Morgunblaðið - 15.03.1998, Blaðsíða 32

32 SUNNUDAGUR 15. MARZ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 15. MARZ 1998 33
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI:
FRAMKVÆMDASTJÓRI:
RITSTJÓRAR:
I0 NOKKUR MISSERI
hafa staðið harðar deilur um
vegagerð á tiltölulega stuttum
kafla í Borgarfirði. Upphaflegar
hugmyndir um vegalagningu um
túnið við bæinn Stóra-Kropp
mættu andstöðu úr tveimur átt-
um. Jón Kjartansson, bóndi á
Stóra-Kroppi, sem hefur unnið
ötullega að því að byggja þar
upp myndarlegt bú mótmælti
þeim áformum á þeirri forsendu,
að með því væri fótunum kippt
undan möguleikum sínum til
áframhaldandi uppbyggingar.
íbúar í Flókadal töldu að með
þeirri vegagerð mundu tengsl
þeirra við þjóðvegakerfið versna
mjög.
Eftir miklar umræður og deil-
ur var komin sú niðurstaða, að
bóndinn á Stóra-Kroppi, íbúar í
Flókadal, meirihluti hrepps-
nefndar, vegagerð og skipulags-
yfirvöld gátu sætt sig við
ákveðna millileið. Þegar sú nið-
urstaða lá fyrir töldu menn víst,
að ekki yrði um frekari and-
mæli að ræða. Að vísu lét
Morgunblaðið í ljósi þá skoðun
á síðasta ári, að til þess gæti
komið miðað við fyrri reynslu
af störfum umhverfisráðherra,
að Guðmundur Bjarnason mundi
af pólitískum ástæðum beita
valdi sínu til þess að bregða
fæti fyrir þessa málamiðlun. Nú
er komið í ljós, að þær áhyggjur
voru ekki úr lausu lofti gripnar
því að það hefur hann nú gert.
í viðamikilli úttekt á lagalegri
hlið málsins, sem birt var hér í
blaðinu nú í vikunni voru leidd
að því málefnaleg rök, að ráð-
herrann hefði lagaheimildir til
þeirra ráðstafana, sem hann til-
kynnti fyrir nokkrum vikum, er
hann setti málið allt á byrjunar-
reit með því að vísa því heim í
hérað á nýjan leik og fresta stað-
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
festingu á vegarstæði, sem allir
aðrir aðilar málsins höfðu sam-
þykkt. Augljóst er að með þeirri
aðgerð er umhverfisráðherra að
reyna að vinna tíma í von um
að sveitarstjórnarkosningar í
vor breyti afstöðu aðila.
í Morgunblaðinu í fyrradag
lýstu íbúar í Flókadal mikilli
óánægju með afgreiðslu ráð-
herrans. í samtali við blaðið
sagði Pétur Pétursson, bóndi í
Geirshlíð í Flókadal, að legið
hefði fyrir lausn, sem einungis
þurfti að fá staðfestingu um-
hverfisráðherra. Af óskiljanleg-
um ástæðum hefði hún orðið að
engu fyrir atbeina oddvita ná-
grannasveitarfélaga og tveggja
íbúa í Reykholtsdalshreppi. Pét-
ur bóndi í Geirshlíð segir, að
íbúar Flókadals óttist nú, að
engar úrbætur verði gerðar í
samgöngumálum innan sveit-
arfélagsins og að fjármagnið
verði notað í önnur verkefni.
„Það er óhemju stórt hagsmuna-
mál fyrir Flókdælinga og raunar
alla íbúa á svæðinu að lagður
verði vegur. Ef þessu verður sí-
fellt frestað óttumst við, að við
fáum engan veg.“
Ráðherrar hafa margvísleg
völd. En markmið löggjafans
með því að veita þeim þau völd
er að þeim sé beitt með jákvæð-
um hætti. Þótt Guðmundur
Bjarnason, umhverfisráðherra,
hafi lagaheimildir til þess að
fresta staðfestingu á vegarstæði
í Borgarfirði, sem allir aðrir
aðilar málsins höfðu samþykkt,
hefur hann nú látið freistast til
þess að taka ranga ákvörðun.
