Morgunblaðið - 16.06.1998, Blaðsíða 54

. »55 ÞRIÐJUDAGUR 16. JÚNÍ 1998
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNB LAÐIÐ
Heilbrigðiskerf-
ið og góðærið
SAMKVÆMT öllum
sólarmerkjum að dæma
ríkir nú mikið góðæri í
landinu og áhyggjur
forráðamanna þjóðai'-
innar beinast einkum að
því að góðærið sé allt of
mikið og geti skaðað
okkur. Binn er þó sá
þáttur þjóðlífsins, sem
óðærið hefur ekki
eimsótt en það er heil-
brigðiskerfíð. Undan-
farin ár hefur verið
saumað svo að þeirri
starfsemi, sem þar fer
fram að kerfið er nán-
ast í rúst. Þetta eru stór
orð og nauðsynlegt að
rökstyðja þau.
Fjárhagsstaða sjúkrastofnana
Samkvæmt upplýsingum heil-
brigðis- og tryggingamálaráðuneytis
er fjárhagsstaða sjúkrastofnana í
landinu mjög bágborin.
Upps. halli Aætl. halli
31.12.97 millj. 1998 millj.
Ríkisspítalar 387 487
Sjúkrahús Rvík 361 414
Fj.sjúkrah. Akurey. 71 62
Aðrar sjúkrast. 281
Samtals 1100 963
Ekki reyndist unnt að fá uppgefíð
hver halli annarra sjúkrastofnana í
landinu er áætlaður í lok ársins.
Samanlagt er því um að ræða tölu-
vert yfir 2 milljarða króna að ræða.
Alþingi hefur samþykkt á fjárlögum
að veittar verði fyrir uppsafnaðan
halla 1997 kr 200 millj. kr. og vegna
ársins 1998 300 millj. kr. Vandinn
sem eftir stendur er samt 1.5 millj-
arðar króna.
En þetta er ekki allur vandinn. Um
margra ára skeið hefur niðurskurður
ekki síst bitnað á fjárveitingum til
viðhalds og tækjakaupa. Enda þótt
viðhaldi sé slegið á frest um tíma er
það rétt eins og að pissa í skóinn
sinn. Það er óumflýjanlegt og kostn-
aður við vanrækt viðhald á húsnæði
eykst með hverju ári sem líður.
Þetta þekkja allir landsmenn.
Uppsafnaður vandi hvað
þetta atriði varðar er á
Sjúkrahúsi Reykjavíkur
einu nálægt 500 millj.
króna og vafalítið annað
eins hjá öðrum sjúkra-
stofnunum þannig að
mjög varlega áætlað má
gera ráð fyrir allt að
1000 millj. kr. Fjárveit-
ingar til tækjakaupa
hafa verið mjög af
skornum skammti und-
anfarinn áratug og öliu
slegið á frest sem mögu-
legt er. Tækjabúnaður
sjúkrastofnana er þó
undirstaða þess að
mögulegt sé að veita til-
hlýðilega þjónustu og
jafnframt beita nýjustu tækni sem er
undirstaða hagræðingar. Erfitt er að
áætla tækjakaupaþörf sjúkrastofn-
Uppsafnaður vandi
allra s.iúkrastofnana
á landinu, segir Ólafur
Orn Arnarson, er
varlega áætlaður
3,5-4 milljarðar.
ana en hún er ekki undir 1000 millj.
kr.
Uppsafnaður vandi allra sjúkra-
stofnana á landinu er því varlega
áætlaður 3,5-4 milljarðar.
Blikur á lofti
Um það bil 65-70% af útgjöldum
sjúkrastofnana eru laun starfsfólks.
Þetta niðurskurðartímabil sem við
höfum upplifað undanfarin ár hefur
skapað mikla óánægju meðal ýmissa
starfsstétta. Nægir þar að nefna
uppsagnir nær allra hjúkrunarfræð-
inga á landinu, sem telja sig hafa
borið skarðan hlut frá borði. Öllum
er ljóst að fyrr eða síðar verður
Ólafur Örn
Arnarson
samið við starfsfólkið og þar má bú-
ast við auknum útgjöldum sem gætu
numið 500-700 milij. króna til viðbót-
ar. Og þá er talan farin að nálgast
4,5-5 milljarða króna.
