Morgunblaðið - 18.02.1998, Blaðsíða 10

10 MIÐVIKUDAGUR 18. FEBRÚAR 1998
MORGUNB LAÐIÐ
FRÉTTIR
Fimm stunda utandagskrárumræða um afskipti lögregluyfírvalda af málum Franklíns Steiners
Formaður fullnustumats-
nefndar taldi afgreiðsluna
löglega og eðlilega
Jafnaðarmenn mótmæltu harðlega að
þeir væru að reyna að veikja lögregluna
Hvöss umræða fór fram utan dagskrár á
Alþingi í gær um samskipti dómsmálaráðu-
neytis og lögreglunnar vegna mála Frank-
líns Steiners, dæmds fíkniefnasala. Um-
ræðan stóð í rúmlega fímm klukkustundir.
Pétur Gunnarsson og Arna Schram
fylgdust með umræðunum.
Porsteinn Páls-
son dómsmála-
ráðherra veittist
harkalega að
þingmönnum Al-
þýðuflokksins og
vitnaði einnig til
bréfs frá Jónatan
Þórmundssyni,
fyrrum formanni
fullnustunefndar,
þar sem frarn
kom að nefndin hefði verið sam-
mála um seinni afgreiðsluna í máli
Franklíns Steiners og teldi hana
lögmæta enda byggða á lagaákvæði
um að veita mætti reynslulausn eft-
ir helming refsivistar þegar sér-
staklega stæði á. Jónatan hefði talið
að í þessu máli stæði sérstaklega á.
Málið hefði verið óþægilegt en af-
greiðslan rétt eins og á stóð. Hall-
dór Ásgrímsson, utanríkisráðherra
og fyrrverandi dómsmálaráðherra,
upplýsti við umræðuna að hann
hefði fengið staðfest að upplýsingar
þær sem Franklín Steiner veitti
gegn vilyrði um reynslulausn hefðu
skipt mjög miklu máli varðandi það
að tvö stór fíkniefnamál upplýstust.
Lúðvík Bergvinsson, þingflokki
jafnaðarmanna, hóf umræðuna og
sagði að fátt væri jafnvandmeðfarið
og umræða um málefni sem þessi.
Hvatvísleg umræða gæti valdið
skaða en umræða væri nauðsynleg.
Meðal annars sagði Lúðvík að
það vekti eftirtekt að skoðun á
starfsemi, skipulagi og yfirstjómun
lögreglunnar í Reykjavík hefði ekki
farið fram fyrr en gerð hefði verið
um það krafa á Alþingi í mars í
fyrra. Fram hefði hins vegar komið
í Morgunblaðinu í fyrra að strax á
árinu 1992 hefði þáverandi lög-
reglufulltrúi í ávana- og fíkniefna-
deild ritað dómsmálaráðherra og
fleirum greinargerð þar sem kvart-
að var undan skorti á markvissri yf-
irstjórn hjá lögreglustjóraembætt-
inu í Reykjavík, vöntun á lögfræði-
legri ráðgjöf, auk skorts á stjórnun-
arlegu og fjárhagslegu sjálfstæði
fíkniefnadeildarinnar. „Alveg frá
því sú greinargerð var rituð og til
dagsins í dag hefur sami einstak-
lingur gegnt starfi dómsmálaráð-
herra og því beini ég þeirri spum-
ingu til hans hvort hann hafí í engu
sinnt þessum ábendingum lögreglu-
fulltrúans," sagði þingmaðurinn.
Skortur á verklagsreglum
Lúðvík sagðist telja að helsta
ástæða þess að „þeir óvanalegu at-
burðir sem áttu sér stað í dóms-
málaráðuneytinu fyrir u.þ.b. sjö ár-
um“ áttu sér stað hafí verið sú að
ekki vom til almennar verklags-
reglur um óhefðbundnar rannsókn-
araðferðir lögreglu.
Lúðvík sagði að enginn hefði
fært betri rök
fyrir nauðsyn
slíkra reglna en
fyrrverandi lög-
reglufulltrúi
fíkniefnadeildar
lögreglunnar,
sem hefði sagt í
grein í Morgun-
blaðinu á sl. ári
að allt starfsum-
hverfí deildar-
innar hefði verið vonlaust og að það
hefði hlotið að koma að því að
steytt yrði á skeri, þar sem stjórn-
endur lögreglumála hefðu aldrei
fengist til að setja þessum viður-
kenndu vinnubrögðum formlegan
ramma. „En spurningin hvort rétt
sé að rannsóknarlögreglumenn séu
yfir höfuð í upplýsinga- og trúnað-
arsambndi við brotafólk er afar erf-
ið og viðkvæm. í henni togast á ým-
is sjónarmið. Þess vegna hafa yfir-
völd allra þróaðra ríkja velt þessari
spumingu rækilega fyrir sér og öll
fyrir mörgum árum sett lögreglu-
mönnum skýrar reglur um fram-
kvæmd slíkra upplýsingasambanda
sem og annarra óhefðbundinna
rannsóknaraðferða, nema reyndar
ísland,“ las þingmaðurinn úr grein-
argerð lögreglufulltrúans.