Með henni er hann að ganga
erinda þröngra flokkshagsmuna
Framsóknarflokksins en ekki að
taka málefnalega afstöðu til erf-
iðs deilumáls, sem skipt hefur
íbúum Reykholtsdalshrepps i
tvær fylkingar. Það er tími til
kominn, að Alþingi taki af skar-
ið og komi í veg fyrir, að ráð-
herrar beiti valdi sínu með þess-
um hætti.
NJÓSNA-
MÁLIÐ í
NOREGI
Auðvitað er barnaskapur að
halda að stórveldapólitíkin
breytist, þótt kalda stríðinu sé
lokið. Stórveldi hafa alla tíð
stundað njósnir og munu gera
það áfram, einnig hér á íslandi,
þótt víglínurnar hafi breytzt á
alþjóðavettvangi. Njósnamálið í
Noregi er staðfesting á því.
Rússar eiga enn hagsmuna að
gæta að vita hvað fram fer í
Noregi og þá ekki sízt Norður-
Noregi, eins og þeir hafa alla
tíð haft, þótt friðsamlegra sé á
milli landanna en verið hefur.
Þess vegna þarf kannski engan
að undra, þótt upp hafi komizt
um umtalsverðar njósnir Rússa
þar í landi.
Þetta mál er hins vegar um-
hugsunarefni fyrir okkur íslend-
inga. Á tímum kalda stríðsins
beindist athygli Sovétríkjanna
mjög að Norður-Atlantshafinu
og þá ekki sízt svæðinu á milli
Noregs og íslands. Segja má,
að ríkin tvö, Island og Noregur,
hafi verið mjög mikilvægir út-
verðir á þessum slóðum. Úr því
að Rússar hafa enn áhuga á að
njósna um Norðmenn má ætla
að þeir hafi ekki síður áhuga á
því að halda uppi njósnum á Is-
landi.
Það gerðu þeir á tímum kalda
stríðsins og sú saga er öll ósögð.
Þó er ljóst, að fréttir, sem Morg-
unblaðið birti á þeim tíma um
ævintýralegar aðferðir þeirra á
þeim árum voru byggðar á
traustum heimildum, sem áreið-
anlega eiga eftir að koma fram
í dagsljósið fyrr eða síðar.
Njósnamálið í Noregi hlýtur
að leiða til þess, að yfirvöld hér
leiti leiða til þess að fá úr því
skorið, hvort svipaðri starfsemi
er enn haldið uppi hér á landi.
Það er líka spurning, hvort ekki
sé tímabært að íslenzk stjórn-
völd veiti almenningi upplýs-
ingar um það, sem hér gerðist
fyrr á árum og vitað er um. ís-
lendingar eiga erfitt með að trúa
því, að hér hafi verið stundaðar
njósnir. En það er engu að síður
staðreynd.
VEGAGERÐI
BORGARFIRÐI
London
j^Aachen
Reims
Bavaxí:
Karintía
*Bordeaux
'i lombardy
Pífaríki
Marseilte
HELGI
spjall
Karlamagnús, Aachen
Hér blasir við kirkjan í blárri móðu
og bregður svip yfir ævaforn kynni ;
þó var rómanskur kuldi af kórónu þinni,
en kliðandi ljósbrotin flöktu og glóðu
á steindum gluggum, þeir stöfuðu birtu
á stórleik og lotning í vitund minni
(en frankískir hermenn hjuggu og myrtu
þá hugmynd sem fóstraði annar en þú).
Samt geymir kirkjan kórónu þína
og kallar til fylgdar við skeggöld mína
þá menn sem hugsa hingað og nú;
hér krýp ég í huga í kórnum inni
og kvíðinn er líkn í ranghverfu sinni
og undrið mikla: vor eggsára trú.
M.
