Morgunblaðið - 04.03.1998, Blaðsíða 32

32 MIÐVIKUDAGUR 4. MARZ 1998
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ

Hristur, ekki
hrærður
Þú sérð að gæfan svíkur fleiri en oss,
aðþetta veggjumvíða alheims-leikhús
hefur á fjölum fleiri sorgarleiki
en harmleik vorn.
(Sem yður þóknast, þýð. H.H.)
S
A ISLANDI er spurt 400
/\ árum eftir frumsýningu
A-l í London. „Hvað finnst
JL JLþér um Hamlet?“ Spur-
ning sem undirstrikar svo sjálf-
stæða menningarhugsun að
Hamlet gæti átt á hættu að vera
aflýst sem klassík ef sá gállinn
væri á okkur. Kannski er líka
fólgið í spurningunni eins konar
heilbrigt meðvitundarleysi um
samhengi hlut-
VIÐHORF
Eftir Hávar
Sigurjónsson
anna. Jafnvel
Hamlet verður
að færa sönnur
á ágæti sitt.
Höfðingjadirfskan segir til sín á
ýmsum sviðum.
Auðvitað erum við líka hluti af
alþjóðlegu menningarlegu
umhverfi, þar sem sérstaða
okkar sem þjóðar, tungan og
ómetnalegur menningararfurinn
eiga stöðugt í vök að verjast; við
verðum að halda vöku okkar því
alþjóðlegar listir eru vellingur og
sjónvarpið skeiðin. Opna, kyngja,
opna. Hvað fínnst þér? Er þetta
gott? Hvernig líður þér? Hvernig
tilfinning er þetta? Er þetta ekki
MEIRIHÁTTAR UPPLIFUN?
Fáðu þér meira. Og meira og
meira. Við erum það sem ofan í
okkur fer.
Annars var leikritið Hamlet
frumsýnt í London i byi'jun 17.
aldar. Leikritið vakti strax mikla
athygli og áhorfendur voru sam-
mála um að höfundinum hefði tek-
ist býsna vel upp með þessa
gömlu lummu. Sumir höfðu að
vísu orð á því að sagan væri færð
í heldur nútímalegan búning og
varla væri hægt að kalla þetta
annað en leikgerð; til væru önnur
leikrit eftir sömu sögu og á köfl-
um væri álitamál hver væri höf-
undur leikritsins, margt væri
kunnuglegt annars staðar frá,
jáfnvel heilu atriðin. Enginn hafði
samt orð á því að leikritið væri of
langt, svo höfundurinn sá ekki
ástæðu til að stytta. Um frammi-
stöðu einstakra leikenda fer eng-
um sögum; líklega hafa þeir stað-
ið sig ágætlega annars hefði
gagnrýnin lifað.
Leikrit Shakespeares hafa all-
ar götur síðan þótt afskaplega
fallegur kveðskapur. Góður texti,
segja menn gjarnan um leið og
þeir hefjast handa við lagfæring-
ar á handritinu hverju sinni.
Alltof langt, segja menn og hika
ekki við að sníða þriðjunginn af
harmleikjunum og kannski fjórð-
unginn af gamanleikjunum. Ekk-
ert fyndið lengur, segja menn og
strika út brandara sem enginn
hefur fattað síðan lýðurinn org-
aði af hlátri í forinni framan við
sviðið í Globe. Lengst af hristu
menn líka hausinn yfir kunnáttu-
leysi höfundarins í einföldustu
reglum dramatúrgíu Aristóteles-
ar. Ómerintaður snillingur, sögðu
sumir. Villimaður með skáldgáfu,
sögðu aðrir.
Um hríð voru ýmsar kenning-
ar á lofti um að Shakespeare hafi
ekki verið einn maður heldur
margir. „Það búa í mér tveir
menn,“ sagði Bjössi vinnumaður.
Shakespeare var fjölmennari en
svo. Líkleg ástæða fyrir vanga-
veltum um kennitölu Shake-
speares var hirðuleysi hans sjálfs
um afdrif verka sinna. Óviðkom-
andi voru að skrifa þau upp
meira og minna eftir minni,
stundum leikarar sem leikið
höfðu smárullu í frumuppfærsl-
unni og drýgðu tekjurnar með
því selja öðrum leikhúsum stór-
lega gloppótt minnishandrit.
