Morgunblaðið - 16.06.1998, Blaðsíða 12

12 ÞRIÐJUDAGUR 16. JÚNÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Heimsókn forseta íslands til Litháens
Vináttuböndin treyst
Vilnius. Morgunblaðið.
Morgunblaðið/Ásdís
FORSETAHJÓNUNUM var klappað lof í lófa við komu þeirra til
Kaunas, annarrar stærstu borgar Litháens, á sunnudag.
OPINBERRI heimsókn íslenzku
forsetahjónanna til Litháens lauk
í gær. Þar með var botninn sleg-
inn í vikulangt ferðalag þeirra
og íslenzku sendinefndarinnar
um Eystrasaltslöndin þrjú, Eist-
Iand, Lettland og Litháen. Síð-
asta dag heimsóknarinnar voru
m.a. heimsótt tvö dótturfyrirtæki
íslenzkra fyrirtækja í Litháen,
barnaspítala í Vilnius færður
búnaður að gjöf frá Barnaspítala
Hringsins, auk þess sem forset-
inn átti viðræður við Vytautas
Landsbergis, forseta litháíska
þingsins og fyrrverandi forseta
landsins.
í þriggja daga dvöl forseta-
hjónanna í Litháen bar einna
hæst komu þeirra til Kaunas,
annarrar stærstu borgar lands-
ins, á sunnudag. Þegar þau óku
inn á ráðhústorgið þar tók á móti
þeim íjöldi manns, sem klappaði
og hrópaði „lifi ísland“.
Borgarstjórinn, Henrikas
Tamulis, upplýsti í ávarpi sínu til
íslenzku gestanna að til stæði að
nefna hluta Eystrasaltshrað-
brautarinnar svokölluðu „fs-
landsbraut", en þessi hraðbraut á
að liggja frá Varsjá til Tallinn -
framhjá Kaunas - sem hluti af
evrópska hraðbrautakerfinu.
Þakklæti og vinátta Litháa í garð
íslands kom skýrt fram í þessum
atburðum, og hvert sem fslenzka
sendinefndin fór í landinu lék
enginn vafi á því, hve Litháum er
minningin um atburði ársins
1991 dýrmæt, þegar Island varð
öðrum ríkjum fyrra til að viður-
kenna sjálfstæði Litháens.
I viðræðum forseta íslands og
Litháens, Ólafs Ragnars Gríms-
sonar og Valdas Adamkus, kom
líka skýrt fram sameiginlegur
skilningur ráðamanna í báðum
löndum á möguleikum lítilla lýð-
ræðisríkja til að hafa áhrif í al-
þjóðakerfinu. I samtali við Morg-
unblaðið greindi Adamkus frá
því að í viðræðum sinum við Jev-
gení Prímakov, utanríkisráð-
herra Rússlands sem kom í
skyndiheimsókn til Litháens síð-
degis á laugardag, hefði hann
komið þessari hugsun á fram-
færi. Prímakov sagði að rúss-
neska sijórnin hefði ekkert á
móti því að Litháen gerðist aðili
að ESB, en ítrekaði andstöðu við
aðild Iandsins að Atlantshafs-
bandalaginu.
Samband Litháens við Rúss-
land bar líka á góma í viðræðum
forseta íslands og utanríkisráð-
herra við litháíska ráðamenn.
