Morgunblaðið - 09.01.1998, Blaðsíða 44

Morgunblaðið - 09.01.1998, Blaðsíða 44
MORGUNBLAÐIÐ . 44 FÖSTUDAGUR 9. JANÚAR 1998 MINNING + Ásdis Káradóttir var fædd á Hall- bjarnarstöðum á Tjörnesi í Suður- Þingeyjarsýslu 16. apríl 1912. Hún lést á Hrafnistu í Reykjavík 31. des- ember síðastliðinn. Foreldrar Ásdísar voru hjónin Sigrún Árnadóttir hús- freyja, f. 20. júní 1886, d. 26. maí 1965, frá Þverá í Reykjahverfi, og Kári Sigurjónsson bóndi á Hallbjarnarstöðum, hreppstjóri og alþingismaður, f. 2. mars 1875, d. 19. janúar 1949. Systkini hennar voru Guðný Hulda, Dagný og Árni, sem eru látin, en Sæmundur Bjarki er bóndi á Hallbjarnarstöðum. Fóst- ursystir þeirra var Anna Frið- riksdóttir. Ásdís giftist 13. desember 1930 Sigurbergi Helga Þorleifssyni, f. 30. ágúst 1905, útvegsbónda og síðar hreppstjóra og vitaverði á Garðskaga, d. 23. nóvember 1989. Börn þeirra eru: 1) Sigrún ^ Sigurbergsdóttir, kennari, f. 10. október 1931, gift Tómasi Þ. Sig- urðssyni, f. 29. apríl 1932, for- stöðumanni hjá Siglingastofnun íslands. Dóttir þeirra er Ásdís, Ijármálastjóri, maki hennar er Garðar Þorbjörnsson, verktaki, og eiga þau tvo syni, Tómas Sig- urstein og Þorbjörn. 2) Kári Sig- urbergsson, læknir, f. 17. október 1934, kvæntur Karítas Kristjáns- dóttur, hjúkrunarfræðingi, f. 30. maí 1941. Börn þeirra eru Krist- ján, læknir, kvæntur Hrafnhildi Sofffu Guðbjörnsdóttur, lækni, synir þeirra eru Kári og Hrafn. Sigurbergur, læknir, maki Guð- rún Jónasdóttir, hjúkrunarfræð- ingur, börn þeirra eru Snorri og Ásdi's. Hrafnkell, verkfræðingur, Ásdís Káradóttir lést 31. desem- ber 1997, 85 ára að aldri. Ásdís var gift Sigurbergi Þorleifssyni frá Hofi í Garði, hann var móðurbróðir minn og eini bróðir móður minnar og þótti mömmu mikið til hans koma og öllum sem honum kynntust. Ásdís var fædd á Hallbjarnar- stöðum á Tjörnesi í Suður-Þingeyj- arsýslu. Hún giftist ung Sigurbergi. -^Það hafa verið mikil viðbrigði að fara svona landshluta á milli og ekki hægt að skreppa heim þegar hana langaði til. Dísa, eins og við kölluðum hana alltaf, minntist alla ævi sína á Kinn- arfjöllin sem alltaf voru blá með ein- staka snjóskafli í yfir sumartímann, en næstum hvít yfir vetrartímann. Það er mikil reisn yfir Kinnarfjöll- unum, sem henni þótti svo vænt um. Svo átti hún heima á Hallbjamar- stöðum, sem áttu sinn Hallbjamar- staðakamb, með fomum skeljalög- um sem sýna vel myndun landsins okkar. Einu sinni sat ég efst í þess- um kambi og fannst það stórkostleg upplifun. Ég skildi þá hvað hún var -íið segja okkur. Það var mikill gestagangur á Hallbjamarstöðum y ^e/si Bætt kjör kvenna skila sértil barnanna og samfélagsins. Munið gíróseðlana. i hjálmrstofnun Vir/ KIRKJUNNAR - hcima og hciman kvæntur Brynhildi lngvarsdóttur, sagn- fræðingi, dóttir þeirra er Erla. Ás- dís, skjalalesari, maki Ævar Isberg, deildarstjóri, og dóttir þeirra er Kar- ítas. 3) Fósturdóttir Valgerður Marinós- dóttir, bankagjald- keri, f. 25.10. 