Morgunblaðið - 04.03.1998, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 4. MARZ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
MAI- samn-
ingurinn um
fjárfesting-ar
PRETTIRNAR sem
smátt og smátt hafa
verið að leka út síðustu
vikur og mánuði um
drög að svonefndum
MAI-samningi um fjár-
festingar eru vægast
sagt ískyggilegar. Með
mikilli leynd hafa sl. 3
ár staðið yíir viðræður í
skjóli OECD í París
með vitund og aðild rík-
isstjórna ríkustu landa
heims sem ganga út á
að koma á laggirnar
nýjum fjölþjóðlegum
samningi um fjárfest-
ingar. MAI stendur íyr-
ir Multilateral Agreem-
ent on Investment á enskunni eða
Fjölþjóðasamning um fjárfestingar.
Það er ekki hugmyndin sem slík
um fjölþjóða- eða alþjóðasamning á
þessu sviði sem vekur ugg í brjóst-
um þeirra sem á annað borð vita eitt-
hvað um fyrirbærið. Það gerir hins
vegar allt í senn leyndin sem hefur
verið viðhöfð í viðræðunum, flýtirinn
sem var af hálfu aðstandenda fyiár-
hugaður á afgreiðslu málsins og síð-
ast en ekki síst það sem kvisast hef-
ur um innihaldið.
Leyndin vekur strax upp grun-
semdir um að sjálfir höfundar hug-
myndarinnar hafi gert sér grein fyr-
ir að hún þyldi illa dagsbirtuna. Það
væri því vænlegast að undirbúa mál-
ið með ýtrustu leynd og klára það
með hraði. Ætlunin var að fulltrúar
ríkisstjórna OECD kæmu saman nú
strax í apríl til að ganga frá samn-
ingnum, en eitthvert bakslag kann
að vera komið í þá áætlun. Skitt veri
með allt lýðræðishjal, upplýsingar til
almennings o.s.frv. Svo langt hefur
þetta gengið að í reglubundinni
skýrslugjöf sinni á hverju hausti t.d.
til tengslanefndar fínnska þingsins
við OECD (sendinefnd finnska
þingsins til Evrópuráðsins, sem jafn-
framt sér um tengsl við OECD) hef-
ur framkvæmdastjórinn sleppt því
að veita upplýsingar um
MAI. Þessi algera lítils-
virðing á lýðræði, þing-
ræði og rétti almenn-
ings til upplýsinga kem-
ur minna á óvart en ella
þegar hugmyndir um
innihald væntanlegs
samnings eru skoðaðar.
Þar er nú ekki lýðræð-
inu, valddreifíngunni
eða virðingu fyrir sjálfs-
ákvörðunarrétti þjóða
fyrir að fara. Margir
telja nær sanni að
kenna MAI-samninginn
ef af verður við haust í
lýðræðislegu tilliti frem-
ur en vormánuðinn maí.
Aðrir segja að samningurinn tryggi
hinum alþjóðlegu auðhringum og
fjármagnseigendum þvílíka yfír-
MAI-samningurinn á
að fela í sér, segir
Steingrímur J. Sigfús-
son, að öll samnings-
lönd gangist undir eins-
leitar reglur um alþjóð-
legar fjárfestingar.
burðastöðu að í reynd verði þeir hin
eiginlega ríkisstjórn heimsins.
Auðhringar
ofar ríkisstjórnum
Um hvað fjallar svo þessi fyrirhug-
aði samningur, eða drög að honum
öllu heldur sem fyrir liggja? Það sem
orðið hefur opinbert gegnum leka yfir
alnetið, upplýsingar úr erlendum fjöl-
miðlum og þær takmörkuðu upplýs-
ingar sem stjómmálamenn, t.d. á
finnska og sænska þinginu, hafa undir
höndum og komið hafa fram í umræð-
um þar er í stuttu máli eftirfarandi:
Sigfússon
Samningurinn á að fela í sér að öll
samningslönd gangist undir einsleit-
ar reglur um alþjóðlegai’ fjárfesting-
ar. Allar sérreglur einstaki-a landa
verða óheimilar, hvort sem heldur er
vegna umhverfismála, vegna rétt-
inda launafólks eða af menningai’á-
stæðum. Undir þetta myndu t.d.
einnig að líkindum falla íslenskar
sérreglur um fiskveiðai’ og sjávarút-
vegsmál. Ekki aðeins yrðu hvers
konar sérreglur einstakra þjóðríkja
óheimilar samkvæmt samningnum
heldur hefðu fjölþjóðafyrirtæki
lögvarða stöðu til að krefjast skaða-
bóta ef þau teldu sér mismunað eða
þeim íþyngt í einu landi umfram
öðru. Til þess að þrengja svo enn að
stjórnvöldum einstakra ríkja eru
reglur um úrsögn hugsaðar þannig
að 5 ár tæki að segja samningnum
upp en auk þess héldust réttindi
fjárfestanna í 15 ár þar til viðbótar.
