eyram. Hann kvað þó
þessa virðulegu stofnun hafa ýmis-
legt til síns ágætis. Einnig ræddi
Matthías tilraunir til að stemma
stigu við stækkun fískveiðiflotans
og taldi að þær hefðu mistekist.
Togurum yfír 500 brúttólestir hefði
fjölgað frá árinu 1980 til 1990 úr
16 í 33 og hestaflafjöldi hvers skips
hefði farið úr 42 þúsund hestöflum
í tæp 87 þúsund hestöfl á þessu
tímabili. Togarflotinn, þ.e.a.s. skip
yfir 500 brúttólestir, hefði á þessum
áram stækkað úr 13.200 brúttólest-
um í allt að 25.000 brúttólestir.
Er þetta alvöru þjóðfélag
,Afkastageta þessara skipa er
ekki í neinu samræmi við aflíasta-
getuna áður þannig að þessi floti
hefur í raun stækkað mun meira en
brúttólestimar gefa til kynna. Þann-
ig höfum við unnið í þessum málum
og þessi kvótamál era orðin leiðinleg
til umræðu. En út af orðum Péturs
Bjarnasonar hér áðan, þá sé ég ekk-
ert eftir því að hafa alltaf verið á
móti kvótanum.
Kvótinn hefur að mínum dómi
verið helstefna og hann hefur geng-
ið svo langt að það era að verða
nokkrar fjölskyldur í landinu sem
eiga orðið fískinn í sjónum. Það er
meira að segja svo langt gengið, að
þegar hjón skilja þá heimtar konan
að eiga ákveðna hlutdeild af físki
sem syndir í sjónum. Er þetta alvöra
þjóðfélag?"
í máli sjávarútvegsráðherrans
fyrrverandi kom fram að hann telur
skynsamlegt að vélbátar fái að veiða
einir innan 30 mílna. „Það styrkir
atvinnuna í landi að þessi minni
skip fái slík réttindi. Minni togararn-
ir eiga ekki að fá leyfí til að veiða
nær landi en að 30 mílum og stóru
togaramir, verksmiðjuskipin sem við
kölluðum ryksugur á meðan þau
vora ekki í eigu íslendinga, eiga
ekki að fá koma nær landi en 50
sjómílur. Ég held að vissu leyti að
þetta gæti orðið til þess að sætta
fólkið sem býr í hinum ýmsu byggð-
um landsins. Við göngum ekki út
úr kvótakerfínu á nokkram dögum
eða vikum, en það dregur strax úr
því með þvi að taka slíkar ákvarðan-
ir.“
Matthías ræddi einnig mikilvægi
þess að halda náttúranni i jafnvægi
og taldi að fækka bæri t.d. hvölum
og bjargfugli. „Eitthvað éta þessar
skepnur og þegar upp er staðið þá
er hlutur mannsins miklu minni en
hlutur þessara dýrategunda. Ég er
ekki að tala um að eyða þessum
dýram, heldur að halda fjölda þeirra
í skefjum. Það er ekki alltaf sjálf-
sagt að mannskepnan sé látin víkja.
En þetta má helst ekki tala um. Það
AÐALFUNDUR Samtaka fisk-
vinnslu án útgerðar verður haldinn
á Grand Hóteli næstkomandi
fimmtudag. Á undan hefbundnum
aðalfundarstörfum verður haldinn
opinn fundur undir yfirskriftinni
Starfsumhverfi í íslenzkum sjávar-
útvegi - virkt markaðskerfi eða lög-
vernduð mismunum. Hvað er til
ráða?
Aðalfundurinn hefst klukkan
17.30. Þá flytur Óskar Þór Karlsson,
formaður stjórnar SFÁÚ, skýrslu
hefur líka verið bannorð að tala um
það hversu miklu af físki er kastað
í sjóinn. Það hefur hvorki mátt koma
með hann að landi dauðan eða
fleygja honum dauðum í sjóinn á
miðunum. Þetta hefur hvoratveggja
verið jafn glæpsamlegt og helstu
feður þessa kerfís hafa barið sér á
bijóst og haldið því fram að engum
físki væri kastað í sjóinn. Allir aðrir
vita samt um þetta.“
Þá mega goðin á
stallinum fara að skjálfa
Matthías sagðist fínna til með
Grímseyingum og kvaðst ekki sjá
að neinu hefði breytt þótt þeim hefði
verið rétt hjálparhönd. „Spekingarn-
ir sögðust ekki geta gert neina und-
antekningu með Grímsey, það þyrfti
að gera eitthvað annað. Sennilega
verður eitthvað gert þegar allir era
famir. Hvað skyldi það hafa mikil
áhrif á heildina ef þessum litla stað,
sem hefur ekki úr neinu öðram að
velja, yrði hjálpað? Ég held að það
hefði verið óhætt og ég hefði þorað
að gera það,“ sagði Matthías við
dynjandi lófatak fundargesta.
