Morgunblaðið - 15.03.1998, Blaðsíða 24

24 SUNNUDAGUR 15. MARZ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
Gömul hefð er fyrir því að stjórnmálafiokkarnir skipti með sér nokkrum bankastjórastöðum 1
ríkisbönkunum og svipuð aðferð var notuð þegar fyrirkomulag seðlabankans var ákveðið á sjöunda ára-
tugnum. Nú vilja margir endurskoða lögin um bankann og rætt er um að fækka stöðum seðlabanka-
stjóra úr þrem í tvær eða jafnvel eina. Kristján Jónsson ræddi við embættismenn og ráðamenn
um þessi mál og atvinnuhorfur fyrrverandi stjórnmálamanna.
FORYSTUMENN stjórn-
málaflokkanna hafa
gjarnan orðið sendiherrar
eða bankastjórar að lok-
inni þátttöku í þjóðmálun-
um. Sendiherrastöðurnar eru enn
opnar en bankastjórastólarnir geta
orðið að hlíta hörðum lögmálum
markaðsskipulagsins verði banka-
kerfíð einkavætt. Pólitísku tengslin
yrðu að víkja - en seðlabankinn er
eftir.
Æðstu embætti þar eru þrjú og
hæfa öll fyrrverandi ráðherra.
Verði skipan mála breytt, skipaður
einn aðalbankastjóri og tveir að-
stoðarbankastjórar, yrðu hinir síð-
arnefndu áhrifaminni og neðar í
virðingarstiganum. Flokkarnir yrðu
að semja, „hrossakaupin yrðu enn
flóknari" eins og einn heimildar-
manna orðaði það.
Varkáml á hættusvæðl
Athyglisvert var að margir sem
spurður voru álits á æðstu stjórn
seðlabankans og mannaráðningum í
þær veigruðu sér við því að svara.
„Eg held ég sé ekkert að skipta mér
af þessu,“ sagði einn. Annar, hátt-
settur maður í bankakerfmu og
menntaður í hagfræði, sagðist „ekk-
ert hafa velt þessum málum“ fyrir
sér. Menn fara varlega á jarð-
sprengjusvæðum. Núverandi ráð-
herrar hafa verið nefndir sem lík-
legir kandídatar og bent á að verði
mannasldpti í n'kisstjóminni í sum-
ar geti stóll í seðlabankanum gegnt
lykilhlutverki. Þar gæti ráðherra
sest án þess að missa andlitið. Við-
kvæmt stjórnarsamstarf gæti verið
í húfí.
Oft er sagt að stjómmál séu starf
sem menn eigi ekki að leggja á sig
nema þeir hafi þykkan skráp. Bent
er á að þegar landsþekktir stjórn-
málamenn hverfa af vígvellinum áð-
ur en starfsævinni er lokið eigi þeir
að fáu að hverfa. Hafni þeir í háu
embætti sé hamast gegn þeim, sagt
að flokkshagsmunir en ekki hæfí-
leikar hafí ráðið úrslitum.
Gagnrýnendur benda á að það
eigi ekki að vera hlutverk stjórn-
kerfísins að tryggja pólitíkusum
þægilegt starf síðustu árin. Aðrir
taka upp hanskann fyrir þá.
„Við erum ekki með neina lá-
varðadeild þar sem þeir geta tekið
lífmu með ró og með fullri virðingu
lokið starfsævinni. Það er hálfgerð
bannhelgi yfir því að ræða þessi
mál, atvinnumál fyrrverandi stjóm-
málamanna. Kannski er það vegna
þess að valdamenn halda að það sé
ekki vinsælt meðal almennings.
Ráðamenn vilja fá klapp fyrir hug-
myndir sínar,“ sagði einn af við-
mælendum blaðamanns.
„Mér fmnst ekkert óeðlilegt við
að þessir möguleikar séu fyrir
hendi,“ sagði annar um störf fyrr-
verandi stjómmálasköranga. „Þetta
er fólk sem yfírleitt á ekki innan-
gengt í nein fyrirtæki eða stofnanir.
Það er svo allt annað mál hvort
seðlabankinn er rétta stofnunin til
þess að leysa vandann.“
Starfslok og samkennd
Deilumar um hæfni stjórnmála-
manna til að sinna störfum í við-
skiptabönkunum leysast sennilega
af sjálfu sér. Kröfur um fag-
mennsku hljóta að aukast þegar
bankamir eru allir orðnir að hluta-
félögum og einkavæddir að hluta
eða alveg. Þá ráða þeir ekki menn
með nokkra áratugi á bakinu í póli-
tík í stjómunarstöður nema sýnt
ORFA
SÆTI
LAUS
þyki að þeir séu örugglega mjög
hæfir. Hluthafamir heimta að
bankastjórarnir hugsi fyrst og
fremst um hag fyrirtækisins, ekki
annarleg sjónarmið flokks eða
landshluta.
í fjölmennari samfélögum Vest-
urlanda er vandinn yfirleitt minni.