1948, Eiginmaður Valdi- mar Þ. Valdimars- son, verslunarmað- ur, f. 5. október 1947, börn þeirra eru Sigrún Erla, háskólanemi, maki Einar Páll Tómasson, markaðsfræðinemi, dóttir þeirra er Erla María. María, stúdent, maki Helgi Sigurðsson, knatt- spymumaður, dóttir þeirra er Þóra. Yngstur er Kristján, nemi. Ásdís ólst upp á Hallbjarnar- stöðum en fluttist suður til eigin- manns síns að Hofi í Garði þar sem þau bjuggu til ársins 1951 en þá tók Sigurbergur við vita- varðarstarfi á Garðskaga sem hann gegndi til ársloka 1975. Eftir það annaðist Ásdís vita- vörsluna í tvö ár. Hún tók mikinn þátt í félagslífi í Garðinum, var í ungmennafélaginu Görðum og um áratuga skeið félagi í Slysa- varnadeild kvenna í Garði, þar af formaður í áratug, og heiðursfé- lagi í Slysavarnafélagi Islands. Hún starfaði í kvenfélaginu Gefn, var þar heiðursfélagi, og var mörg ár í skólanefnd Gerða- skóla. Ásdís vann öll störf með eiginmanni si'num, við búskap, sjávarútveg og við félagsmál og sérstaklega unnu þau að málefn- um Utskálakirkju. Si'ðustu árin bjuggu þau á Furugrund 58 í Kópavogi. Utför Ásdísar fer fram frá Út- skálakirkju í dag og hefst athöfn- in klukkan 14. og faðir hennar sjálfmenntaður fræðimaður. Dísa var glaðlynd kona. Þegar hún kom í Garðinn breyttist líf hennar mikið, en þó sá hún Snæ- fellsjökul hinum megin við flóann og þótti vænt um hann. Dísa var ekki bara tengd mér, heldur var hún líka skyld manninum mínum og eru þau af Gottskálksætt sem hún var mjög hreykin af og þótti henni vænt um fá þarna frænda og Þingeying inn í fjölskyld- una og átti Erling alltaf góða inn- komu hjá henni og þeim öllum. Dísa var mjög ljóð- og tónelsk og kunni mikið af ljóðum. Hún spilaði á orgel sem okkur fannst mjög gaman að hlusta á. Hún orti mikið og hún var mjög hrifin af Inga T. Lárus- syni og fannst mikið til um lögin hans, sérstaklega fannst mér hún vera hrifin af „Hríslunni og lækn- um“. Já, margs er að minnast, hún dýrkaði allt sem fagurt var og reyndi að sjá það í öllu. Mér er minnisstætt og þakka henni í hug- anum þegar ég gekk með elstu dótt- ur mína og var ég þá stödd í Garðin- um. Hún átti blómagarð undir glugganum sínum og þá kom hún með blómin sín, gaf mér, og sagði mér að horfa á blómin þá yrði barn- ið mitt svo fallegt. Ég man mest eft- ir morgunfrú og næturfjólu í vend- inum og hefur morgunfrúin alltaf verið mitt uppáhaldsblóm. Þannig reyndi hún að dreifa fegurðinni og gleðinni í kringum sig. Flyt ég henni mínar bestu þakkir og minnist líka, þegar ég kom til hennar á Hrafnistu með mitt yngsta barnabam stuttu áður en hún fór á sjúkradeildina, hvað hún tók okkur vel og sýndi okkur tvö smábama- teppi sem hún hafði heklað, en þá var von á tveimur bamabarnaböm- um í fjölskyldu hennar og hlakkaði hún mikið til. Dísa var mjög ættfróð og hafði mikla ánægju af að rekja ættirnar fram og til baka og þegar hún hitti fólk þurfti hún helst að vita hverrar ættar fólkið væri. Dísa og Beggi áttu tvö börn og eina uppeldisdóttur og hafa þau ætíð verið mér eins og systkin. Þau hafa margs að minnast og óskum við þeim, tengdabömum, barna- börnum og bamabarnabömum, alls hins besta á lífsleiðinni og vottum þeim samúð okkar við andlát henn- ar. Það verður áreiðanlega vel á móti henni tekið. Guð blessi þig Dísa mín. Þóra og Erling. Fyrir allmörgum árum var ég send í sveit til Ásdísar ömmusystur minnar. Þar dvaldi ég í nokkrar vikur að sumarlagi en þær urðu mér lífsreynslá, dýrmætari en flest önnur reynsla æsku minnar. Það er með söknuði og virðingu sem ég kveð Dísu frænku mína og sálufé- laga allar götur síðan. I minningu hennar og Sigurbergs