Hann minntist einnig á margföld
kosningaréttindi Vestfírðinga og
spurði. „Hvemig stendur á því að
fólk með margföld réttindi flýr
heimabyggðir sínar og flytur á það
landsvæði þar sem margfalt minni
réttindi er að hafa? Hefur nokkur
svar við þessu annað en það, að
þangað leitar kiárinn þar sem hann
er kvaldastur?"
í lok ræðu sinnar komst Matthías
svo að orði. „Aðeins fáar fjölskyldur
eiga að eiga allt og ráða öllu. Éram
við að sækja til þjóða þar sem fáir
eiga allt en fjöldinn ekkert. í Brasil-
íu eiga 7% landsmanna allar eigur
og peninga þeirrar þjóðar en 93%
eiga ekkert. Ef stjómvöld, og þá
ekki síst forystumenn míns gamla
flokks, ætla að tróna á stalli og líta
niður til almennings þá era þeir
menn að leggja grann að því að
samtök eins og þau sem standa fyr-
ir þessum fundi, breytist fyrr en síð-
ar í það að verða að stjórnmálaafli
sem sýnir ábyrgð og heiðarlegt starf.
Ég vona að ekki þurfi að koma til
þess og ég vona að stjómvöld, bæði
gamli flokkurinn minn og aðrir
flokkar, sjái að sér og geri veiga-
miklar breytingar í þá átt að sýna
fólkinu í landinu meiri sanngimi en
nú er gert. Við ætlum ekki að láta
eyða landsbyggðinni.
Ef menn sjá ekki að sér mega
goðin á stallinum fara að skjálfa.
Ef þessir menn skilja þjóðina er
komið að því að þeir geri bragarbót
og sættist við þjóð sína. Ef þeir
ekki gera það á veldi þeirra ekki
marga lífdaga eftir,“ sagði Matthías
Bjamason, en hann hvatti fólk í öll-
um flokkum til að styðja Samtök
um þjóðareign og taka þátt í að
móta stefnu þeirra.
stjórnar. Að því loknu verður rætt
um starfsumhverfi í íslenzkum sjáv-
arútvegi og verða framsögumenn
þeir Markús Möller hagfræðingur,
Jón Sigurðsson, fyrrverandi for-
stjóri, og Jóhann Ársælsson, fyrrver-
andi alþingismaður. Að loknum
framsöguerindum verða umræður
og fyrirspurnir en áætlað er að þeim
ljúki um 19.30. Þá verður matarhlé
en klukkan 20.25 verður aðalfundin-
um haldið áfram og verður hann þá
lokaður öðrum en félagsmönnum.
AÐSKILNAÐARSINNAR á eyjunni
Anjouan í Indlandshafi sögðu í gær
að 98% íbúa hefðu kosið aðskilnað
frá Comoros-eyjum í þjóðarat-
kvæðagreiðslu sem fram fór á
sunnudag.
Foundi Abdallah Ibrahim, leið-
togi aðskilnaðarsinna, sagðist í út-
varpsviðtali hafa leyst upp samtök
aðskilnaðarsinna og hyggja á stofn-
unríkisstjórnar.
íbúar á Anjouan era 230.000 og
tóku 99% eyjaskeggja þátt í at-
kvæðagreiðslunni á sunnudag. Er
90% atkvæða höfðu verið talin virt-
ist mikill meirihluti fylgjandi að-
skilnaði frá sambandsríki Comoro-
eyja sem samanstendur af eyjunum
Anjouan, Grand Comore og Moheli.
