Morgunblaðið - 18.02.1998, Blaðsíða 4

4 MIÐVIKUDAGUR 18. FEBRÚAR 1998
MORGUNBLADIÐ
FRÉTTIR
Hugmyndir um að flytja háhyrninginn Keiko til fslands frá Newport í Bandaríkjunum
Búast má við áhrifum á
atvinnu- og efnahagslíf
KEIKO hefur notið mikilla vinsælda vestanhafs enda fræg kvikmyndastjarna.
Þegar háhyrningurinn
Keiko var fluttur í sædýra-
safnið í Newport í Oregon í
upphafí árs 1996 fjölgaði
gestum úr 600 þúsund í 1,3
milljónir milli ára. Talið er að
hvalnum hafí fylgt 3.290 störf
og 75 milljóna dollara tekjur
(5,4 milljarðar) í Newport og
nágrenni. Karl Blöndal er
staddur í Newport.
LJÓST er að hvert sem Keiko verður fluttur
munu áhrifin verða mikil á atvinnu- og efna-
hagslíf á staðnum. Um þessar mundir koma
þrír kostir til greina, ísland, írland og
Skotland. Á íslandi beina menn sjónum til
Eskifjarðar. Stjómendur Free Willy Keiko
Foundation segja ljóst að aðeins Norður-Atl-
antshafið komi til greina þar sem hvalurinn var
veiddur þar, nánar tiltekið undan austurströnd
íslands.
Keiko var fluttur frá Mexíkó til Oregon í
kjölfar almenns þrýstings um að hann yrði lát-
inn laus eins og hvalurinn, sem hann lék í kvik-
myndinni „Frelsið Willy“. Stefnan er enn að
láta hann lausan sé þess nokkur kostur. Nú
telja þeir, sem stjóma Frelsið Willy Keiko-
stofnuninni, að kominn sé tími til að hefja
næsta þáttinn í undirbúningnum til að sleppa
Keiko í sitt náttúrulega umhverfi eftir 18 ár í
vörslu manna.
Settur í stóra sjávarkví
Jeff Foster, yfirmaður rannsókna og fram-
kvæmda á vettvangi, sagði í samtali við Morg-
unblaðið að fyrirhugað væri að hafa Keiko í
stórri sjávarkví, sem yrði um 35 metrar á
breidd, 65 metrar á lengd og um 20 metrar á
hæð. Inni í höfuðstöðvum stofnunarinnar, sem
er skammt frá geyminum, þar sem Keiko er í
nú, hangir líkan af kvínni í loftinu. Hún verður
sett saman úr breiðum römm, sem hægt verð-
ur að dæla í lofti til að lyfta henni og utan um
rörin verður sett sterkt net. Áður en kvíin
verður flutt á áfangastað verður hún sett sam-
an á bílastæði í Washington-ríki. Það er talið
skynsamlegt áður en lagt verður í að reisa
hana 1 sjónum. Yrði hún sett upp í Eskifirði
yrði hún í miðjum firðinum.
Að sögn Fosters tekur sex til átta vikur að
smíða hlutina í kvína og tvær til þrjár vikur að
setja hana saman. Hann stendur inni á skrif-
stofu sinni og bendir á kort sem hanga uppi.
„Við gerum okkur grein fyrir því að hvert,
sem Keiko verður fluttur, mun hann hafa að-
dráttarafl," sagði hann. „Það verður að taka til-
lit til ferðamanna, sem koma til að sjá Keiko,
þótt ekki verði hægt að vera með ferðir út í
kvína. Við hyggjumst koma fyrir myndavélum
neðansjávar þannig að hægt verði að fylgjast
með ferðum Keikos á stórum skjám í landi og
þar verði einnig nokkurs konar fræðslumið-
stöð.“
Keiko í kvína fyrir næsta vetur
Stefnan er að flytja Keiko í kvína fyrir næsta
vetur. Helst vilja starfsmenn Keiko-stofunar-
innar að hann verði kominn í hana í ágúst, en
ekki seinna en í október. Þeim líst illa á að
þurfa að bíða þar til á næsta ári vegna þess að
þeir telja að nú sé allt til reiðu.