mannsins hennar sem lést fyrir nokkrum ár- um, langar mig að draga hér upp örlitla mynd af dvöl minni á heimili þeirra við vitana tvo á Garðskaga. Við grænt tún, gula fjöru og blá- an sjó stendur gamall viti með rauð- um röndum. Umhverfis hann sveima hvítir gargandi fuglar. I flæðarmálinu undir klettunum eru margir litlir pollar. Á kviku yfir- borði þeirra svífa sólstjörnur. Undir liggur regnboginn á skeljabrotum. Þarinn er háll. Allt er nýtt þrett- án ára stelpu sem horfir hugfangin á tignarlegt lágflug súlnanna úti við sjóndeildarhringinn. Við hvert fót- mál óvæntur fundur. Hamingjan er olnbogaskel, kúfskel og klettadopp- ur. Hamingjan er sjóslípað glerbrot borið í ljósið og fuglsegg í sólvolg- um sandi. Hamingjan er brúnar kýr í grænum haga innan um sóleyjar og fífla. Hamingjan er öðuskel í grasi og gulbrúnar flugur á blautri skán í hlaðvarpanum. Hamingjan - hinir andstæðu litir við þá sem finn- ast heima. Hvað hefur hún gert hænunum stelpan? Veit hún ekki að það má ekki elta hænur? Það má ekki stríða hænum. Hæn- ur eru viðkvæmar. Stelpur eru við- kvæmar. Nærvera bóndans ein er áminning. Orð hans athuguð betur en annarra. Orð hans, spegill stelpunnar, vísa veginn líkt og vit- inn sjófarendum. í fylgd hans fá dagarnir nýjan ljóma. Hann bjargar vegvilltum ungum úr túninu. Hann kennir stelpunni að snúa. Hann leyfir henni að koma með að tína kríuegg. þau eru góð. Honum finnst þau góð. Hann leyfir krökkunum að liggja á heyvagninum á leiðinni út eftir. Hann á heima í túninu við vitann. Þar fæst hann jafnan hæglátur við amboðin og leggur drög að nýju æv- intýri dagsins - kjölfestan í ráðleys- islegri tilveru stelpunnar. Sunnudagar eru öðruvísi. Þá koma gestir í nýja vitann að virða fyrir sér útsýnið gegn gjaldi. Þá fara krakkamir ekki í fjósið heldur kúra lengur í rúmunum og dagurinn framundan fullur af frelsi. Stelpan á ennþá Petit-suðusúkkulaði í ferða- töskunni sinni. Á sunnudögum koma amerískir og íslenskir elskendur og leggja bílunum sínum út við gamla vita. Sumir gefa sig á tal við krakkana. Sumir bjóða sígar- ettur. Þannig rjúfa sunnudagarnir friðhelgi hvunndagsins. Raska ný- fengnu jafnvægi stelpunnar. Kvöldin eru mild og grágræn. Stelpan röltir heim með kýrnar. Bóndakonan er falleg í fjósgallanum með skuplu á höfðinu. Þannig er hún ung og öðruvísi. Hún syngur í fjósinu. Nálægð hennar er sterk í vitund stelpunnar. Konan horfir í fjarsk- ann þegar hún syngur. Hún hefur þrá til bernskunnar. Stelpan heyrir sönginn bak við sönginn. Stundirn- ar í fjósinu eru friðsælar, hlýjar og brúnar. Eftir mjaltir er kvöldmatur í eldhúsinu, afgangar með heima- gerðu brauði. Henni finnst það gott. Á friðsælu kvöldi í íslenskri sveit kallar bóndinn krakkana til sín inn í betri stofuna. Á skjánum eru Arm- strong og félagar að marka spor sín í sögu mannkynsins. Fyrir utan má sjá grilla í folleitan mánann á ljós- bláum kvöldhimni. Atburðimir láta stelpuna ósnortna. Vísindin settu ekki einasta mark sitt á tunglið og útlöndin. Þau gerðu líka íslenskan vitavörð óþarfan. Stelpan hvarf til gráborg- ar á ný með ósýnilega dýrmæta litabók í farteskinu. Bóndinn og konan fóru síðar þangað líka. Hann veiktist og dó. Nú hvílir hann í sveitinni í námunda við vitann, hef- ur sameinast jörðinni í viðleitni sinni til