Morgunblaðið - 18.02.1998, Side 11

Morgunblaðið - 18.02.1998, Side 11
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVTKUDAGUR 18. FEBRÚAR 1998 11 FRÉTTIR mjög eðlilegt að mínu mati. Svo eðlilegt að ég tók ákvörðun um það á þeim grundvelli að óska eftir um- fangsmestu opinberir rannsókn sem gerð hefur verið hér á landi og þótt víðar væri leitað gegn lögregl- unni þar sem fjörutíu lögreglumenn og yfirmenn lögreglunnar í Reykja- vík höfðu réttarstöðu grunaðs manns.“ Þorsteinn sagði að eftir rannsókn setts rannsóknarlög- reglustjóra væri það opinberlega birt og rökstudd niðurstaða ríkis- saksóknara að í öllum tilvikum hafi þeir lögreglumenn, sem bomir voru sökum, ekki gerst brotlegir við lög.“ Þorsteinn kvaðst óska eftir því að formaður þingflokks jafnaðar- manna svaraði því hvort þingflokk- urinn legði meiri trúnað á framburð glæpamannanna sem varaþingmað- ur Alþýðuflokksins bæri fyrir sig eða niðurstöðu ríkissaksóknara. Hann sagðist telja mjög mikilvægt að lögreglumennirnir fengju að njóta þess trausts sem niðurstaða ríkissaksóknara gefi tilefni til „og ég vil gjarnan fá að vita hvort þing- flokkur jafnaðarmanna sé sömu skoðunar." Fortfðarvandi Þorsteinn sagði að fyrstu form- legu tilmæli sem hann minntist að hafa séð um starfsreglur um óhefð- bundnar rannsóknaraðferðir hefðu komið í skýrslu starfshóps sem ráð- herrann skipaði til að undirbúa átak gegn fíkniefanvandanum undir stjórn Daggar Pálsdóttur hæsta- réttarlögmanns. I framhaldi af því hafi væntanlegum ríkislögreglu- stjóra verið falið að undirbúa slíkar reglur. „Það eru því ekki umræður að undanförnu, eins og háttvirtur þingmaður segh', sem leiddu til þess, heldur skýrsla starfshópsins," sagði hann. Þorsteinn segir að löngu fyrir þessar umræður hafi dómsmála- ráðuneytið hafið undirbúning að endurskipulagningu lögreglunnar í landinu og minnti á að Atli Gísla- son, settur ríkislögreglustjóri, segði í bréfi, sem sent var dómsmála- ráðuneytinu í upphafi þessa árs og birt var opinberlega á dögunum, að sú gagnrýni sem hann hefði við rannsókn sína talið réttmæta á vinnubrögð og skipulag lögreglunn- ar í Reykjavík væri fortíðarvandi vegna frumkvæðis ráðuneytisins við endurskipulagningu lögreglu- mála. RáðheiTa sagðist hvorki hafa heyrt þingmenn Alþýðuflokks né fjölmiðla vitna í þetta bréf. Um reynslulausn Franklíns Steiners sagði Þorsteinn að vorið 1991, skömmu eftir að hann tók við embætti hefðu komið til sín lög- reglumenn og greint frá að þeir hefðu á sínum tíma, meðan mál Franklíns Steiners var til rann- sóknar, komið að máli við foi"vera Þorsteins í embætti dómsmálaráð- herra og talið sig geta fengið mjög umtalsverðar upplýsingar sem gætu leitt til þess að komið yrði lögum yfir ýmsa fíkniefnaglæpa- menn ef Franklín yrði veitt reynslulausn að hálfu. Margir komust undir manna hendur Ráðherrann hefði veitt vilyrði íyrir að reynslulausn yrði veitt eftir afplánun helmings refsitíma og „þeir fullyrtu að sú viðleitni hefði leitt til þess að margir komust und- ir hendur laganna varða sem ekki hefðu lent þar annars,“ sagði Þor- steinn. Þorsteinn sagðist telja að með þessu hefði ráðherrann verið settur í erfiða stöðu en hann hefði í þeirri stöðu hlotið að grípa til þeirra löglegu úrræða sem leiddu til þess að sem flestir fíkniefna- glæpamenn kæmust undir manna hendur. Þorsteinn kvaðst hafa tekið þannig á málinu að gera embættis- mönnum í dómsmálaráðuneytinu grein fyrir þessu viðtali. Niðurstað- an hefði orðið sú að í ljósi nýrra upplýsinga væri rétt að senda málið aftur til meðferðar fullnustumats- nefndar og Fangelsisstofnunar en báðir þessir aðilar höfðu, áður en