Eyjamar þijár hlutu sjálfstæði frá
Frökkum árið 1975 en íbúar fjórðu
ÍSRAELAR létu rúmlega 30
Palestínumenn lausa í gær sam-
kvæmt samkomulagi er þeir
gerðu við Jórdani fyrir
skömmu, eftir misheppnað
banatilræði leyniþjónustu ísra-
MEÐ myndbandsvélum sem voru
faldar á sjúkrahúsum í Bretlandi
til þess að fylgjast með foreldrum
hafa náðst myndir af skelfílegum
misþyrmingum og pyntingum á
börnum, að því er læknar greindu
frá í gær.
Náðust myndir af foreldrum og
stjúpforeldrum sem spörkuðu í,
börðu og reyndu að kæfa börn sín.
Hefur þetta vakið efasemdir um
þann mikla fjölda barnadauðsfalla
sem skilgreindur hefur verið sem
vöggudauði, og hvatt hefur verið
til að lög um bamavernd verði hert.
David Southall, barnalæknir við
North Staffordshire-sjúkrahúsið í
Stoke, hafði forgöngu um að þessi
umdeilda athugun yrði gerð og
greindi hann frá niðurstöðum henn-
ar á fréttamannafundi í gær. Niður-
stöðurnar verða birtar í bandaríska
læknisfræðiritinu Pediatrícs í næsta
mánuði.
Southall sagði að læknar væra
miður sín vegna allra þeirra mis-
þyrminga sem skráðar hefðu verið
og sýndu hversu berskjölduð böm
væru. „Við sáum foreldra kæfa böm
sín, við sáum þá bijóta handlegg
eyjunnar Mayotte kusu að vera
áfram hluti af Frakklandi.
Aðskilnaðarsinnar á Anjouan,
sem era ósáttir við þann mun sem
er á lífskjöram fólks á Comoros-eyj-
unum og Mayotte, lýstu yfir sjálf-
stæði í júlí síðastliðinum. I septem-
ber hrundu þeir síðan innrás herliðs
Comoros-eyja.
Talsmaður Einingarsamtaka
Afríkuríkja lýsti því yfir í Addis
Ababa í gær að samtökin mundu
ekki viðurkenna atkvæðagreiðsluna
á Anjouan. Talsmaðurinn sagði
samtökin enn líta á Anjouan sem
hluta Comoros-eyja og að þau
mundu íhuga aðgerðir gegn að-
skilnaðarsinnum þar. Aðskilnaðar-
sinnar á Anjouan hafa varað við
því að íhlutun í málefni eyjaskeggja
verði svarað af fullri heift.
els við stjórnmálaleiðtoga skær-
uliðasamtakanna Hamas í
Amman. Átta fangar voru leyst-
ir úr haldi utan við herbúðir
ísraela í Beitouna á Vestur-
bakkanum i gær.
og eitra fyrir börnum sínum. Við
gripum til falinna myndavéla ein-
ungis ef við höfðum veralegar
áhyggjur en gátum ekki sannað að
misþyrmingar ættu sér stað,“ sagði
Southall. Myndavélum var komið
fyrir í tveim sjúkrahúsum, öðra í
Stoke og hinu í London, og fylgst
með 39 bömum á aldrinum tveggja
mánaða til fjögurra ára, sem lækn-
ar, félagsráðgjafar og lögregla ótt-
aðist að kynnu að sæta misþyrming-
um af hálfu foreldra sinna eða stjúp-
foreldra. Siðanefndir sjúkrahúsanna
veittu samþykki fyrir því að mynda-
vélunum yrði komið fyrir.
í Ijós kom, meðal annars, að sum-
ir foreldrar sýndu bömum sínum
ástúð og umhyggju að hjúkrunar-
fólki viðstöddu, en grimmd og illa
meðferð er þeir vora einir með börn-
um sínum. Engin bamanna, sem
fylgst var með, dóu, en önnur börn
í fjölskyldum þeirra höfðu dáið við
gransamlegar kringumstæður.
í greinargerð Southalls er mælt
með umfangsmiklum breytingum á
barnavemd, en í sumum löndum
væri slík vemd með framstæðum
hætti og engin í öðram.
Aðalfundur SFÁÚ
Fjallað um starfsum-
hverfi sjávarútvegs
Myndir sýna for-
eldra misþyrma
bömum sínum
London. Reuters, The Daily Telegraph.