Þar er oft til mikið af stofnunum,
opinberam, hálfopinberum eða á
vegum einkaaðila. Rosknir stjórn-
málamenn geta sest þar í stjóm,
reynsla þeirra er talin koma að
gagni. Vandi íslenskra stjórnmála-
manna er sá að þeir verða vinafáir
þegar þeir hætta, afsala sér völdum
og vantar vinnu. Þeir treysta því oft
á hlýhug keppinauta og fjenda af
sama vettvangi, þeirra sem fínna til
samkenndar og hafa eigin starfslok
í huga.
FÆRAST AUKIN
VÖLD í HENDUR
BANKARÁÐSINS?
Morgunblaðið/Árni Sæberg
N
IEFND sem þáverandi við-
skiptaráðherra skipaði og
Ágúst Einarsson prófessor,
sem nú situr á þingi, stýrði lagði til
árið 1992 að stjórnkerfí Seðlabank-
ans yrði stokkað upp og hlutverk
bankans endurskoðað. Bankastjóri
yrði aðeins einn og sjálfstæði stofn-
unarinnar gagnvart ríkisvaldinu
yrði eflt en tillögumar hlutu ekki
afgreiðslu. Líklegt er að bankaeft-
irlitið, sem starfað hefur á vegum
Seðlabankans, verði tekið frá hon-
um og sameinað vátryggingaeftir-
litinu. Að öðru leyti er ekki gert ráð
fyrir að umfangsmiklar breytingar
verði gerðar á stjórnkerfí og
rekstri stofnunarinnar á næstunni
þótt mikið hafi verið rætt um það á
síðari áram að setja þurfí henni ný
lög, gera róttæka uppstokkun á
seðlabankalögunum.
Steingrímur Hermannsson, fyrr-
verandi forsætisráðherra, hefur
gegnt stöðu seðlabankastjóra um
nokkurra ára skeið en lætur af
störfum í vor vegna aldurs. Hann
segist aðspurður ekki telja viðeig-
andi að hann tjái sig mikið um þessi
mál þar sem hann sé að hætta en
segist hafa ákveðna skoðun á mál-
inu og hafa rætt málið við ráðherra.
„En ég get sagt að ég tel mjög
vel koma til greina að breyta þessu
fyrirkomulagi sem hér er. Meira vil
ég ekki segja en tel að breyta
mætti fleira en því sem varðar
1
bankastjórana. Vissulega er það
rétt að umsvifín minnka töluvert ef
bankaeftirlitið fer út. Hjá því vinna
16 manns sem hafa heyrt undir mig
og það væri miklu minna að gera ef
ég væri ekki með þetta líka, því er
ekki að neita. Auk þess hefur ýmis-
legt breyst í hlutverki bankans.
Mér fínnst vissulega að vel komi
til greina að það sé einn aðalbanka-
stjóri og svo aðstoðarbankastjórar,
það er ekki útilokað, en ég vil ekki
tjá mig frekar um málið á þessu
stigi."
Önnur starfsemi en
í viðskiptabönkum
Birgir ísleifur Gunnarsson seðla-
bankastjóri segir að seðlabankar
séu mjög ólíkir viðskiptabönkum,
önnur starfsemi fari þar fram. Fyr-
irkomulag seðlabanka sé með ýms-
um hætti í grannlöndum okkar en
rekstrarformið sé þó svipað á
Norðurlöndunum. í Noregi og Sví-
þjóð sé að vísu aðalbankastjóri
skipaður en einnig séu þar aðstoð-
arbankastjórar.
Stjórnendurnir séu þrír hjá Dön-
um en þar skipi stjórnvöld formann
bankastjómar. Hér á landi kjósa
bankastjórarnir þrír sér formann
úr eigin röðum; meirihlutinn ræður
ef til þess kemur.
„Þar sem aðeins er einn banka-
stjóri hefur bankastjórnin töluvert
minni völd en þar sem þeir era
fleiri. Þá er það bankaráðið eða
L
I
sambærilegar stofnanir sem taka
mikilvægar ákvarðanir eins og t.d.
um vexti og peningamál. Hér eru
slíkar ákvarðanir ekki bornar undir
bankaráðið eða aðra.“
Hann segir um fjölda bankastjór-
anna að erfitt að segja nokkuð um
það hvað sé heppilegast. „Ég held
að þetta fari mjög mikið eftir því
hvernig ákvörðunarvaldið verður.
Ef það á að dreifa valdinu yfir í aðr-
ar stofnanir held ég að fækkun yrði
ekki til bóta. í Þýskalandi er það
ekki bankastjórinn sem tekur mik-
ilvægustu ákvarðanir á fímmtu-
dagsfundum um vexti og þess hátt-
ar, þegar allir bíða í oívæni eftir
niðurstöðunni, heldur stórt banka-
ráð. Slíkt fyrirkomulag held ég að
yrði ekki til batnaðar hjá okkur,
!
I
SJÁ BLAÐSÍÐU 26
r
l