Þar sem í Litháen býr mun fá-
mennari rússneskumælandi
minnihluti en í Lettlandi og Eist-
landi er staða hans ekki sá
ásteytingarsteinn sem annars
hefur spillt samskiptum Eystra-
saltsríkjanna við Rússa. Bæði
Landsbergis, forseti Saeimas,
þjóðþings Litháens, og Algirdas
Saudargas utanríkisráðherra,
sögðu í samtali við Morgunblaðið
að sambandið við Rússland væri
nú gott og ekki ástæða til að ætla
að þau ágreiningsmál sem vissu-
lega væru fyrir hendi milli land-
anna væru alvarlegs eðlis. í við-
ræðum Saudargas við Halldór
Ásgrímsson kom fram sú ósk lit-
háísku stjórnarinnar, að hún
fengi stuðning fslands við fram-
Forstjórar sjúkrahúsanna í Reykjavik um uppsagnir hjúkrunarfræðinga 1. júlí og afleiðingar þeirra
Uppsagnirnar
gætu varðað
allt að 1.600
sjúklinga
Uppsagnir hjúkrunarfræðinga á stóru sjúkrahúsunum
í Reykjavík snerta um 1.200 sjúklinga sem liggja þar
að jafnaði en auk þeirra koma um 400 manns á göngu-,
slysa- og bráðadeildir. Hér fer á eftir sameiginleg
greinargerð sem forstjóri Ríkisspítalanna og forstjóri
Sjúkrahúss Reykjavíkur sendu frá sér í gær.
HJÁ Ríkisspítölum og Sjúkrahúsi Reykja-
víkur starfa alls um 1.088 hjúkrunarfræðing-
ar í 857 setnum stöðum. Þar af hafa 668
hjúkrunarfræðingar í um 520 stöðugildum
sagt upp störfum. Alls hafa um 61% hjúkrun-
arfræðinga hjá þessum stofnunum sagt upp
hvort sem litið er á fjölda einstaklinga eða
setnar stöður.
Þetta skiptist þannig að hjá Sjúkrahúsi
Reykjavíkur hafa 266 af 414 hjúkrunarfræð-
ingum sagt upp störfum, eða 64,25%. Þegar
horft er á setnar stöður hafa hjúkrunarfræð-
ingar í um 208 stöðum af 328 sagt upp störf-
um, eða 63,5%. Hjá Ríkisspítölum hafa 402 af
686 hjúkrunarfræðingum sagt upp störfum,
eða 57%. Þegar horft er á stöðugildi hafa
hjúkrunarfræðingar í 311 setnum stöðum af
529 sagt upp störfum, eða 59%.
Hve marga snerta þessar uppsagnir?
Á Ríkisspítölum og Sjúkrahúsi Reykjavík-
ur liggja að meðaltali 1.200 sjúklingar á degi
hverjum. Auk þess koma 400 manns á
göngudeildir og á slysa- og bráðadeildir.
Mjög mikil röskun verður á allri starfsemi
sjúkrahúsanna og mun mikill fjöldi þessara
sjúklinga ekki njóta þeirrar þjónustu sem er
til staðar í dag.
Undir mörkum neyðaráætlunar
Samkvæmt lögum um kjarasamninga op-
inberra starfsmanna ber starfsmönnum
skylda til að sinna nauðsynlegustu öryggis-
gæslu og heilbrigðisþjónustu í verkfalli. Þar
sem hér er ekki um hefðbundna kjaradeilu
að ræða ber hjúkrunarfræðingum, sem sagt
hafa upp störfum, ekki skylda samkvæmt til-
vitnuðum lögum að sinna neyðarþjónustu.
Staða sjúkrahúsanna eftir 1. júlí verður því
miklu verri heldur en í löglega boðuðu verk-
falli. Miðað við síðasta úrskurð dómstóla á
grundvelli þessara laga vantar hjúkrunar-
fræðinga í um 308 stöðugildi til að unnt verði
að framkvæma neyðaráætlun í verkfallsað-
gerðum eins og sjá má á eftirfarandi töflu.
Það er því ljóst að allt stefnir í að starfsemi
sjúkrahúsanna verði undir mörkum neyðará-
ætlana eftir 1. júlí næstkomandi.
SJÁ TÖFLU.