Margt fleira mætti tína til úr
drögum þessa dæmalausa samnings
en allt á það vonandi eftir að koma
fram og skýrast á næstu mánuðum.
Almennt talað gengur málið út á að
auka olnbogarými og völd hinna al-
þjóðlegu auðhringa og takmarka
möguleika lýðræðislega kjörinna
stjórnvalda til að hafa áhrif á starf-
semi þeirra. Ekki þarf að fjölyrða
um hversu andstætt öllu sem kallast
lýðræði, opin umræða, valddreifing
og sjálfsákvörðunarréttur jafnt að-
dragandi sem innihald MAI- samn-
ingsins er. Það hlutskipti sem þró-
unarlöndunum er ætlað í þessu
samhengi er lýsandi. Sem sagt að
þeim muni gefast kostur á að skrifa
upp á samninginn síðai’ meir,
þ.e.a.s. ef þau fallast á hann skilyrð-
islaust, án þess að eiga nokkra
minnstu aðild að samningagerðinni
eða hafa aðstöðu til að hafa áhrif á
innihaldið. Fyrsta mál á dagskrá
hér er að slá öllum frekari viðræð-
um um samninginn á frest, svipta
hulunni af því sem þarna hefur ver-
ið á dagskrá og hefja umræður um
málið. Er þá ekki rétt og skylt að
hver taki til hjá sér? Hvaða afskipti
hefur ríkisstjórn Islands haft af
málinu? Hefur sendiherra íslands í
París og hjá OECD tekið þátt í við-
ræðum? Hver svarai- fyrir ríkis-
stjórnina í þessu máli, Davíð, Hall-
dór eða Guðmundur okkar umhverf-
isráðherra? Svör óskast.
Höfundur er þingniaður fyrir Al-
þýðubandalagið á Norðuriandi
eystm, er formaður sjavarútvegs-
nefndar Aiþingis og situr f efna-
hags- og viðskiptanefnd.
Orð verða
að standa
YFIRLÝSINGAR
Reykjavíkurlistans um
árangur í borgarmál-
um sl. tæp 4 ár hafa
ekki farið fram hjá
mér. Sumu verður
maður bara að trúa, af
þvi að maður þekkir
það ekki sjálfur. Oðru
þarf ekki bara að trúa
ef hægt er að höfða til
eigin reynslu. Reynsla
mín í dagvistarmálum
segir að þar séu langir
biðlistar og að þar sé
rekin undarleg henti-
stefna þ.e. hvaða börn
séu tekin inn á leikskól-
ana. Börn sumra virð-
ast komast í vistun 18 mánaða göm-
ul, önnur 2 ára og enn önnur 3 ára
eða eldri.
Hvað ræður röð barnanna?
Ástæða þess að ég geri dagvist-
armál sérstaklega að umtalsefni er
Mér líkar ekki að
stjórnmálamenn komist
til valda, segir Björg
Kristín Sigþórsdóttir,
með því að lofa ein-
hverju sem þeir geta
ekki staðið við.
persónlegs eðlis. Svo vill til að lof-
orð R-listans eru farin að hafa áhrif
á líf 2 ára dóttur minnar sem virðist
einhverra hluta vegna alltaf færast
aftur fyrir í biðröðinni, sem átti
reyndar að vera uppurin, sam-
kvæmt loforðum Reykjavíkurlist-
ans. I dag er mér tjáð að um 900
böm séu á biðlistum. I janúar sl.
vom á þriðja hundmð börn í vistun
hjá Dagvist barna sem fædd era
seinna en dóttir mín og samkvæmt
upplýsingum frá Dagvist bama era
líkur á að hún komist inn á næsta
ári en þá verða um
1.300 börn fædd seinna
en hún komin fram fyr-
ir hana.
Loforði seinkar
um tvö ár!
Mér líkar ekki að
stjórnmálamenn kom-
ist til valda með því að
lofa einhverju sem
þeir geta ekki staðið
við. Enn síður líkar
mér við klíkuskap eða
undarlega biðlista þar
sem sum börn virðast
alltaf færast aftur fyr-
ir.