Ekki er vitað hvenær hægt verður að sleppa
hvalnum alveg og ekki er víst að það verði
nokkurn tíma hægt. Ætlunin er að hafa hlið á
sjávarkvínni og þjálfa Keiko þannig að hægt
verði að hleypa honum út og inn. Það eru engin
fordæmi fyrir því að sleppa hval út í villta nátt-
úruna eftir að hafa verið í manna höndum. Nú
er verið að venja hvalinn á að veiða sér til mat-
ar, en það er ekki sjálfgefið að hann geri það
eftir að hafa fengið mat sinn fyrirhafnarlaust í
18 ár. Þá er hann vanur félagsskap manna, en
ekki sinnar eigin tegundar. Vonast er til þess
að aðrir háhymingar komi að skoða kvína eftir
að Keiko verður fluttur í hana. Hljóð háhyrn-
inganna getur borist að minnsta kosti 7,5 km.
Því norðar, því betra
Foster sagði að því norðar, sem hvalurinn
yrði niður kominn í Atlantshafinu, því betra.
Ýmsir aðrir þættir skiptu hins vegar einnig
máli og þar bæri ekki síst að nefna veðurfar.
Keiko var fangaður við ísland og verði honum
sleppt þar er talið líklegast að hann geti fundið
„fjölskyldu" sína. Háhyrningar lifa í hópum og
ekki er til tæmandi vitneskja um það hvemig
þeir haga ferðum sínum. Hver hópur eða fjöl-
skylda er talin gefa frá sér einkennandi hljóð,
sem líkja megi við mállýsku, og talið er líklegra
að Keiko geti fundið sinn hóp eftir því, sem
honum er sleppt nær veiðistaðnum.
Mexíkanskar lögreglusírenur
Starfsmenn Keiko-stofnunarinnar telja víst
að hann hafi haldið hæfileika sínum til sam-
skipta með hljóðum síns hóps þótt hann hafi til-
einkað sér ýmis önnur hljóð undir manna hönd-
um þar á meðal sérkennilegt væl sem kunnugir
segja að líkist helst sírenu mexíkanskra lög-
reglubíla, en Keiko var 10 ár í Reino-skemmti-
garðinum í Mexíkóborg.
Það mun sennilega ráðast á næstu tveimur
til þremur mánuðum hvert verður farið með
Keiko; til íslands, írlands eða Skotlands. Nú er
verið að undirbúa gögn til að sækja um leyfi til
að fá að flytja hann og verða þau lögð fyrir ís-
lensk, írsk og skosk yfirvöld. Hingað til hafa
engir lýst yfir að þeir vilji fá hvalinn, en talið er
að minnst fyrirstaða sé á írlandi. Hins vegar
ríkir aukin bjartsýni um að umsókninni verði
vel tekið á íslandi eftir að Davíð Oddsson for-
sætisráðherra lýsti yfir því að skoða ætti málið
með jákvæðu hugarfari, á því væru annmarkar
en engin ástæða til að neita því fyrirfram.
Halldór Ásgrímsson segist styðja þingsályktunartillögu Alþýðubandalagsins
Styður meginatriði tillögu
um auðlindagialdsnefnd
HALLDÓR Ásgrímsson utanríkis-
ráðherra segist vera tilbúinn til að
styðja meginatriðið í þingsályktun-
artillögu Alþýðubandalagsins um að
stofnuð verði opinber nefnd til að
fjalla um auðlindagjald. Það þýði þó
ekki að Framsóknarflokkurinn styðji
hugmyndir um slíka gjaldtöku, en
nauðsynlegt sé að varpa réttu ljósi á
málið í heild sinni.
„Það þarf að fara yfir þessa tillögu
í þingnefnd og hugsanlega er nauð-
synlegt að gera einhverjar breyting-
ar á henni. Ég get hins vegar vel
hugsað mér að styðja meginhugsun-
ina í þessu starfi sem gerð er tillaga
um að fari fram.
Mér finnst að starf slíkrar nefndar
gæti varpað réttu ljósi á þessa um-
ræðu, sem hefur verið mjög mis-
vísandi og villandi. Ég tel að Alþýðu-
flokkurinn eigi þar fyrst og fremst
sök og vek athygli á því að Stein-
grímur J. Sigfússon lýsir sig sömu
skoðunar í grein sem hann ritar í
Morgunblaðið í dag [í gær],“ sagði
Halldór.