Viðbrögð sjúkrahúsanna
Af hálfu stjómenda sjúkrahúsanna hefur frá
því að uppsagnimar bámst verið leitað allra
tiltækra leiða til lausnar aðsteðjandi vanda,
m.a. með viðræðum við ráðamenn í heilbrigðis-
og fjármálaráðuneytum og fagaðila sem að
málinu koma með einum eða öðmm hætti. í
því sambandi hafa verið gerðar viðeigandi ráð-
stafanir varðandi breytingar á sumarleyfum
þeirra starfsmanna sem eftir verða. Þá hafa
verið gerðar áætlanir um stórfelldar útskriftir
sjúklinga og lokanir deilda. Ljóst er að ganga
verður lengra í þeim efnum en fyllstu öryggis-
kröfur segja til um.
Eftir 1. júlí næstkomandi verður unnið
samkvæmt neyðaráætlun um lágmarksþjón-
ustu hjá sjúkrahúsunum. Gert er ráð fyrir
flutningi starfandi hjúkranarfræðinga milli
deilda eftir þörfum. Vegna sérhæfingar á
gjörgæsludeild, skurðstofu og svæfingar-
deild er þó ekki hægt að flytja hjúkranar-
fræðinga frá öðrum deildum þangað. Eftir 1.
júlí verður í einstaka tilvikum ekki til staðar
þekking - hvorki hjá þeim hjúkranarfræð-
ingum sem eftir verða né sjúkrahúslæknum
- til starfrækslu sumra sérhæfðra, lífsnauð-
synlegra lækningatækja.
Athygli er vakin á því að í áætlun um
neyðarvamir sjúkrahúsanna eftir 1. júlí er
ekki reiknað með að unnt verði að starfa
samkvæmt vinnutímatilskipun EES. Sé það
gert er ógjömingur að framfylgja neyðará-
ætluninni.
Af framansögðu er ljóst að uppsagnir
hjúkranarfræðinga munu hafa víðtæk áhrif á
starfsemi sjúkrahúsanna. Hér verða til við-
bótar nefnd nokkur dæmi um afleiðingar
þeirra að öllu óbreyttu.
• Á öldrunarsviði Sjúkrahúss Reykjavík-
ur er gert ráð fyrir að útskrifa 124 sjúklinga.
Allir þeir sem verða útskrifaðir þurfa
stöðuga umönnun aðstandenda allan sólar-
hringinn.
• Slysa- og bráðamóttaka Sjúkrahúss
Reykjavíkur, sem jafnframt er stærsta og
mikilvægasta slysa- og bráðamóttaka ís-
lands, mun lamast. Lágmarksþjónustu við
mikið slasaða og bráðveika einstaklinga
verður haldið uppi en til dæmis raskast
neyðarmóttaka vegna nauðgunar verulega
svo og áfallahjálp og starfsemi skurðstofu
slysa- og bráðamóttöku.
• Hjá Lyflækninga- og endurhæfingar-
sviði Sjúkrahúss Reykjavíkur verður óhjá-
kvæmilegt að vísa frá einhverjum sjúkling-
um með krabbamein, lungnasjúkdóma, blóð-
sjúkdóma, smitsjúkdóma eða hjartasjúk-
dóma.
• Eftir 1. júh' verður aðeins hægt að vista 3
sjúklinga í stað 9 áður á gjörgæslu Sjúkra-
húss Reykjavíkur. Sjúklingur í lífshættu get-
ur átt von á því að þjónusta verði undir örygg-
ismörkum. Sjúklingar sem þurfa skurðaðgerð
vegna bráðra veikinda, krabbameins, bein-
brota og áverka geta lent í bið sem hefði al-
varlegar afleiðingar.
• Á vökudeild (gjörgæslu nýbura) á bama-
lækningasviði Landspítalans verða 10 hjúkr-
unarfræðingar starfandi í stað 25. Þar liggja
að jaínaði 17 nýburar, flestir fyrirburar.
• Aðeins ein deild af 5 verður opin á geð-
lækningasviði Landspítalans. Ekki verður
unnt að taka inn alla bráðveika geðsjúklinga,
en 90-95% innlagna eru bráðainnlagnir.