I okkar tilviki er al-
veg ljóst að loforðið um að öll börn
tveggja ára og eldri væru búin að
fá pláss fyrir lok síðasta árs, stenst
engan veginn. Mitt barn á sem
sagt að komast að árið 1999, þá á
4. ári.
Það er illa gert að lofa því sem
fullljóst var í upphafi að ekki yrði
staðið við. Hvers vegna voru heim-
greiðslurnar, sem okkur hefðu nú
mátt standa til boða, afnumdar og
okkur bara bent á að fara í langa
biðröð?
Þá er betra að fara hægar en
standa við það sem sagt er. Þá get-
um við foreldrar allavega gert
áætlanir fyrir börnin okkar sem
standast. Við hefðum til dæmis
gjarnan þegið „heimgreiðslur" í
þessu tilviki. En Reykjavíkurlist-
inn felldi þær niður. Líklega vegna
þess að sjálfstæðismenn fundu
þær upp. Hvílík stjórnmál!
Frú borgarstjóri
Því beini ég íyrirspurn til núver-
andi borgarstjóra, Ingibjargar Sól-
rúnar Gísladóttur, hvort rétt sé að
R-listinn hafi lofað að öll börn 2 ára
og eldri væru búin að fá leikskóla-
pláss fyrir lok árs 1997? Getur hún
einnig sagt mér hvað ræður röðun
á biðlistana?
Höfundur er konditormeistari.
Björg Kristín
Sigþórsddttir
Meðal annarra orða
Mega dómarar
eiga vim?
s /
A Islandi eru starfandi tvær frímúrarareglur, segir
Njörður P. Njarðvík, sem eru að ýmsu leyti ólíkar.
RJÁR þingkonur er mynda minni-
hluta allsherjarneftidar hafa lagt
fram breytingatillögu við dómstóla-
framvarp þess efnis að dómarar
megi ekki vera í leynireglu. Um þetta er
haft eftir Jóhönnu Sigurðardóttur í Degi:
„Við erum auðvitað í því efni sérstaklega að
tala um frímúrararegluna.“
Þessi ummæli (og þá um leið breytingatil-
lagan) era reist á tvíþættri vanþekkingu.
Ekki er hægt að tala um frímúrararegluna,
þar sem til era margar mismunandi frímúr-
arareglur. Á íslandi era t.d. starfandi tvær
frímúrarareglur, sem era ólíkar á margan
hátt, svo sem í afstöðu til jafnréttis og trú-
arviðhorfa (og verður vikið nánar að því síð-
ar). Frímúrarareglur eru ekki heldur leyni-
reglur, enda leyna þær á engan hátt tilvist
sinni. Hins vegar era þær reglur sem láta
ekki utanreglufólki í té upplýsingar um sið-
rænar athafnir sínar. Á þessu tvennu er
mikill munur. Og frímúrarareglur eru eng-
an veginn einar um að takmarka vitneskju
um innra starf. Það gera Oddfellow-reglur,
Rósakrossarreglur, Musterisriddarareglur,
innri skóli Guðspekifélagsins, og þannig
mætti lengi telja.
óhanna bendir á í áðumefndu viðtali,
að þetta hafi víða verið til umræðu
og nú síðast sé komin fram í Bret-
landi tillaga um að setja í lög ákvæði
svipaðs efnis og þær stöllur eru með. Þetta
sýnist ekki alls kostar rétt. Hins vegar er
skýrt frá því hér í blaðinu (19.2. 1998) að
Jack Straw innanríkisráðherra hafi ákveðið
að dómarar og lögreglumenn verði í fram-
tíðinni að gefa upp hvort þeir era frímúrar-
ar (sem ekki jafngildir banni). Og þar er
haft eftir ónefndum, háttsettum dómara og
frímúrara, að hann skilji ekki hvers vegna
menn þyrftu þá ekki að gefa upp aðild sína
að öðrum félogum, svo sem golfklúbbum,
því að enginn munur sé á golfklúbbi og frí-
múrarastúku.
Ég efast reyndar um að þetta sé rétt haft
eftir frímúrara, því að sá reginmunur er á
frímúrarareglu og golfklúbbi, að frímúrara-
regla er mannræktarfélag, er leggur fram
ákveðna sérstaka aðferð til að auðvelda leið
að siðferðilegum og andlegum þroska.
