Morgunblaðið - 29.04.1998, Blaðsíða 10

10 MIÐVIKUDAGUR 29. APRÍL 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
✓
Langar umræður á Alþinffl um stjórnsýslu á miðhálendi Islands
Hálendið verði sjálf-
stæð sljórnsýslueining
Margir þingmenn tóku til máls í gær um
hálendismál og einnig var rætt um vinnu-
brögð á þinginu sem sumir voru ekki alls
kostar ánægðir með. Jóhannes Tómasson
hlýddi á umræður en búist var við að þær
stæðu fram undir miðnætti.
STJÓRNSÝSLA á miðhálendi ís-
lands var rædd á Alþingi í gær í
umfjöllun þingmanna um frumvarp
til sveitarstjómarlaga sem gera
m.a. ráð fyrir að landið allt skiptist
milli sveitarfélaganna sem ráði sjálf
öllum málum. Minnihluti félags-
málanefndar leggur til að miðhá-
lendið verði undanskilið og gert að
sjálfstæðri stjómsýslueiningu.
Á dagskrá Alþingis í gær var m.a.
umræða um þrjú stjórnarfrumvörp:
Um þjóðlendur, sveitarstjórnarlög
og um eignarhald og nýtingu á auð-
lindum í jörðu. Rætt var fyrst um
frumvarpið til sveitarstjómarlaga
og kynnti Magnús Stefánsson, þing-
maður Framsóknarflokksins, álit
meirihluta félagsmálanefndar sem
mælir með samþykkt frumvarpsins
að áorðnum nokki-um breytingum.
Að álitinu standa ásamt honum Kri-
stján Pálsson, Einar K. Guðfinns-
son og Ambjörg Sveinsdóttir, þing-
menn Sjálfstæðisflokks en fjórir
aðrir þingmenn skrifa undir með
fyrirvara og er það einkum vegna
andstöðu þeirra við að 42 sveitarfé-
lög skipti með sér hálendinu.
Rangt að skipta hálendinu
Pétur H. Blöndal, þingmaður
Sjálfstæðisflokks og Siv Friðleifs-
dóttir Framsóknarflokki segja í íyr-
irvara sínum að þau vilji að fram
komi að þau telji rangt að skipta
skipulags- og byggingarmálum mið-
hálendisins upp milli 42 sveitarfé-
laga sem í mörgum tilvikum ganga
þvert á landslagsheildir, svo sem
jökla, hraunbreiður, sanda og gróð-
urbelti. „Réttara væri að miðhá-
lendið, svæði innan línu dreginnar
milli heimalanda og afrétta, væri
ávallt skipulagt sem ein heild og að
fulltrúar allra lands-
manna taki þátt í ákvörð-
un um það skipulag."
í íýrirvara Rristínar
Ástgeirsdóttur, þing-
manns utan flokka, og
Ögmundar Jónassonar, Alþýðu-
bandalaginu og óháðum, segir að
gera þurfí breytingu á skipulags- og
byggingarlögum samhliða af-
greiðslu þessa frumvarps eigi
skipulag hálendis íslands að vera
viðunandi. „Pær breytingar fela 1
sér á afdráttarlausan hátt að miðhá-
lendið verði skipulagt sem heild og
að fleiri komi að þeirri vinnu og
ákvarðanatöku en aðliggjandi sveit-
arfélög. Er þar átt við fulltrúa til-
nefnda af ríkinu og Sambandi ís-
lenskra sveitarfélaga fyrir hönd
þjóðarinnar allrar," segir í áliti
þeirra.
Mesta atlaga að almannarétti
frá landnámsöld
Rannveig Guðmundsdóttir, þing-
flokki jafnaðarmanna, kynnti álit
minnihluta félagsmálanefndar, sem
hún stendur ein að, og sagði hún í
ræðu sinni að frumvarp ríkisstjórn-
ar Davíðs Oddssonar til sveitar-
stjórnarlaga væri ein mesta atlaga
að almannaréttinum frá landnáms-
öld og vísaði til þess að hálendið allt
skiptist milli sveitarfélaganna. Hún
sagði hroka einkenna þrýsting rík-
isstjórnarinnar í þessu máli og sagði
að sér kæmu auk þess í hug orðin
valdníðsla og fyrirlitning, sagði há-
lendið auðlind sem tryggja yrði
þjóðarsátt um. Sagði hún ríkis-
stjórnarflokkana með frumvarpinu
enn vera að afhenda þröngum hópi
auðlindir eins og gert hefði verið
með fiskveiðistjórnarlögunum.