• Á handlækninga- og lyflækningasviði
Landspítalans verða 3 af 15 sjúkradeildum
opnar. Eftir 1. júlí verða aðeins teknir inn
sjúklingar þegar meðferð þolir enga bið
vegna lífshættu. Á gjörgæsludeild eru rúm
32 stöðugildi hjúkranarfræðinga. Þar verða 5
hjúkranarfræðingar við störf eftir 1. júlí. Á
blóðskilunardeild verða 2,5 hjúkrunarfræð-
ingar við störf en venjulega starfa þar 7,5
hjúkrunarfræðingar. Þar er veitt mjög sér-
hæfð meðferð. Heilsufari sjúklinga, sem
þarfnast þessarar þjónustu, er verulega
stefnt í hættu.
• Starfsemi skurðstofu kvennadeildar
Landspítalans raskast verulega og getur það
haft alvarlegar afleiðingar fyrir fæðandi kon-
ur sem þurfa á skurðaðgerð að halda.
Staða kjarasamnings
Gengið var frá kjarasamningi við Félag ís-
lenskra hjúkrunarfræðinga í júní á síðasta
ári og gildir hann til 31. október árið 2000. í
honum er kveðið á um að tilteknum þætti
samningsins skuli vísað til viðkomandi stofn-
ana. í stofnanaþætti kjarasamnings skal
stofnun og stéttarfélag koma sér saman um
hvaða þættir geti ráðið röðun starfsmanna í
taxtatöflur.
Náist ekki samkomulag um þessi atriði er
ákvæði um það í kjarasamningnum að mál-
inu skuli ráðið til lykta í úrskurðamefnd sem
skipuð er tveimur fulltrúum frá stéttarfélagi,
einum frá stofnun, einum frá fagráðuneyti og
oddamanni sem ríkissáttasemjari skipar.
Mál hjúkranarfræðinga er nú til meðferðar
hjá slíkri úrskurðamefnd og er niðurstöðu að
vænta um næstu mánaðamót. Hjúkranar-
fræðingar hafa gripið til uppsagna á sama
tíma og stofnanaþætti kjarasamnings er enn
ólokið og endanlegur kjarasamningur (mið-
lægur kjarasamningur ásamt stofnanaþætti
kjarasamnings) liggur ekki fyrir.
50-60% kröfur
Þrátt fyrir að uppsagnir hjúkrunarfræð-
inga séu að forminu til einstaklingsbundnar
ráðstafanir er ljóst af atvikum málsins að
hjúkrunarfræðingar hafa, með eða án at-
beina stéttarfélags síns, sammælst um að
grípa til þessara aðgerða til að knýja stjóm-
völd til að hækka laun þeirra umfram gild-
andi kjarasamning. Samkvæmt óformlegum
viðræðum fulltrúa sjúkrahúsanna við þá
hjúkranarfræðinga sem sagt hafa upp störf-
um er ljóst að launakröfur þeirra era vera-
legar, eða á bilinu 50-60%. Fjárveitingar til
sjúkrahúsa á fjárlögum taka mið af gildandi
kjarasamningum. Svigrúm sjúkrahúsanna og
möguleikar þeirra til að koma til móts við
hjúkranarfræðinga er því mjög takmarkað
miðað við þær kröfur sem fram hafa komið.
Vigdís Magnúsdóttir,
forstjóri Rfkisspítalanna.
Jóhannes Pálmason,
forstjóri Sjúkrahúss Reykjavíkur.
Samanburður á fjölda hjúkrunarfræðinga við störf samkvæmt
neyðaráætlun í verkfalli og efitir 1. júlí nk.
Stöðugildi
Neyðaráætlun í verkfalli
í starfi eftir 1. júlí 1998
Mismunur
Sjúkrahús Ríkis- Samtals
Reykjav. spítalar stöðug.
230,50 342,00 572,50
88,96 175,70 264,66
141,54 166,30 307,84