þessar upplýsingar bárust, hafnað ósk Franklíns um reynslulausn. Þorsteinn sagði að sú höfnun hefði verið kærð og sú stjórnsýslukæra hefði borist dómsmálaráðuneytinu þremur vikum áður en hann tók við embætti. „Foi-veri minn í embætti afgreiddi ekki það mál, tók aldrei afstöðu til þess. Málið var óafgreitt í nokkrar vikur áður en ég kom í ráðuneytið." Næst vék Þorsteinn að því að um þetta mál ætti að gilda þagnar- skylda vegna þess að fíkniefnalög- reglan eigi ekki önnur úrræði en þau að afla upplýsinga hjá glæpa- mönnunum sjálfum. „Ef það upp- lýsingastreymi á að vera óhindrað þá verða þeir sem upplýsingarnar gefa að geta treyst því að lögreglan segi aldrei frá nöfnum þeirra,“ sagði hann. „Þetta er forsenda þess að hægt sé að halda þessari baráttu á þessum grundvelli áfram.“ Þorsteinn sagði það því rangt að það væri einkaákvörðun hans að þetta skyldi bundið þagnarskyldu heldur styddist hún við gildandi reglur og niðurstöðu Hæstaréttar í dómsmáli frá 1985. Hann vitnaði í skýrslu sinni til Alþingis um rann- sókn Atla Gíslasonar, þar sem ráð- hera vitnaði til ríkissaksóknara, um það að lögreglumanni beri að afla og taka við upplýsingum um afbrot. „Skiptir í því sambandi ekki máli þótt þær kunni að vera veittar af afbrotamönnum. Lögreglufulltrú- amir Amar [Jensson] og Björn [Halldórsson] neituðu við lögreglu- rannsóknina að gefa upp nöfn þeirra sem veitt höfðu þeim upplýs- ingar í trúnaði. Var þeim það bæði rétt og skylt, m.a. samkvæmt dómi Hæstaréttar frá 1985, á blaðsíðu 1486,“ las ráðherra upp úr bréfi rík- issaksóknara. Þagnarskylda flutt yfir á ráðlierra Hann sagði að þegar lögreglu- menn greindu ráðherra frá slíku máli flyttist þagnarskyldan yfir á dómsmálaráðherra og af þeim sök- um hefði hann ekki getað greint frá málsatvikum íyrr en lögreglan sjálf ákvað að rjúfa þagnarskyldu og skapa þar með hættu á að slíkar upplýsingar yrðu ekki veittar í framtíðinni. „Eg hefði gjarnan vilj- að svara fyrr því að hafa verið ómæld pólitísk óþægindi fyrir mig, svo ég kveði ekki fastar að orði, að hlusta á dylgjur um að ég hefði óhreint mjög í pokahorninu. Eg hefði gjarnan viljað hreinsa það mál. Og lögreglumennirnir sem hér eiga hlut að máli hafa þurft að sitja undir dylgjum um að þeir hafi brot- ið lög en þeir hafa metið almanna- hagsmuni meir en svo að þeir hafí brotið trúnaðinn sjálfs sín vegna og það taldi ég mér skylt að gera.“ Ráðherrann sagði að þingmenn jafnaðarmanna virtust telja að ráð- herra ætti að brjóta trúnað og veikja þannig stöðu lögreglunnar. „Það þjónar líka almannahagsmun- um að fá að vita hvaða hagsmuni Alþýðuflokkurinn er að verja þegar það svar liggur fyrir.“ Þá sagði ráðherra að einn þing- manna Alþýðuflokksins, Ossur Skarphéðinsson, þingmaður og rit- stjóri DV, hefði borið ábyrgð á því að þrýst var á fulltrúa lögreglu- stjóra að brjóta þagnarskyldu. Hann spurði Rannveigu Guð- mundsdóttur hvort hún teldi það vegsauka fyrir Alþýðuflokkinn og hvort það yki „álit manna á því að Alþýðuflokkurinn væri í fullri al- vöru að taka þátt í baráttunni gegn fíkniefnum?" Ráðherrann sagði að þegar ákvörðun hefði verið tekin um að beina máli Franklíns Steiners í nýj- an farveg á grundvelli nýrra upp- lýsinga og fulnustumatsnefnd og Fangelsismálastofnun hefði verið kynnt málið sagðist Þorsteinn hafa látið kynna lögreglustjóranum í Reykjavík að hann óskaði ekki eftir því að ráðherra yrði aftur settur í þá stöðu að þurfa að taka ákvarðan- ir af þessu tagi. Hann lagði jafnframt áherslu á að hann teldi að í þessu máli hefði í einu og öllu verið farið að lögum. Ráðherrann rakti einnig að hann hefði snemma á sínum ferli beitt sér