Þingmaðurinn gagnrýndi að félags-
málanefnd skyldi afgreiða frum-
varpið frá sér áður en álit allsherj-
arnefndar lá fyrir.
í breytingartillögu Rannveigar á
fyrstu grein frumvarpsins segir
meðal annars: „Landið skiptist í
staðbundin sveitarfélög sem ráða
sjálf málefnum sínum á eigin
ábyrgð utan miðhálendis Islands
sem verður sjálfstæð stjómsýslu-
eining sem lýtur sérstakri stjórn.
Forsætisráðherra skipar níu manna
stjórn miðhálendis til fjöguira ára
að fengnum tilnefningum. Umhverf-
is-, iðnaðar-, samgöngu- og félags-
málaráðherra tilnefna einn fulltrúa
hver og Samband íslenskra sveitar-
félaga tilnefnir fjóra fulltrúa. For-
sætisráðherra skipar
einn fulltrúa og er hann
jafnframt formaður
stjómarinnar.“ Þá segir
að miðhálendið markist
af línu sem dregin verði
milli heimalanda og afrétta sem
miðað var við í tillögum svæðis-
nefndar að skipulagi hálendisins frá
síðasta ári.
Þingmaðurinn telur að með þessu
sé þeim meirihluta þjóðarinnar sem
býr á suðvesturhorni landsins
tryggð áhrif og sjálfsagður umsagn-
arréttur að hálendinu. Kveðst þing-
maðurinn alls ekki með þessu lýsa
vantrausti á sveitarfélögin í hefð-
bundinni umsýslu sinni í eigin mál-
um. Rannveig benti á að íslending-
Nýtt frumvarp
til að liðka
fyrir málum
VANTAR STRAX FYRIR
FJÁRSTERKA KAVPENDUR
• Óskum eftir einbýli — staðgreiðsla.
Verðbil 14-20 millj. Háskólahverfi eða Þingholtin.
• Fossvogur-Háaleiti: 2ja—4ra herbergja
• Ártúnsholt-Selás: 4ra—6 herb.
• Vesturbær-Austurbær: Sérhæð
• 2ja herb. — staðgreiðsla:
Vantar strax fyrir fjársterka kaupendur.
Valhöll, fasteignasala, sími 588 4477, fax 588 4479.
Morgunblaðið/Ásdís
ÞINGMENNIRNIR Magnús Stefánsson og Einar K. Guðfinnsson
tóku þátt í umræðunum á Alþingi í gær.
ar ættu hér
stærsta víðerni í
Evrópu sem ætti
að vera auðlind
allrar þjóðarinnar
og minnti á áskor-
un 90 Islendinga
til þingmanna um
að afgreiða ekki
málið eins og
frumvarpið gerði
ráð fyrir. Hún
sagði að með þessum breytingartil-
lögum væri alls ekki verið að hrófla
rið eignar- eða almannarétti há-
lendisins.
Nokkrir þingmenn gerðu harða
hríð að Rannveigu og töldu hana
hafa misskilið málið og urðu nokkur
orðaskipti milli þingmannanna um
vinnubrögð rið afgreiðslu frum-
varpsins.