Lúðvík sagði að upplýsingar lög-
reglufulltrúans um síendurteknar
óskir um setningu reglna um óhefð-
bundnar rannsóknaraðferðir stöng-
uðust á við yfirlýsingar dómsmála-
ráðherra á fyrri stigum þessa máls
um að lögreglan í Reykjavík hefði
aldrei formlega óskað eftir setn-
ingu slíkra reglna. Spurði hann ráð-
herra hvernig þetta kæmi heim og
saman og hvers vegna þessar regl-
ur hefðu ekki verið settar fyrir
löngu og lögreglumönnum sem
starfa við fíkniefnarannsóknir
þannig verið búið viðunandi starfs-
umhverfi.
Lúðvík sagði að ekki væri verið
að leita að sökudólgum en sér virt-
ist í ljósi sögunnar augljóst að Al-
þingi og stjórnvöld hefðu gjörsam-
lega brugðist því hlutverki að setja
ramma um óhefðbundnar rann-
sóknaraðferðir lögreglu. „Sem bet-
ur fer er umræðan undanfarna
mánuði að skila því að þessar regl-
ur verði settar.“
Veikleiki í störfum Alþingis
Þingmaðurinn sagði líka að um-
ræðan hefði leitt í Ijós veikleika í
störfum Alþingis varðandi mögu-
leika þess að veita ráðherrum að-
hald og eftirlit. Ekki væri viðun-
andi að ráðherra tæki sér sjálf-
dæmi um hvaða upplýsingar hann
léti Alþingi i té og bæri fyrir sig
röksemdir úr almennum lögum.
Lúðvík sagði að með því að taka
málið upp á Alþingi þannig að það

[ :V?L JJTI Xíl! LvXEL 1
liiiiI
Y: : . . 4 .. . 1 '* j, . -F-,.....
ALÞINGI
Morgunblaðið/Porkell
ÞORSTEINN Pálsson dómsmálaráðherra í ræðustól á Alþingi í gær.
LÚÐVÍK Bergvinsson málsheíjandi hlýðir á
umræður ásamt Agli Jónssyni.
komi þar til umfjöllunar þriðja
sinni vekti það fyrir sér að bera
saman nýjar upplýsingar um það
hvers vegna Franklín Steiner var
veitt reynslulausn að lokinni af-
plánun helmings refsitíma og yfir-
lýsingar dómsmálaráðherra um
málið hingað til. Ennfremur hvort
samkomulag það sem ráðuneytið
gerði við brotamanninn hefði skilað
árangri.
Hann sagði að nú hefði dóms-
málaráðherra sagt að vorið 1991
hefðu tveir lögreglumenn í fíkni-
efnadeild gengið á sinn fund og
óskað eftir reynslulausn fyrir
Franklín og vísað til þess að forveri
Þorsteins í starfi hefði verið búinn
að veita samþykki íyrir því að afla
upplýsinga frá brotamanninum um
starfsemi í fíkniefnaheiminum gegn
vilyrði um reynslulausn. Fram-
kvæmd hefði ekki komist á.
Lúðvík segist skilja málið svo að
ljóst sé að árið 1989 hafi komist á
samningur eða samkomulag lög-
regluyfirvalda með vitund og vilja
dómsmálaráðherra og sakamanns-
ins um að honum yrði veitt reynslu-
lausn eftir afplánun helmings refsi-
tíma gegn því að hann veitti upplýs-
ingar. Nú þegar þessar upplýsingar
liggi fyrir þurfi fyrri ummæli dóms-
málaráðherra til þingsins vegna
þessa máls að skoðast að nýju.
Spurningar í ljósi nýrra
upplýsinga
Við utandagskrárumræður á síð-
asta ári hafi m.a. ráðherra sagt að
óheimilt væri með öllu og refsivert
að semja um að menn gætu sloppið
við viðurlög að hluta eða öllu leyti.
„Því vil ég í ljósi nýrra upplýsinga
um tilvist þessa samkomulags um-
rædds brotamanns og lögregluyfir-
valda beina eftirtöldum spurning-
um til dómsráðherra: 1) Hvernig
var þessum nýju upplýsingum um
að vilyrði hafi legið fyrir um
reynslulausn komið til nefndar-
manna í fullnustumatsnefnd? 2)
Hafði ráðherrann persónulega af-
skipti af því að þessum upplýsing-
um var komið á framfæri. Hafði
hann samband við einhvern nefnd-
armanna í fullnustumatsnefnd í því
skyni? 3) Telur ráðherra að þessar
nýju upplýsingar hafi haft áhrif á
að fullnustumatsnefnd tók nýja
ákvörðun? 4) Voru nefndarmenn
einróma um að taka nýja ákvörðun.
Hafi svo verið hvemig skýrir hæst-
virtur ráðherra þá fréttir sem birt-
ust í dagblaði fyrir skömmu um að
formaður nefndarinnar hefði íhug-
að afsögn vegna þessa máls. 5) Sat
starfsmaður ráðuneytisins í fulln-
ustumatsnefnd á þessum tíma og
átti hann þátt í þessari ákvörðun.