fyrir því að reglur um reynslu- lausn voni hertar, fullnustumats- nefnd lögð niður og ákvarðanir um. reynslulausn voru fluttar í Fangels- ismálastofnun. Reynslulausn eftir helming samkvæmt lögum Þorsteinn las upp á þingi minnis- bréf sem ráðuneytisstjóri dóms- málaráðuneyts hafði gert um sam- tal sitt við Jónatan Þórmundsson, prófessor og þáverandi formann fullnustumatsnefndar, þar sem fram kom að Jónatan segði að fulln- ustumatsnefnd hefði verið sammála um seinni afgreiðsluna í máli Franklíns Steiners. Bókað hefði verið að ný afgreiðsla, í andstöðu við fyrri afgreiðslu, væri vegna nýrra upplýsinga sem nefndinni hefðu borist. Jónatan hefði tjáð allsherjarnefnd Alþingis að hann teldi afgreiðslu nefndarinnar íylli- lega lögmæta enda hefði verið litið til lagaákvæðis um að veita megi reynslulausn þegar sérstaklega stendur á. Jónatan hefði talið að í þessu máli stæði sérstaklega staðið á. Þetta hefði verið óþægilegt en rétt eins og á stóð. Hann teldi að fullnustumatsnefnd hefði verið sett upp að vegg á sama hátt og ráð- herra. „Ég held að þingmenn Alþýðu- flokksins geti leitað með logandi ljósi í sögu dómsmálaráðuneytisins alla þessa öld. Ég held að þeir finni ekki annað sjö ára tímabil þar sem jafnsjaldan hefur verið vikið frá til- lögu um reynslulausn og náðun eins og undanfarin sjö ár,“ sagði Þor- steinn þegar hann rakti að hann hefði aldrei beitt sér íyrir reynslu- lausn og aðeins einu sinni lagst gegn tillögu um náðun, þá til þess að ákveða að veita ekki náðun. Þorsteinn Pálsson vék einnig að því að í umræðunni væri vísað til þess að dæmdum fíkniefnasala hefði verið veitt reynslulausn en ekki væri þá tekið tillit til þeirrar staðreyndar að flestir þeir sem dæmdir eru í fangelsi fái einnig reynslulausn. „Þeir eru afskaplega fáir sem fá hana ekki.“ I lok máls síns sagðist ráðherra vona að um- ræður undanfarinna vikna hefðu ekki dregið úr möguleikum lög- reglu til að berjast gegn fíkniefna- málum. Drepur umræðu á dreif Rannveig Guðmundsdóttir, þing- flokksformaður Jafnaðarmanna, sagði að það hefði verið rökrétt framhald fyrri umfjöllunar um mál lögreglunnar og Franklíns Steinar, að þingflokkur jafnaðarmanna hefði kallað eftir frekari umræðu í þinginu. Upphaf málsins sagði hún að mætti rekja til umfjöllunar Stöðvar 2, síðan hefði það verið tek- ið upp í fjölmörgum blaða- og tíma- ritagreinum og Margrét Frímanns- dóttir hefði upphaflega tekið það upp á Alþingi. í framhaldi af því hefði sérstakur rannsóknarlög- reglustjóri verið skipaður. Hún sagðist undrandi á ráðherra að hafa snúið utandagskrárumræðunni upp í umræðu um þingflokksformann jafnaðarmanna og reyna að drepa henni á dreif með því að snúa henni upp í spurningar til annarra. Rannveig sagði það fráleitt að kenna Alþýðuflokknum um þá miklu fjölmiðlaumfjöllun sem fram hefði farið um málið og hún sagði dapurlegt að hlusta á ráðherrann reyna að snúa málinu upp í sam- særi gegn sér. Sighvatur Björgvinsson, formað- ur Alþýðuflokksins, sagði að dóms- málaráðherra væri gamall ritstjóri og vissi að trúnaður ritstjóra væri fyrst og fi-emst við þá stofnun sem hann væri ritstjóri fyrir og skipti þá ekki máli hvort ritstjóri væri þingmaður eða varaþingmaður ein- . hvers flokks, eða flokksbundinn sjálfstæðismaður, eins og varaþing- maður Alþýðuflokksins á Suður- landi, Hrafn Jökulsson, sé nú orð- inn. Varðandi líkingu Þorsteins við meint samsæri alþýðuflokksmanna varðandi Ólaf heitinn Jóhannesson sagði Sighvatur að það mál hefði átt sín upptök hjá dagblaðinu Vísi á þeim tíma þegar ritstjóri þess hét Þorsteinn Pálsson, núverandi dómsmálaráðheiTa. „Voru upplýs- ingar hans sem ritstjóra