Felur ekki í sér stuðning
við auðlindagjald
Halldór sagði að ekki bæri að
skilja orð sín á þann veg að Fram-
sóknarflokkurinn væri fyrirfram að
lýsa yfir stuðningi við þá megin-
stefnu að leggja eigi auðlindagjald á
auðlindir. Það væri hins vegar rétt
að leiða í ljós til hvers það myndi
leiða. „Við höfum sagt að við séum
ekki á því að það eigi að leggja á al-
mennt veiðileyfagjald. Ég hef sýnt
fram á hvaða afleiðingar það hefði í
fór með sér fyrir tiltekin fyrirtæki í
landinu eins og t.d. Útgerðarfyrir-
tæki Akureyringa, sem er ein af
máttarstoðum þess byggðarlags. Ég
hef hins vegar talið að öðru máli
gegndi um nýja stofna eins og norsk-
íslenska síldarstofninn, sem ég hef
viljað skoða sérstaklega í þessu sam-
bandi. Aðalatriðið er að menn viti
eitthvað hvað þeir eru að gera.
Nú eru uppi hugmyndir um ýmsar
breytingar í sjávarútveginum vegna
kjaradeilu. Það er ekki séð fyrir end-
ann á því til hvers það muni leiða og
hvort og hvemig það muni takmarka
möguleika sjávarútvegsins til að
skila sem mestum arði. Ef það á að
gera kröfu til sjávarútvegsins um að
hann eigi að standa undir margvís-
legum kostnaði verður hann að sjálf-
sögðu að hafa möguleika á að afla
peninga í því sambandi. En þeir pen-
ingar verða þá ekki notaðir til að
bæta kjör fólksins sem þar vinnur
eða í tæknilegar nýjungar eða mark-
aðssókn."
Halldór sagði að reglumar sem
notaðar hefðu verið við stjóm veiða
úr norsk-íslenska síldarstofninum
væm ófullnægjandi og þær yrði að
endurskoða. Hann sagði að þetta
væri til skoðunar hjá stjórnvöldum,
en vildi ekki fullyrða um hvenær
þeirri endurskoðun yrði lokið.
Össur gagnrýnir tillöguna
í leiðara DV sl. mánudag lýsir
Össur Skarphéðinsson, ritstjóri og
alþingismaður Alþýðuflokksins, yfir
efasemdum um ágæti tillögu Alþýðu-
bandalagsins í auðlindamálum og
segir: „Veiðileyfagjald er líklegt til
að verða helsta átakamál næstu
kosninga. Það væri því skynsamlegt
fyrir stjómarflokkana að leita leiða
til að aftengja málið eins og kostur
er fram yfir þingkosningar. Er til
betri leið en setja málið í nefnd að
tillögu stjórnarandstöðunnar?"
Halldór sagðist geta skilið að þing-
menn Alþýðuflokks væru ósáttir við
þá leið sem Alþýðubandalagið legði
til að yrði farin. „Enda er þetta ekki í
samræmi við tillögur óraunvemleik-
ans sem þeir hafa mælt fyrir.“
Forsætisráðherra
Virðast
varkárar
tillögnr
DAVÍÐ Oddsson forsætisráð-
herra segir að tillögur Alþýðu-
bandalagsins um opinbera
nefnd er geri tillögur um út-
færslu veiðileyfagjalds séu
mjög í sama farvegi og það sem
hann ræddi á síðasta flokks-
ráðsfundi Sjálfstæðisflokksins.
„Þetta virðast vera varkárar
tillögur og eru mjög í þeim
sama farvegi sem ég ræddi um
á flokksráðsfundi Sjálfstæðis-
flokksins. Hins vegar hefur
þetta allt verið afflutt af fjöl-
miðlum einhverra hluta vegna,“
sagði forsætisráðherra í sam-
tali við Morgunblaðið í gær-
kvöld.
„í þessu fari sem tillögurnar
em þá em þær mjög svipaðar
því sem alþýðubandalagsþing-
mennirnir höfðu haft fram að
færa en algjörlega öndverðar
því sem Alþýðuflokkur hefur
verið að tala um,“ sagði Davíð
Oddsson og vísaði þar til um-
ræðna um málið á Álþingi fyrir
fáeinum vikum.