L ’ Y\
k i f.-
Rfki ,Jv
Karlámagnúsar
við krýningu
hans í Rom f f
árið 800 ^ « c
<
S a x l a n d
Nuverandi
landamæri
j Evrópu
ROM
Barcelona
00 km
Márar
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 14. marz
ATHYGUSVERÐ
frétt birtist hér í Morg-
unblaðinu sl. miðviku-
dag. Þar sagði frá því,
að bandarískur blaða-
maður, sem fyrstur
manna fjallaði um
meint samband Clint-
ons, Bandaríkjaforseta, við konu að nafni
Paula Jones, hefði beðið forsetann opinber-
lega afsökunar á greininni. í fréttinni segir
síðan:
„Segir hann að hægri sinnaðir haturs-
menn hans (þ.e. forsetans) hafi staðið að
baki fréttaflutningnum... I opnu bréfi til
Clintons, sem birtist í tímaritinu Esquire,
segir blaðamaðurinn, David Brock, frá „hin-
um skuggalega heimi hatursmanna Clint-
ons“ og kveðst hann óttast, að hann hafi
unnið bandarískum stjórnmálum mikið
ógagn með grein sinni í tímaritinu Americ-
an Spectator 1993. Segist hann hafa haft
söguna um framhjáhald Clintons frá einum
helzta stuðningsmanni Newts Gingrichs,
eins helzta leiðtoga repúblikana og forseta
fulltrúadeildarinnar, en nefndi hann þó ekki
á nafn.“
Síðan segir í frétt Morgunblaðsins: „Það
er ýmislegt til í því, sem Hilary Clinton
segir, að þetta sé allt saman runnið undan
rifjum hægrimanna," sagði Brock í viðtáli
við Reuters. „Ég mundi þó ekki nota orðið
„samsæri“, en það voru vissulega pólitísk
öfl, sem komu því af stað.“
Svo vill til, að nokkrum dögum áður,
laugardaginn 7. marz, birtist hér í Morgun-
blaðinu grein, eftir prófessor í félagsvísind-
um við Georgetownháskóla í Washington,
Norman Bimbaum að nafni, en grein þessi
birtist upphaflega í þýzka tímaritinu Der
Spiegel. Þar fjallar höfundur um hvaða
hvatir liggi að baki ásökunum í garð Clint-
ons um tengsl hans við fjölda kvenna og
kemst að þeirri niðurstöðu, að markmiðið
sé að flæma forsetann úr embætti í þeim
tilgangi að eyðileggja stjómarstefnu hans
og afnema velferðarkerfi Bandaríkjanna.
Höfundur greinarinnar segir m.a.:
„Bill Clinton hefur tvisvar hlotið kosn-
ingu þjóðar, sem er sér vel meðvitandi um,
að hann hefur ekki haldið því fram, að
hann sé helgur maður. Betri hlið persónu
hans (það er því miður til önnur hlið á
henni) stendur fyrir sættir kynþáttanna,
menningarlegt umburðarlyndi og hnitmið-
aða notkun ríkisvaldsins til að vernda hina
öldruðu, ungu, fátæku og sjúku. Fjandmenn
hans em sjálfskipaðir Kristsmenn, sem
hafa trú, sem er laus við hvers konar sam-
úð eða náungakærleik. Þeir em trylltir
hatursmenn eins og þessi senator Santorum
frá Pennsylvaníu, sem lýsti þjóðina „úrkynj-
aða“ vegna þess, að hún sýndi of mikla
samkennd með forsetanum að hans mati.
Þessir menn tala hins vegar í mesta lagi
fyrir munn 30% þjóðarinnar. Siðferðilegri
hneykslan þeirra yfir meintum hliðarspor-
um Clintons í einkalífínu var hleypt upp í
því skyni að koma gangi stjórnmálanna úr
farvegi sínum til þess að setja kreppu á
svið, sem ætlað er að flæma forsetann úr
embætti. Þessi aðför minnir á McCarthy-
fárið fyrir hálfri öld.