að gróa. Sveitin lifir í ljóð- um konunnar. Konan býr í söngn- um sínum. I fjósinu við vitann hanga nú dán- ar lífsmyndir, amboð, minjar um sjósókn í Garði sem virða má fyrir sér á sunnudögum gegn gjaldi. I húsinu dvelja starfsmenn Vitamála landsins í sumarleyfum sínum. Elskendur koma enn og fara. Nú geta þeir keypt sígarettur, kók og sælgæti í söluskála við gamla vit- ann. Stundum kemur stelpan. Hún heldur eins og fyrr á priki til að verjast kríunni, gengur niður að flæðarmálinu og párar misgjörðir sínar í sandinn. Minningarnar meitlar hún í klettinn við vitann. Við grænt tún gula fjöru og bláan sjó heyrir hún enduróm af söng bak við söng úr fjósi. Hann er nú hennar eigin. Sem snöggvast er sem ein- hver fari um túnið með ljáinn. Það er vindurinn sem bærir grasið. þar sem hann gekk. Kæra frænka mín. Ef þú heyrir til mín - þakka þér. Kristín. Veginn ég þræði og vonareld vilégíhuganumkynda, gleymist þó eigi að kemur kveld og kólnar um vesturtinda. Stefni á meðan stakknum veld til streymandi tærra linda. Þannig orti vinkona mín Ásdís Káradóttir og nefndi Gamalt stef. Víst er að hún með öllu líferni sínu gaf öðrum ástæðu til þess að líta bjartari augum á tilveruna og hún lá ekki á liði sínu í þágu samborgara sinna og eygði sífellt ný markmið og hugsjónir. Ég hygg að fyrst hafi ég skynjað þau hjónin Ásdísi og Sigurberg á Garðskaga í gegnum gagnkvæmt traust og virðingu milli þeirra og foreldra minna. Síðar lágu leiðir eðlilega margoft saman og við hjón- in áttum eftir að njóta vináttu þeirra um langt árabil. Mínar fyrstu minningar um per- sónulegt samband við þau hjón eru frá heyskap og garðrækt í Hofi. Þá og síðar sé ég Ásdísi fyrir mér í sín- um hefðbundna búnaði, með skupluna, við rakstur og munaði sannarlega um handtök hennar. Síðar minnist ég hinna mörgu heim- sókna á Garðskaga þar sem sest var niður og rætt um lífið og tilveruna. Mér reynist erfitt er ég rita nú fáein minningarorð um Ásdísi Káradóttur að einskorða mig við hana eina, svo samrýnd sem þau Sigurbergur ætíð voru. Mér fannst þau alltaf saman og ljúfar eru minningar um hversu þau nutu samvistanna hvort við annað þar sem ástúð og tillitssemi réðu ríkj- um. Nú var það svo að auk þess að annast vörslu Garðskagavita og bú- skapinn gegndu þau Ásdís og Sig- urbergur fjölmörgum trúnaðar- störfum fyrir byggðarlag sitt, Garðinn. Þannig var Sigurbergur hreppstjóri, sýslunefndarmaður, meðhjálpari og sóknarnefndarmað- ur um áratuga skeið, en allt of langt mál yrði að telja upp öll trúnaðar- störfin sem hann gegndi. Ásdís var einnig virk í störfum fyrir sveitar- félagið og félagasamtök í Garðin- um. Hún sat lengi í skólanefnd Gerðaskóla og gegndi þar forystu. Um langt árabil var hún formaður slysavarnadeildar kvenna og vara- formaður í kvenfélaginu Gefn. Hún var heiðursfélagi í báðum þessum félögum. Málefni kirkjunnar áttu mikinn sess í huga hennar, hún söng í kirkjukórnum, annaðist hreinsun kirkjunnar og studdi hún Sigurberg þar, sem annarsstaðar, með ráðum og dáð. Það var því ekki að undra að mjög gestkvæmt var ætíð á heimil- inu. Að hitta eða heimsækja þau hjón gaf hverjum og einum ákaflega mikið. Góðgerðir sem fram voru bornar báru myndarskap Ásdísar gott vitni. Það voru forréttindi að sitja með henni og lofaði hún manni þá gjarnan