Þannig komust ýmsar mjög mis-
jafnlega áreiðanlegar kvartóút-
gáfur á kreik og eru kannski í
dag eitt af tveimur eða þremur
handritum sem tímans tönn hef-
ur ekki nagað til skemmda.
Ein útgáfa er þó talin öðrum
áreiðanlegii, Fólíóútgáfan frá
1623, sem tveir vinir og kollegar
Shakespeares gáfu út eftir dauða
hans. Þar eru öll leikritin á einum
stað. Eftir stendur að Shake-
speare hafði aldrei sjálfur, svo
vitað sé, umsjón með neinni út-
gáfu á leikritum sínum. í krafti
þess hafa menn svo leyft sér að
draga í efa flest það sem þeim
dettur í hug að efast um í leikrit-
unum.
I hartnær tvær aldir - frá síð-
ari hluta 17. aldar og fram yfir
miðja 19. öld - var ekkert leikrita
Shakespeares sviðsett á Bret-
landi án þess að búið væri að
hræra í því meira eða minna.
(Mörg leikritanna voru reyndar
aldrei leikin, hvorki breytt né
óbreytt.) Ymis stórskáld (flest nú
löngu gleymd) voru fengin til að
yrkja upp, bæta við eða hrein-
Iega skálda í eyðurnar. Kómíska
parið, Dorinda og Hyppolito, sem
viðreisnarskáldið Dryden bætti
inn í Ofviðrið á 17. öld þótti enn
ómissandi þegar kom fram á þá
nítjándu. 1150 ár stóðu flestir í
þeirri meiningu að Rómeó og
Júlía hefðu notið ásta til hárrar
elli, þar sem leikritið fékk ávallt
þann endi að Júlía vaknaði á síð-
ustu stundu og gat hindrað
sjálfsvíg Rómeós. Fíflið í Lé kon-
ungi var í hvíld í nokkra áratugi
þar sem það þóttu mistök að hafa
fífl í svo virðulegum harmleik.
Árið 1700 tók Colley Cibber
sig til og samdi krassandi þriller
upp úr fnnm kóngaleikjum
Shake-speares. Cibber var svo
lítillátur að titla sig einungis
meðhöfund að verkinu ásamt
William Shake-speare. Samsetn-
ingurinn nefndist Ríkharður
þriðji. Þetta verk þótti ólíkt
meira spennandi, dramatískt
hnitmiðaðra og í alla staði betur
heppnað en frumtextamir. Fyrir
vikið datt engum í hug að svið-
setja hið misheppnaða frumhand-
rit um kroppinbakinn fyn- en
leikarinn Samuel Phelps fékk þá
djörfu og frumlegu hugmynd árið
1845 að leika frumtextann (næst-
um) óstyttan og (næstum)
óbreyttan. Menn voru dálítið
hissa á hvað þetta lékst. Frægir
eru léttrómantískir söngtextar
nornanna í Makbeð frá byrjun 19.
aldar, þar sem nomimar ekki
einasta sungu heldur dönsuðu
ballett um leið. Hetjan sjálf og fé-
lagi hans Bankó voru líkastil jafn-
hissa á öllum sýningum. Atriðið
var svo notað óbreytt í Draumi á
Jónsmessunótt stuttu síðar.
Allt var þetta gert í einlægri
trú á að með þessu móti væri
höfundinum/verkinu/áhorfendum
best þjónað. Á hverjum tíma eru
menn að túlka eftir bestu getu
þær hugmyndir sem textinn blæs
þeim í brjóst. Túlkun í þessum
skilningi felur í sér að merkingin
er þrengd, eitt tré í skóginum er
klifið. Þegar best tekst til sést yf-
ir skóginn að hluta þegar upp er
komið. Okkur veitist útsýn um
svolitla veröld. Veröld sem er
leiksvið.
ÞORBJÖRG
KA TARÍNUSDÓTTIR
+ Þorbjörg Katar-
fnusdóttir fædd-
ist á Bakka í Seyðis-
firði við Isafjarðar-
djúp 29. mars 1934.