Hinir fjársterku aðilar sem standa
straum af málsóknarkostnaði Paulu Jones
og styðja rannsóknarrétt hins sérskipaða
saksóknara Kenneths Starrs hafa tekið
heimsmynd lægri millistéttar í þjónustu
sína. Starr þakkar embætti sitt aldraðri
klíku dómara og stjómmálamanna frá Suð-
urríkjunum. Háskólakennarastaða sem
Starr getur gengið inn í hvenær sem hann
vill, nýtur rausnarlegs fjárstuðnings stofn-
unar, sem berst annars fyrir afnámi fyrir-
tækja- og tekjuskatta og afnámi bandaríska
velferðarkerfisins. Fé þessarar stofnunar
er ættað frá afkvæmi kola- og stálbarón-
anna í Pennsylvaníu, óbilgjömustu fulltrú-
um amerísks snemmkapítalisma."
Það sem er umhugsunarvert í málflutn-
ingi blaðamannsins og prófessorsins er að
þeir halda því báðir fram, að það séu öfga-
menn á hægri væng bandarískra stjóm-
mála með tilstyrk fjársterkra aðila, sem
standi að baki og haldi uppi atlögunni á
Morgunblaðið/ Snorri Snorrason
DYRFJÖLL
hendur Bandaríkjaforseta en gmnnur henn-
ar er sá, að hann kunni ekki fótum sínum
forráð í samskiptum við konur. Háskóla-
kennarinn líkir þessari herferð við vinnu-
brögð Joe McCarthys, öldungadeild-
arþingmanns á sjötta áratugnum, sem varð
heimsfrægur fyrir að sjá kommúnista í öll-
um homum bandaríska stjómkerfisins, en
var að lokum afhjúpaður fyrir vinnubrögð
sem vom nátengd starfsaðferðum bæði
fasista og kommúnista.
í báðum tilvikum, þ.e. í herferðinni gegn
Clinton nú og í herferð McCarthys þá, hafi
pólitískir andstæðingar gefizt upp við að
ná markmiðum sínum með málefnalegri
baráttu í lýðræðislegum umræðum og grípi
þess vegna til annarra ráða. Nú væri út
af fyrir sig hægt að líta svo á, að hér
væri um einangrað fyrirbæri að ræða í
bandarískri pólitík, sem ekki sé ástæða til
að gera of mikið úr. En þá vill svo til, að
áþekkar ásakanir höfðu komið upp á Spáni
skömmu áður og um þær var fjallað í grein
hér í Morgunblaðinu hinn 28. febrúar sl.
Fjölmiðla-
samsæri?
í UPPHAFI
þeirrar greinar
sagði svo: „Gerðust
spænskir hægri-
menn sekir um al-
varlega aðför að lýðræðinu fyrir þingkosn-
ingamar á Spáni í marzmánuði 1996 eða
var um að ræða eðlilegt bandalag stjómar-
andstöðuaflanna í frjálsu ríki? Þessi spum-
ing hefur komizt upp á homskákina í
spænskri þjóðmálaumræðu á undanförnum
vikum eftir að fyrrum ritstjóri spænska
dagblaðsins ABC skýrði frá því, að hann
hefði átt fundi með ýmsum áhrifamönnum
fyrir kosningarnar 1996 til að samræma
herferð gegn Felipe Gonzalez, þáverandi
forsætisráðherra og leiðtoga Sósíalista-
flokksins (PSOE). Gonzalez tapaði kosning-
unum naumlega eftir að hafa gegnt emb-
ætti forsætisráðherra í tæp 14 ár og minni-
hlutastjóm Þjóðarflokksins tók við valda-
taumunum."