ér það auðvitað vel ljóst að
ýmsir fordómar hafa komist á
kreik vegna leyndar í starfi frí-
múrara, og sumt af því er frí-
múrurum sjálfum að kenna, af því að þeim
hættir stundum til að hjúpa störf sín of
mikilli leynd og gera að leyndarmálum
það sem er enginn leyndardómur. En eitt
er að fordómar séu á sveimi og annað að
setja þá í lög. Til þess að taka neikvæða
afstöðu til tiltekinnar starfsemi þurfa
menn að vita eitthvað um hana. Og það er
hægt að afla sér talsvert mikillar vit-
neskju um frímúrarareglur ef menn hafa
áhuga á því. Á almennum bókamarkaði
eru til núna líklega eitthvað yfír 500 titlar.
Og víða eru frímúrarafræði tekin mjög al-
varlega. Ég á til dæmis bók eftir Lue
Nefontaine sem heitir Symboles et sym-
bolisme dans la Franc-Maconnerie og var
varin sem doktorsritgerð við háskóla í
Brussel. Og sömuleiðis er hægt að lesa lög
og reglur ýmissa frímúrarareglna á ýms-
um bókasöfnum. Og vitaskuld verður að
gera þá kröfu að lagasetning byggist á
viðamikilli þekkingu.
vers vegna ættu dómarar ekki að
mega vera frímúrarar og taka
þátt í því mannræktarstarfi sem
þar er ástundað? Trúlega vegna
óljósra hugmynda um að frímúrararegla sé
karlaklúbbur, þar sem menn séu að stofna
til sameiginlegra sérhagsmuna og verji
hver annan hvernig sem á stendur. En
þetta er ekki rétt. Og ef slíkt skyldi bera
við, þá er það ótvíræð misnotkun á hugsjón-
um frímúrara. Á íslandi era frímúrarar
eitthvað á fjórða þúsund í tveimur reglum.
Dómari þekkir þá ekki alla persónulega.
Auk þess er í öllum frímúrarareglum sem
ég þekki til lögð þung áhersla á löghlýðni,
réttsýni og viðleitni til bættrar siðferðis-
kenndar. Því ættu frímúrarar ekki að vera
tíðir sakborningar fyrir dómstólum. Og hafi
dómari bundist frímúrarabróður eða -syst-
ur sérstökum persónutengslum, vildi hann
áreiðanlega ekki sitja í dómarasæti yfir
honum / henni. Hið sama gildir í slíku máli
og um almenn vináttubönd. Því mætti alveg
eins spyrja: Mega dómarar ekki eiga vini?
Starfsaðferð frímúrara er fólgin í siðræn-
um athöfnum sem byggjast á táknfræði.
Settar era á svið ákveðnar aðstæður sem
eiga að vekja skilning á ákveðnum þáttum í
innra og ytra lífi manna. Grandvöllur tákn-
fræðinnar er byggingahst miðalda, er menn
reistu stórfenglegar dómkirkjur með fá-
brotnum áhöldum en miklu hyggjuviti. En í
táknfræði frímúrara er mannkyni reist and-
legt musteri þar sem þátttakendur í starfinu
era hvort tveggja í senn, byggjendur og
byggingarefni. Hver og einn leggur fram
sinn stein til þessa musteris, og þann stein
verður að höggva tíl, fegra og fága, svo að
hann geti orðið hæft og traust byggingar-
efni. Vísa má í 1. Pétursbréf 2:5: „...látið
sjálfir uppbyggjast sem lifandi steinar í and-
legt hús...“ Þetta er tilgangurinn og tákn-
fræðin og ekkert leyndarmál.
Á Islandi era starfandi tvær frímúrara-
reglur, sem era að ýmsu leyti ólíkar, eins og
áður er getið.
rímúrarareglan á íslandi er íslensk
regla er skiptist á viðurkenningu
við reglur í öðram löndum. Hún
takmarkar sig við kristna karl-
menn, 25 ára og eldri.
Alþjóða Sam-Frímúrarareglan Le Droit
Humain (mannlegt réttlæti) er alþjóðleg
regla og veitir viðtöku konum og körlum 18
ára og eldri án tillits til trúarskoðana, litar-
háttar eða kynþátta. Yfirstjórn reglunnar
er í París, þar sem hún var stofnuð 1893. Til
íslands barst hún 1921. Vilji menn fá frek-
ari upplýsingar um þessa reglu vil ég benda
á vefsíður hennar: www.mmedia.is/samfrim
og www.droit-humain.org
Höfundur er stórmeistari Alþjóða Sam-
Frfrmírarareglunnar Le Droit Humain.