Nýtt frumvarp kynnt
Þegar hér var komið var dreift til
þingmanna frumvarpi um breytingu
á skipulags- og byggingarlögum
sem Guðmundur Bjarnason um-
hverfisráðherra fór nokkrum orðum
um en mælti þó ekki fyrir _______
enda var frumvarpið ekki
lagt formlega fram. Er
því frumvarpi ætlað að
greiða fyrir afgreiðslu
frumvarpsins til sveitar-
stjórnarlaga varðandi hálendismál-
ið. Þar er gert ráð fyrir að ný máls-
grein bætist rið 12. grein skipulags-
laganna um svæðisskipulag miðhá-
lendisins og segir þar meðal annars:
„Miðhálendið, sem markast af
línu sem dregin er milli heimalanda
og afrétta, skal svæðisskipulagt
sem ein heild. Umhverfísráðherra
skipar samvinnunefnd um skipulag
miðhálendisins til fjögurra ára í
senn að afloknum sveitarstjórnar-
kosningum. Sveitarfélög, sem liggja
að miðhálendinu, tilnefna samtals
tólf fulltrúa, Samband íslenskra
sveitarfélaga tilnefnh- fjóra fulltrúa
og skulu tveir þeirra eiga búsetu í
Reykjavík, einn á Reykjanesi og
einn á Vestfjörðum, félagsmálaráð-
herra tilnefnir einn og umhverfis-
ráðherra skipar einn án tilnefninar
og skal hann vera formaður. Sam-
vinnunefndin fjallar um svæðis-
skipulag miðhálendisins og gefur
Skipulagsstofnun umsögn um til-
lögu að aðalskipulagi sveitarfélaga á
svæðinu og breytingar á þeim.“
Umhverfisráðherra sagði skipu-
lagsmál samkvæmt þessu áfram í
höndum sveitarfélaganna þar sem
þau ættu heima en samrinnunefnd-
\ • I* .r: '•** ,.
U Silií i
ALÞINGI
Fleiri en sveit
arfélögin taki
ákvarðanir
in fjalli um
skipulag hálend-
isins. Gert er ráð
fyrir að sam-
vinnunefnd um
svæðisskipulag
miðhálendisins
sem nú situr að
störfum skili til-
lögum að svæðis-
skipulagi fyrir
miðhálendið fyrir
1. desember næstkomandi til Skipu-
lagsstofnunar og að hún leiti síðan
álits þeirrar samrinnunefndar sem
frumvarpið gerir ráð fyrir að skipuð
verði. Lagt er til að lögin öðlist gildi
1. janúar á næsta ári.
Óvissa um málsmeðferð
Þingmenn urðu nokkuð forriða
rið þessa tillögu og spurði Svavar
Gestsson, þingmaður Álþýðubanda-
lagsins, hvort hér væri komið
stjórnarfrumvarp og hvers vegna
ekki mætti afgreiða það á þessu
þingi. Bað hann þingforseta að
gangast fyrir fundi með þingflokks-
formönnum vegna þessa máls og
_________ sagði undarlegt ef stjórn-
arflokkarnir rildu ekki
afgreiða eigið frumvarp.
Taldi þingmaðurinn eðli-
legast að leggja frum-
varpið fram, ræða það í
nefnd þannig að það fengi formlega
afgi-eiðslu. Umhverfisráðherra
sagði þingflokka ríkisstjórnarflokk-
anna hafa samþykkt frumvarpið en
það væri einungis lagt fram til
kynningar til að liðka fyrir fram-
gangi hinna frumvarpanna, það yrði
síðan lagt fyrir þing á hausti kom-
anda. Þótti nokkrum þingmönnum
það undarleg málsmeðferð og
spurðu hvort það yrði lagt fram
óbreytt eða hvort því yrði breytt
næsta haust eftir að séð yrði að það
hefði liðkað fyrir afgreiðslu sveitar-
stjórnarfrumvarpsins.
Árni M. Mathiesen, Sjálfstæðis-
flokki, taldi frumvarp umhverfisráð-
herra ekki alls kostar gott og Ólafur
Örn Haraldsson, þingmaður Fram-
sóknarflokks, sagði það ekki ganga
nógu langt og kvaðst ekki mundu
styðja það.
En umræðan hélt áfram og fóru
nokkrir þingmenn yfir ýmsar grein-
ar í frumvarpinu og var henni fram
haldið eftir kvöldmat. Búist var við
að hún stæði jafnvel til miðnættis
en margir voru á mælendaskrá. Var
eingöngu rætt um sveitarstjórnar-
frumvarpið en í dag á að ræða hin
frumvörpin tvö.
Þingmenn
gagnrýna ráð-
stefnuhald
STEINGRÍMUR J. Sigfússon, þing-
maður Alþýðubandalags, gerði
vinnubrögð Alþingis að umtalsefni í
gær og sagði ráðherra rirðast ætla
að drífa af skrifborðum sínum frum-
vörp í tugatali, misvel undirbúin, á
síðustu dögum þingsins. Taldi hann
þess vegna því undarlegra að þing-
menn skyldu boðaðir á ráðstefnu síð-
degis næstkomandi fimmtudag sem
ekki fæn'i en fjögur ráðuneyti stæðu
að.