Telur ráðherra eðlilegt að starfs-
maður ráðuneytis sitji í nefnd sem
er ætlað að veita lægra settu
stjórnvaldi umsögn áður en ákvörð-
un er tekin? 6) A hvaða lagaheimild
var byggt þegar umræddur samn-
ingur var gerður en ummæli ráð-
herra verða ekki skilin öðruvísi en
svo að lögregluyfirvöld, þ.m.t.
dómsmálaráðuneyti, hafi litið svo á
að samningur eða samkomulag lægi
fyrir. 7) Stendur ráðherra við fyrri
fullyrðingar um að hann hafi ekki
persónulega eða ráðuneytið átt
neinn þátt í því að dæmdur brota-
maður fékk reynslulausn?"
Þorsteinn Pálsson dómsmálaráð-
herra sagði að aðdragandi þessarar
umræðu væri sérstakur. Formaður
þingflokks jafnaðai-manna hefði
kvatt sér hljóðs um fundarsköp for-
seta til að tilkynna um utandag-
skrárumræðu, sem væri brot á
þingsköpum, formaðurinn hefði
kynnt málið fjölmiðlum en ekki ráð-
herranum sem verið var að drótta
að um lögbrot.
Varaþingmaður skrifaði,
þingmaður tók málið upp
Þorsteinn sagði að upphaf þess-
arar umræðu allrar væri sérstakt;
varaþingmaður Alþýðuflokks í Suð-
urlandskjördæmis skrifaði grein í
tímarit þar sem lögreglan var borin
þungum sökum og henni borið á
brýn að vera á bandi fíkniefnasala
og fíkniefnaglæpamanna og þjóna
hagsmunum þeirra. Þar vísaði ráð-
herrann til skrifa Hrafns Jökuls-
sonar, fyrrverandi ritstjóra Mann-
lífs, í það tímarit. „HeimOdarmenn
varaþingmanns Alþýðuflokksins í
þessari grein eru ýmsir glæpamenn
á sviði fíkniefna og andstæðingar
Franklíns Steiners í fíkniefnaheim-
inum eins og fram kemur í skýrslu
ríkissaksóknara,“ sagði ráðherra.
Ráðherra las úr skýrslu ríkissak-
sóknara þar sem sagði að undirrót-
in að upplýsingum heimildarmanna
ritstjóra Mannlífs, nafngreinds
brotamanns og nafngreinds gæslu-
fanga væri andúð þeirra á Franklín
Steiner vegna reiptogs um fíkni-
efnamarkaðinn. Þeir telji Franklín
hafa útvegað lögreglunni fórnar-
lömb. Ráðherra kvaðst hvorki hafa
heyrt þingmann Alþýðuflokks né
blaðamenn vitna í þennan kafla
skýrslunnar þótt hann væri lykilat-
riði.
Hann kvaðst ekki hafa orðið var
við að varaþingmaður Alþýðu-
flokksins upplýsti um heimildar-
menn sína fyrir ásökunum á lög-
regluna. „En ég hef orðið var við að
þingmenn Alþýðuflokksins hafi
krafist þess að lögreglan upplýsi
um heimildarmenn sína í baráttu
gegn glæpamönnum." Ráðherra
óskaði eftir því að formaður þing-
flokks jafnaðarmanna upplýsti
hvort hann teldi að varaþingmaður
Alþýðuflokksins ætti meiri rétt til
að halda nafnleynd yfir heimildar-
mönnum sínum úr glæpaheimi
fíkniefnanna en lögreglan í baráttu
við þá sömu glæpamenn. „Það
skipth- mjög miklu máli hvert svar
forseta þingflokksins verður við
þessu því það lýsir því hvaða hags-
munum jafnaðarmenn eru að þjóna
með þessari umræðu,“ sagði dóms-
málaráðherra.
Aðförin að Ólafi
Jóhannessyni
Ráðherra sagðist muna eftir því
þegar Sighvatur Björgvinsson hefði
fyrr á árum hafið „atlöguna að Ólafi
Jóhannessyni. Eg ætla ekki að líkja
þessum málflutningi við það mál en
hliðstæðan er um margt sérkenni-
leg. Þá var það varaþingmaður Al-
þýðuflokksins á Vestfjörðum sem
hafði heimildir úr undirheimunum
og einn opinberan starfsmann að
heimildarmanni og hóf skrif í blöð
en þingmaður Alþýðuflokksins á
Vestfjörðum sem kom með málið
inn á Alþingi. Nú er það varaþing-
maður Alþýðuflokksins á Suður-
landi, sem er með heimildarmenn í
röðum glæpamannanna og einn op-
inberan embættismann sem er ekki
nafngreindur, og það er þingmaður
Alþýðuflokksins á Suðurlandi sem
hefur umræður. Þótt þessi mál séu
ekki hliðstæð vekur athygli hvað
aðdragandi þeirra er svipaður."
Ráðherra sagði að ef til vill væri
eðlilegt að spyrja hvort óeðlilegt
væri að taka alvarlega framburð
glæpamanna þegar þeir bæru ásak-
anir á lögregluna. „Nei, það er