Síðan segir: „Mikla athygli vakti á Spáni
er Luis María Ánson, fyrmm ritstjóri ÁBC
og núverandi forstjóri Televisa-fyrirtækis-
ins, skýrði frá því í viðtali við tímaritið
Tiempo nú i febrúarmánuði, að hann hefði
átt fundi með öðmm hægrisinnuðum fjöl-
miðlamönnum og áhrifamönnum í spænsku
fjármálalífi í því skyni að binda enda á
valdaferil Gonzalez og Sósíalistaflokksins,
sem hafði verið við völd á Spáni frá árinu
1982. í viðtali þessu sagði Anson að þessir
menn hefðu ekki séð að unnt yrði að sigra
Gonzalez „með annars konar vopnum“ í
kosningunum. Hefðu þeir því komið saman
til að samræma aðgerðir gegn ríkisstjóm
sósíalista, sem stóð þá mjög höllum fæti
vegna fjölmargra alvarlegra spillingarmála,
sem upp höfðu komið í valdatíð hennar.
Anson sagði að þessir menn hefðu ekki
getað hugsað sér, að Gonzalez gerðist öllu
þaulsetnari í stól forsætisráðherra og hefði
verið vísað til þess, að einræðisherrann
Francisco Franco hefði stjórnað Spáni í 40
ár. í viðtalinu sagði Anson, að nauðsynlegt
hefði reynzt „að stofna ríkinu í hættu“ til
að binda enda á valdaferil Gonzalez en
útskýrði þau orð sín ekki nánar.“
Skiptar skoðanir em um það á Spáni,
hvort hér hafi verið um samsæri fjölmiðla
og fjármálamanna að ræða. Ritstjóri
spænska dagblaðsins E1 Mundo tók þátt í
ofangreindum fundum og seinni hluta fe-
brúarmánaðar birti blaðið leiðara þar sem
því var hafnað með öllu, að um samsæri
hefði verið að ræða. Blaðið hefði einfaldlega
stundað rannsóknarblaðamennsku, sem því
hefði borið skylda til gagnvart lesendum
sínum.
Afstaða sósíalista er hins vegar önnur
eins og við mátti búast. í grein blaðamanns
Morgunblaðsins, sem hér hefur verið vitnað
til segir svo: „Margir ráðamenn í röðum
sósíalista em hins vegar sannfærðir um að
hægrimenn hafi gerzt sekir um raunveru-
legt samsæri fyrir kosningarnar. Þeir hafi
talið gjörsamlega nauðsynlegt hagsmuna
sinna vegna að knýja fram gmndvallar-
breytingar á Spáni og hafi verið tilbúnir
að hundsa reglur lýðræðisins í því skyni.“
Loks segir í tilvitnaðri grein hér í blaðinu
hinn 28. febrúar sl.: „í forystugrein dag-
blaðsins E1 Pais hinn 22. þessa mánaðar
sagði m.a., að yfirlýsingar Ansons kæmu
ekki á óvart því lengi hefði verið vitað að
efnt hefði verið til slíks samblásturs fyrir
kosningarnar 1996. Fengur sé á hinn bóg-
inn að þessum upplýsingum því þær varpi
ljósi á hvemig menn þessir hugsuðu á þess-
um tíma og hvemig þeim reyndist auðvelt
að réttlæta ákvarðanir sínar. Þeim hafi
þótt markmið sín háleit: „að forða Spánveij-
um frá þeirri tilhneigingu sinni að kjósa
mann, sem ekki verðskuldaði þennan stuðn-
ing“, eins og sagði í forystugreininni. Óger-
legt sé að ímynda sér að fjölmiðlamenn
komi saman í þessu skyni í þróuðu lýðræðis-
ríki. Verði þetta því einnig að teljast áfall
fyrir spænska blaðamennsku, sem byggi
trúnaðartraust sitt á því að vera sjálfstætt
afl í þjóðfélaginu."