Þingmaðurinn sagði ráðstefnuna
íjalla um frjálsa fór fólks innan Evr-
ópska efnahagssvæðisins og hún
væri þri áhugaverð. Kvaðst hann
mótmæla þessum vinnubrögðum og
bað ráðherra annaðhvort að fella
niður umrædda ráðstefnu eða semja
rið þingforseta um að fella niður
þingfundi þennan dag.
Kristín Ástgeirsdóttir, þingmaður
utan flokka, tók undir að téð ráð-
stefna um vinnumarkaðsmál væri
áhugaverð þingmönnum og lýsti hún
furðu sinni á tímasetningunni.
Harmaði hún að þingmenn gætu
ekki sótt hana vegna þingstarfa og
hvatti til að eitthvert uppihald yrði á
fundum meðan ráðstefnan stæði.
Svavar Gestsson, þingmaður Al-
þýðubandalags, spurði hvað forseti
myndi ráðleggja þingmönnum í
þessum efnum. Hann minnti og á að
þennan dag væri haldinn aðalfundur
Landsrirkjunar sem þingflokkarnh'
tilnefndu fulltrúa sína á.
Ólafur G. Einarsson, forseti Al-
þingis, kvað ekki þurfa að minna
þingmenn á þá skyldu sína að sitja
þingfundi og sagðist ekki geta ráð-
lagt þeim annað en það. Sagði hann
ekki hafa verið haft samband rið sig
vegna umræddrar ráðstefnu en það
væri honum útlátalaust að ræða mál-
ið við ráðherra.
Fyrirlitning á störfum
þingsins
Steingrímur kvaðst forseta þakk-
látur fyrir ábendinguna og spurði
hvort hann yrði ekki að eiga orða-
stað við ráðherra um þingskyldur
þeirra. „Mér finnst taka steininn úr
að ekki færri en fjögur ráðuneyti,
fjórir hæstvirtir ráðherrar, sem
bera ábyrgð á stjórnarathöfnun í
sínum ráðuneytum, hvað sem hæst-
virtur forsætisráðherra heldur, þeir
skuli sýna slíka fyi'irlitningu á þeim
störfum sem hér fara fram undir
lokin á þingtímanum að boða sam-
eiginlega til ráðstefnu og bjóða
háttvirtum þingmönnum á þá ráð-
stefnu sem hefst klukkan 13.00 á
fímmtudaginn kemur. Þetta er auð-
vitað neðan rið allar hellur, hæst-
virtur forseti," sagði þingmaðurinn
meðal annars og kvað forseti ekki
þurfa að brýna sig til þess að ræða
við ráðherra.
Páll Pétursson félagsmálaráð-
herra kom þá í pontu og sagði hér
hafa greinilega orðið mistök. Sagði
hann ráðstefnuna ekki þurfa að
trufla störf Alþingis, enginn þing-
maður væri bundinn sem frummæl-
andi eða þátttakandi. Kvaðst hann
gera sér grein fyrir þingskyldum
sínum og svo væri áreiðanlega um
aðra ráðhen-a og sagði starfsmenn
ráðuneyta geta sinnt ráðstefnunni.
títilokað að binda þingmenn
Svavar Gestsson ræddi gagna-
grunnsfrumvarpið sem hann sagði
að mörgu leyti spennandi verkefni
og að skynsamlegt hefði verið að
taka meiri tíma til að fjalla um það.
Vildi hann láta það koma fram að
enginn aðili, hvorki innan þings né
utan gæti tekið um það ákvörðun að
eitthvert eitt frumvarp yrði að lög-
um fyrir tiltekna dagsetningu í
haust. Útilokað væri að binda þingið
þannig, slíkt yrði að ráðast af þeim
tíma sem umfjöllunin þyrfti.
Hjörleifur Guttormsson, þingmað-
ur Álþýðubandalags, tók undir þetta
og sagði það ekki hafa góðan srip ef
jafnframt þri sem frumvarpinu hefði
verið frestað fylgdi að þingið fengi
aðeins nokkra daga til umfjöllunar
málsins á næsta þingi. Kvað hann
þingmenn ekki geta verið bundna í
þessum efnum.