Hún lést í Reykjavík
23. febrúar síðastlið-
inn. Þorbjörg bjó
lengst af á Eyrar-
bakka. Foreldrar
hennar hétu Katar-
ínus Grímur Jóns-
son, f. 3.6. 1887, d.
1966, bóndi á Bakka
við Seyðisfjörð í Isa-
fjarðardjúpi, og Guð-
munda Sigurðardótt-
ir, f. 12.8. 1889, d. 1940. Þorbjörg
er komin af Eyrarætt við Djúp.
Systur hennar eru Gróa, Kristín
og Þuríður.
Þorbjörg giftist
Benedikt Bjarnasyni
en þau skildu. Börn
þeirra eru Margrjet,
Jóhanna Guðmunda,
Álfhildur, Guðbjörg
og Vilborg. Seinni
maður Þorbjargar
var Ingvi Rafn Ein-
arsson, f. 18.2. 1932,
d. 4.11. 1984. Börn
þeirra eru Dagur
Grímur og Einar
Björn. Síðuðstu árin
bjó Þorbjörg með
Sigtryggi Steinþórs-
syni. Hann lést 19.
febrúar síðastliðinn.
Útför Þorbjargar fer fram frá
Seljakirkju í dag og hefst athöfn-
in klukkan 13.30.
Allt hefur einhvern endi. Ég
kom fyrst í Götuhús á Eyrarbakka
fyrir tæpum 30 árum. Er ég kem í
eldhúsið spyr húsfrúin hvaðan ég
sé og ég segi að ég sé frá Súðavík
fyrir vestan. Jæja, þá drekkur þú
mikið kaffi. Þetta voru mín fyrstu
kynni af kjarnakonunni Þorbjörgu,
síðan er ég búinn að drekka marga
bollana hjá henni og síðast um
miðjan janúar síðastliðinn. Hún var
mér alltaf sem móðir. Á þjóðhátíð-
inni 1974 fór ég með henni og
Ingva til Þingvalla og var það í síð-
asta sinn sem hún gekk óstudd, því
hún fór þá í aðgerð út af brjósklosi
en aðgerðin mistókst, og hún varð
lömuð en með þrautseigju náði hún
því að labba ein með aðstoð hækj-
anna og mín byrjaði líka að keyra
bíl allt til þess síðasta en hún fékk
annan illkynja sjúkdóm sem
greindist nú í desember. Hún
missti mann sinn 1987, en þá flutt-
ist hún til Reykjavíkur og vann hjá
Sjálfsbjörgu til þess síðasta.
Hún kynntist indælis manni íyr-
ir nokkrum árum sem var mjög
góður við hana. Hann hét Sig-
tryggur og fóru þau í ýmis ferðalög
saman, til dæmis í silungsveiði og
hafði Þorbjörg mjög gaman af.
Hann tók mjög nærri sér veikindi
hennar sem kemur á daginn, því
hann lést tveimur sólarhringum á
undan henni, ég segi til að taka á
móti henni er yfir er komið.
Blessuð sé minning hans. Ég kveð
þig, Þorbjörg mín, með miklum
söknuði, ég veit að nú líður þér orð-
ið vel og friður er með þér.
Þinn vinur,
Sigurður H. Hermannsson.
Drottinn er minn hirðir, og mig
mun ekkert bresta. Ur sálmi 23.
Elsku mamma, tengdamamma
og amma. Það var árla morguns
hinn 23. febrúar síðastliðinn að
hringt var í mig og mér sagt að þú
værir dáin. Þetta var símtal sem ég
hafði átt von á um nokkurra vikna
skeið, en samt kom það sem reiðar-
slag sem hugur minn neitaði að
trúa.
Jafnvel þegar ég stóð ásamt
systkinum mínum við dánarbeð
þinn gat ég ekki trúað því að
mamma mín, sem einnig var minn
besti vinur, væri farin frá mér.