Hugmynda-
fræðilegur
sigur hægri
manna
OUMDEILT ER
að í þeim hug-
myndafræðilegu
deilum, sem staðið
hafa mestan hluta
þessarar aldar á
milli vinstri manna
og hægri manna um
uppbyggingu og þróun þjóðfélagsins hafa
hægri menn farið með ótvíræðan sigur af
hólmi. Þessi sigur var innsiglaður með
uppgjöf Sovétríkjanna í kalda stríðinu, þeg-
ar Berlínarmúrinn féll. Þessar deilur ein-
kenndu stjórnmálaumræður hér eins og
annars staðar á Vesturlöndum og enginn
getur mótmælt því, að þau málefnalegu
sjónarmið, sem Sjálfstæðisflokkurinn hefur
barizt fyrir frá stofnun sinni hafa orðið
ofan á og baráttumál sósíalista og sósíal-
demókrata hafa orðið undir.
Um öll Vesturlönd hafa sósíaldemó-
kratísku flokkarnir lagt á það ríka áherzlu
að gjörbreyta stefnu sinni og í sumum tilvik-
um hafa þeir reyndar gengið svo langt í
samkeppni við hægri flokkana að þeir hafa
í einstaka málum skotizt til hægri við þá.
Flokkar jafnaðarmanna hafa enn ekki fótað
sig í þessari nýju tilveru, þótt þeir hafí náð
að vinna kosningasigra eins og t.d. gerðist
í Bretlandi, þar sem Verkamannaflokkurinn
tók í meginatriðum upp stefnumál íhalds-
flokksins. Nýlega varpaði brezkt blað fram
þeirri spurningu, hvað væri óhugsandi í
Bretlandi og svar þess var að Tony Blair
yrði krati!
Að óbreyttu bendir allt til þess, að þjóð-
félög á Vesturlöndum muni á næstu árum
þróast í þá átt, sem íhaldsflokkar og frjáls-
lyndir flokkar hafa lengi barizt fyrir. Og
reynslan sýnir að með því er hag almenn-
ings bezt borgið.
Hins vegar er ástæða til að hafa af því
áhyggjur, ef það er að gerast, að upp séu
að rísa hreyfingar öfgamanna til hægri,
sem sjást ekki fyrir í vinnubrögðum. Hér
skal ekki fullyrt að svo sé. Þau dæmi, sem
nefnd hafa verið frá Bandaríkjunum og
Spáni, og ekki hafa verið sönnuð en sterk-
ar vísbendingar eru um, geta auðvitað
verið einangruð fyrirbæri. En það er full
ástæða til að veita þeim athygli.
Forsenda þess lýðræðis, sem byggt hef-
ur verið upp á Vesturlöndum er sú, að
menn takist á um málefni á opinberum
vettvangi og sá hafi sigur í kosningum,
sem nær að sannfæra kjósendur um rétt-
mæti sinna skoðana. Það er lýðræðinu
hættulegt, ef einhver stjórnmálaöfl fara
að beita annars konar ráðum til þess að
ná markmiðum sínum, vinnubrögðum, sem
ekki þola dagsins Ijós.
Vinnubrögð og starfsaðferðir kommún-
ista og fasista fyrr á öldinni eru nú öllum
kunn, þótt ótrúlegur fjöldi fólks hafí látið
blekkjast á þeim tímum. Þau spor hræða.
Það er lítill munur á öfgakenndum skoðun-
um, hvort sem þær eru til vinstri eða
hægri. Vinnubrögð öfgafullra hægri
manna, sem ekki þola dagsins ljós geta
komið óorði á hægri flokka og frjálslynda
flokka, sem starfa á málefnalegum grund-
velli.
„í báðum tilvikum,
þ.e. í herferðinni
gegn Clinton nú og
í herferð McCart-
hys þá hafi póli-
tískir andstæðing-
ar gefizt upp við
að ná markmiðum
sínum með mál-
efnalegri baráttu í
lýðræðislegum
umræðum og grípi
þess vegna til ann-
arra ráða. Nú væri
út af fyrir sig hægt
að líta svo á, að hér
væri um einangrað
fyrirbæri að ræða
í bandarískri póli-
tík, sem ekki sé
ástæða til að gera
of mikið úr. En þá
vill svo til, að
áþekkar ásakanir
höfðu komið upp á
Spáni skömmu
áður...“
x
r