að heyra kveðskap sinn, en Ásdís var gott skáld. Hún var víðlesin og fróð og að öllu leyti einkar vel gerð manneskja. Fáum hef ég kynnst sem hafa haldið slíkri tryggð við æskustöðvar sínar sem Ásdís gerði við Tjörnesið með um- tali sínu og kveðskap. Ásdís reynd- ist ætíð mjög hollráð og vinaföst. Það fengu margir Garðmenn að reyna, sem og aðrir. Þau hjónin fluttu héðan er starfi þeirra á Garð- skaga lauk. Þau nutu ævikvöldsins við ýmis áhugamál og fóru í ferða- lög innanlands og utan. Voru þær ferðir þeim ákaflega mikils virði. En þau héldu einnig áfram að koma í sitt gamla byggðarlag og dvöldu hér löngum yfir sumartímann, sóttu samkomur og endurnýjuðu gömul og góð kynni sem við hér heima höfðum verið svo heppin að öðlast. Nú er við Edda kveðjum kæra vinkonu, Ásdísi, því það kemur kveld, leyfi ég mér að endurtaka orð sem áður hafa komið fram af minni hendi „Ásdís og Sigurbergur höfðu mannbætandi áhrif á íbúana hér, á líf og gjörðir þeirra er kynntust þeim. Með einstakri prúðmennsku, vönduðu líferni og hafsjó fróðleiks beindu þau hátterni margra sveit- unga sinna í þann farveg er best varð á kosið.“ Við hjónin þökkum Ásdísi sam- fylgdina og það gera einnig margir aðrir Garðmenn. Kæra Sigrún, Kári, Valgerður og aðrir ættingjar. Ykkur vottum við dýpstu samúð. Blessuð sé minning Ásdísar Káradóttur. Finnbogi Björnsson. Gamlársdagur var bjartur og fag- ur hér norður á Tjörnesi, eins og margir dagar hafa verið í haust og vetur. I látlausri alþýðuvísu segir: Lággeng sólin ljúfum yl, jjómar á hæstu fjöllum. Hún er að benda blíðheims til bömum sínum öllum. Aftanroðinn í ljósaskiptunum var fagur á að líta, skreyttur fleiri og fleiri stjömum eftir því sem dags- birtan dvínaði og nýársnóttin færð- ist nær. Senn var þetta ár að baki og óskandi að aftanroðinn væri fyr- irboði um nýtt og farsælt komandi ár. Heiðurskonan Ásdís Káradóttir frá Garðskaga lagði af stað í sína hinstu fór að kvöldi þessa dags, eftir langa og farsæla ævi. Hún kvaddi hér eftir erfið veildndi undanfarnar vikur og mánuði, sátt við lífið. Hún heilsar á ókunnri strönd á nýárs- dagsmorgni bak við tjaldið mikla sem aðskilur lifendur og látna. Dísa, eins og hún var oftast köll- uð, var fædd á Hallbjamarstöðum á Tjörnesi 16. apríl 1912. Þar ólst hún upp við ástríki foreldra og systkina til 17 ára aldurs, en um það leyti kynntist hún verðandi eiginmanni sínum, Sigurbergi Helga Þorleifs- syni, sem vann þá að vitabyggingu á Tjörnesi, sumarið 1929. Það var ást við fyrstu sýn og sem báðum entist hrein og tær allt til loka. Sigurbergur andaðist 23. nóvem- ber 1989, eftir um 60 ára farsæla sambúð þeirra. Fyrstu minningar mínar um Dísu frænku eru frá heimsókn hennar heim á æsku- stöðvarnar með móður sinni, ömmu minni, Sigrúnu Árnadóttur, ásamt fleira samferðafólki. Þau komu seint á björtu sumarkvöldi eftir að hafa ferðast frá því árla morguns frá Reykjavík hingað norður á Tjör- nes. Vegir og farartæki voru þá með öðrum hætti en í dag og allt tók lengri tíma. Við komu þeirra ríkti fölskvalaus gleði í húsi foreldra minna á Hallbjarnarstöðum. Ég laðaðist strax að þessari ein- stöku frænku minni. Hún átti svo mikinn kærleik og hlýhug til að miðla öðrum. Hún tók mig, lítinn ÁSDÍS KÁRADÓTTIR
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.