og ábyrgð- armanns þegar sú umræða fór fram sóttar til glæpamanna og undir- heimalýðs? Hvers konar ásakanir eru þetta, virðulegi forseti. Það að þingmaður og varaþingmaður Al- þýðuflokksins eigi með samsæri að hafa stjórnað allri fjölmiðlaumfjöll- un um þetta mál í Morgunblaðinu, í DV og hvarvetna er svo út í hött að það þarf ekki einu sinni um það að tala,“ sagði Sighvatur. Umræða veikir lögreglu Halldór Asgrímsson, utanríkis- ráðherra og fyrrverandi dómsmála- ráðherra, sagði að þegar fyrir liggi skýi'sla um að lögreglan í landinu hafi ekki gert neitt ólöglegt sé kom- inn tími til að snúa við blaðinu og standa við bakið á lögreglunni að berjast við fíkniefnasala. „Ég tel að þessi umræða hafi veikt lögregluna til muna hvað svo sem þingmönnum Alþýðuflokksins finnst um það,“ sagði Halldór. Hann kvaðst vonast til að það yrði niðurstaða þessarar umræðu að nú væri komið nóg. Hann sagði að sitt nafn hefði verið nefnt í þessari umræðu vegna þess að hann hefði gegnt starfi dóms- málaráðherra í stuttan tíma á árun- um 1988 og 1989. Hann sagði að fulltrúar fíkniefnalögreglunnar hefðu átt tvo fundi með sér og emb- ættismanni í dómsmálaráðuneytinu á árinu 1989 þar sem fjallað hefði verið um þetta erfiða mál í algjör- um trúnaði. „Ég vildi ekki útiloka það að lög- reglumennirnir notuðu þessar óhefðbundnu aðferðfr. Hvers vegna vildi ég ekki útiloka það? Vegna þess að mér var sagt að það væri hægt að koma upp um mjög alvar- leg fíkniefnamál sem ekki væri hægt að upplýsa með öðrum hætti. Atti þáverandi dómsmálaráðheiTa úr því hann var settur í þessa stöðu, umhugsunarlaust að vísa því frá eða var kannski eðlilegt að hann hugsaði til þeirra fjölmörgu ung- menna, sem verða þessum vanda að bráð, og hvort það væri hugsanlegt að koma í veg fyrir það að eitthvað af þessum ungmennum yrði þess- um sölumönnum dauðans að bráð? Ég skal ekkert um það segja hvernig aðrir hefðu brugðist við í þessu sambandi en ég trúi því að enginn háttvirtur þingmaður hefði algjörlega umhugsunarlaust hafnað þvf enda væri Ijóst að hér væri um löglega aðgerð að ræða.“ Halldór sagði að alveg hefði verið ljóst að þetta yrði aldrei gert nema það kæmi að gagni. Síðar hefði nú- verandi dómsmálaráðherra haft samband við sig eftir stjórnarskipti á árinu 1991 og þeir orðið sammála um að ekkert væri annað að gera en að senda málið að nýju til fulln- ustunefndar. Upplýsingarnar upplýstu tvö mál „Það er hins vegar mjög alvar- legt að upplýsingai' sem þessar leki út með þeim hætti sem hér hefðu gerst og kannski miklu alvarlegra mál en margir gera sér grein fyrir,“ sagði Halldór. Hann sagði að spyrja mætti hvort þessar tilteknu upplýsingar sem Franklín Steiner veitti hefðu komið að gagni. „Já, þær komu að gagni, þær komu að miklu gagni - það hef ég fengið upplýst - í tveimur mjög stórum málum. En það er ekki víst að slíkt komi að miklu gagni í framtíðinni því það hljóta allir að skilja að það verður erfiðara að nota óhefð- bundnar aðferðir í þessari baráttu eins og nú er komið málum þótt það liggi fyrir að það er ekki hægt að berjast við þennan vágest nema með óhefðbundnum aðgerðum," sagði Halldór Asgrímsson. Hann gagnrýndi m.a. harðlega yfirlýsing- ar minnihluta allsherjarnefndar um að taka málið til frekari rannsóknai- á sínum vettvangi. í umræðunum lögðu stjórnarlið- ar áherslu á að ekkert saknæmt hefði verið gert af hálfu yfirvalda. Þeir gagnrýndu jafnframt þing- menn jafnaðai-manna fyi-ir að ein- SJÁ BLS 12 .■SPs! i emu... \Z,9 + RflFTflEKJflUERZLUN ÍSLflNDS lf - ANNO 1929- Skútuvogur 1 • Sími 568 8660 • Fax 568 0776

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.