Ég frétti fyrst af alvarlegum
veikindum þínum er ég var staddur
erlendis, en gerði mér enga grein
fyrir hversu alvarleg þau væru fyrr
en ég kom aftur til landsins seint í
janúar. Og ég þakka góðum Guði
fyrir að gefa okkur þó þennan tíma
saman. Ég hef nú síðustu daga lát-
ið hugann líða til fortíðar og upplif-
að þær gleði- og sorgarstundir sem
fjölskyldan átti saman, en alltaf
stendur upp úr sú minning að sama
var hvað gekk á stóðst þú ávallt
sem klettur og veittir okkur alla þá
ást og umhyggju sem aðeins móðir
getur veitt.
Líf þitt, mamma mín, hefur ekki
alltaf verið dans á rósum og mis-
jafnt er það sem himnafaðirinn
leggur á herðar hvers og eins.
Lengst af bjuggum við á Eyrar-
bakka í Götuhúsi og þaðan á ég
mínar bestu minningar þó ekki
væri alltaf kátt í kotinu. Fyrst
varst það þú sem veiktist og lamað-
ist fyrir neðan mitti og síðan veik-
indi föður míns, sem að lokum
drógu hann til dauða. En allt þitt
líf hefur einkennst af heilindum,
styrk og ást á fjölskyldu þinni. Þú
máttir ekkert aumt sjá án þess að
koma til hjálpar og veita af reynslu
þinni og styrk og aldrei misstir þú
trúna á því sem gott var og börn-
um þínum varst þú fyrirmynd alls
þess sem góð móðir þarf að vera.
Elsku mamma mín, það er okkur
mjög sárt að horfa á eftir þér en
það er þó huggun í haiTni okkar að
vita að þar, sem þú ert nú, ríkir ást
og umhyggja, þar sem veikindi og
erfiðleikar þekkjast eigi og er það
mín trú að algóður Guð umvefji þig
nú örmum sínum.
Það var yndislegt að eiga þig að
öll þessi ár og vita það að sama
hvað gekk á, þá varst þú alltaf til
staðar. Það er von mín að mér end-
ist aldur og viska til að veita börn-
unum mínum fjórum jafngott upp-
eldi og sanna ást, ásamt því að geta
verið þeim sú fyrirmynd, sem þú
varst okkur systkinunum.
Elsku mamma, ég ætla ekki að
kveðja þig með þessum orðum
heldur segja: Við hittumst síðar er
ég kveð þetta jarðneska líf. Elsku
mamma, tengdamamma og amma,
við elskum þig og berum minningu
þína ávallt í hjörtum okkar.
Dagur (Katarínus) Grímur,
María Fe, Dagný Björt,
Gunnar Ingvi, Katrín
Danica og Axel Grímur.
Góð kona er látin, langt fyrir ald-
ur fram, Þorbjörg Katarínusdóttir.
Lauk þar með stuttri en harðri
baráttu við óvæginn sjúkdóm.
Kynni mín af Þorbjörgu voru því
miður mjög stutt, en sú hlýja og
traust, sem hún sýndi mér, þegar
ég bættist í fjölskyldu hennar, mun
seint gleymast.
Þorbjörg var góð kona og hörku-
dugleg. Þrátt fyrir áralanga fötlun
og margvíslega erfiðleika á lífsleið-
inni kom aldrei til greina að kvarta,
hvað þá að gefast upp. Hún hélt
heimili og stundaði vinnu hjá
Sjálfsbjörgu svo lengi sem kraftar
hennar leyfðu.
Fyrir um það bil tveimur árum
kynntist Þorbjörg manni að nafni
Sigtryggur Steinþórsson og tókust
með þeim ástir. I desember síðast-
liðnum fluttu þau í fallega íbúð í
Fannborg 1 í Kópavogi og ham-
ingjurík framtíð virtist blasa við.
En þá komu niðurstöður lækna-
rannsókna og gerðu þann draum
að engu. Tveimur dögum fyrir and-
lát Þorbjargar dundi enn eitt reið-
arslagið yfir þegar Sigtryggur
heitmaður hennar varð bráðkvadd-
ur á heimili þeirra. Þrátt fyrir
þetta áfall hélt Þorbjörg ró sinni og
reisn þótt helsjúk væri.
Þorbjörg var trúuð kona og sótti
þangað mikinn styrk. Þessum
styrk miðlaði hún með ró sinni og
jafnaðargeði til ástvina sinna fram
á síðustu stundu.
Góð kona er látin og sorg fjöl-
skyldu hennar er mikil. En minn-
ing Þorbjargar mun lifa áfram í
hug og hjarta þeirra, sem nutu
þeirra forréttinda að kynnaset
þessari konu.
Blessuð sé minning hennar.
Lárus.
Nú þegar komið er að kveðju-
stund langar okkur samstarfsfólk
Þorbjargar að þakka henni vináttu
og tryggð um árabil. Hún kom til
starfa fyrir nærri tíu árum sem
símavörður hér í Sjálfsbjargarhús-
inu. Þannig varð hún rödd hússins.
Þorbjörg greiddi af stakri alúð og
trúmennsku götu þeirra fjölmörgu
sem hingað leituðu. Við gátum
alltaf reitt okkur á hana. Hún var
traustur starfsmaður og góður vin-
ur. Hógværð og æðruleysi ein-
kenndu far Þorbjargar. Hún naut
sín vel á góðum stundum með okk-
ur vinnufélögunum og var alltaf til-
búin að taka þátt ef eitthvað stóð
til. Við kveðjum Þorbjörgu með
söknuði og virðingu og vottum að-
standendum hennar samúð okkar.
Blessuð sé minning Þorbjargar
Katarínusdóttur.
Allt eins og blómstrið eina
upp vex á sléttri grund
fagurt með frjóvgun hreina
fyrst um dags morgunstund,
á snöggu augabragði
af skorið verður fljótt,
lit og blöð niður lagði, -
líf mannlegt endar skjótt.
(Hallgr. Pét.)
Samstarfsfólk í
Sj álfsbj argar húsinu.
Ég sá Þorbjörgu síðast síðla
sumars. Hún var kát, glöð og fal-
leg, eins og henni var eðlilegt. Til-
efnið var h'ka gleðilegt. Dótturson-
ur hennar og stjúpsonur minn, Júl-
íus Rafn, var að kvænast Sigríði.
Þótt Þorbjörg væri ekki lengur
tengdamóðir mín, tók hún mér sem
þeim vini sem við vorum frá fyrstu
kynnum.
Það er erfitt að trúa því að ekki
séu liðnir nema örfáir mánuðir frá
því þessi gleðilegi viðburður gerð-
ist, - fáir en erfíðir mánuðir fyrir
Þorbjörgu. Endirinn var strangur.
Ekki svo að skilja að lífið hafi ver-
ið Þorbjörgu eilífur dans á rósum -
að minnsta kosti ekki rósum án
þyma. Henni lærðist þó að fikra sig
gegnum þymana og koma frá þeim
brosandi. Það var oft á tíðum aðdá-
unarvert að sjá hversu sterk og
dugleg hún var, hvað sem á bjátaði.
Viljastyrkur og trú held ég að hafi
hjálpað henni mikið. Þótt ég viti
ekki hvort hún þekkti þessi vísuorð
Stefáns frá Hvítadal, fannst mér á
stundum hún gera þau að sínum:
Það er engin þörf að kvarta,
þegar blessuð sólin skín.
Það er mikil sorg núna í brjóst-
um þeirra, sem þekktu Þorbjörgu.
Sérstaklega samhryggist ég böm-
unum hennar sjö og fjölskyldum
þeirra. Enginn var viðbúinn því að
örlögin gripu svona harkalega inn
í. Menn era það sjaldnast og er
erfitt að sætta sig við að málin fari
á þennan veg.
Ég efast ekki um að fjölskylda
hennar standiþétt saman í þessum
þrengingum. Eg er sannfærður um
að Þorbjörg hefði ekki kosið að
fjölskylda hennar gréti mikið,
miklu frekar að menn minntust
hennar með gleði í hjarta - allra
góðu stundanna.
Nú er myrkur í hjörtum sem og í
veðri. En með styrk þeim sem Þor-
björg sýndi ætíð, skulum við minn-
ast að aftur birtir til. Sólin hækkar
á lofti og með góðum minningum
birtir einnig til í hjörtunum.
- Drottinn, þá er döprum manni
dýrsta gjöfin sólskinið.
Axel Ammendrup.