Úrskurður Evrópusambandsins
Enn bætist við áhyggjurnar. Ný-
lega úrskurðaði dómstóll Evrópu-
sambandsins að einstaklingar innan
þess gætu fengið heilbrigðisþjónustu
hvar sem er í aðildarlöndunum og
kerfi heimalandsins væri skylt að
greiða kostnaðarverð fyrir. Þessi úr-
skurður mun einnig gilda hér á landi
vegna aðildar okkar að EES. Sjúk-
lingar hér á landi þurfa þá ekki að
sætta sig við bið eftir þjónustu og
geta sótt hana þangað sem hún fæst
og okkar tryggingakerfi verður að
greiða fyrir. Þetta þýðir einfaldlega
það að íslenska heilbrigðiskerfið er
komið í beina samkeppni við önnur
heilbrigðiskerfi. Staða okkar gagn-
vart hinum kerfunum er hinsvegar
mjög veik.
Breyttar rekstrarforsendur
íslenska heilbrigðiskerfið hefur á
að skipa fagfólki sem getur borið sig
saman við fagfólk hvaða lands sem
er. Því hefur hins vegar verið boðið
upp á rekstrarforsendur, sem eru nú
orðið óþekktar annars staðar. Þá á
ég við að hér er rekið heilbrigðis-
kerfi eftir forsendum miðstýringar á
grundvelli fastra fjárlaga. Föst fjár-
lög mæla breytingar og þróun í
starfsemi sjúkrahúsa mjög illa.
Flestar nágrannaþjóðir okkar hafa
farið þá leið að greina kostnað í
starfsemi sjúkrahúsanna og semja
síðan við tryggingakerfi um verð á
þjónustunni. Með því móti verða
verulegar breytingar á rekstrarum-
hvei-fi þannig að sjúkrahúsin verða
seljendur þjónustu og verða að haga
rekstri sínum í líkingu við venjuleg
fyrirtæki. Með þvi skapast forsendur
fyrir hagræðingu og sérhæfingu. A
sama hátt þyrftu stofnanirnar ekki
að sækja um fjárveitingar til ný-
bygginga, viðhalds og tækjakaupa
heldur yrðu allar slíkar ákvarðanir
teknar á forsendum venjulegs arð-
semismats.
Ríkisstjórnin verður að breyta um
stefnu í rekstri heilbrigðiskerfisins.
Almenningur mun ekki sætta sig við
annað en að það fái að þróast í takt
við tímann og verða þátttakandi í
góðærinu.
Höfundur er læknir.
Agengir íþrótta-
dagskrármenn
MANNKYNIÐ getur
nú séð fyrir sól- og
tunglmyrkva aldir fram í
tímann, komu áður
óþekktra halastjama í
nokkra mánuði og veðrið
með þokkalegum líkind-
um nokkra daga. Ymis-
legt ráða menn samt
ekki enn við. Má þar
nefna jarðskjálfta og eld-
gos - og íþróttaviðburði
á slqá sjónvarpsstöðv-
anna.
A Eg hef nokkra reynslu
ai dagskrárgerð í sjón-
varpi, bæði sem umsjón-
armaður fræðsluþáttar
og þýðandi. Þess vegna
veit ég að þess er krafist af ábyrgum
deildarstjórum, þeim sem ég hef haft
samskipti við, að þeir leggi fram áætl-
un um dagskrána nokkrar vikur fram
í tímann, og aldrei hef ég orðið þess
var að þeir hafi ætlað - hvað þá að
nokkrum hefði þá dottið í hug að ansa
þeim - að ryðjast fyrirvaralaust inn í
þann tíma sem auglýstur hefur verið
handa öðrum deildum.
1 Þetta leyfist íþrótta-
dagskrármönnum einum
Ég hef margoft orðið vitni að því að
íslenskum boltaleikjum er fleygað inn
í dagskrá ríkissjónvarpsins án fyrir-
vara. Ég hoifði til dæmis fyrir all-
mörgum þriðjudögum án nokkurs
áhuga á óboðaðan knattspyrnuleik
^eða kannski var það handbolti) til að
W/erða ekki af náttúrulífsmynd sem
boðuð var þetta kvöld en
var svo felld niður. Sjálf-
sagt hefur þulur ein-
hvemtíma kvöldsins get>
ið þessa fráviks frá
prentaðri dagskrá, en
jafnvel einlægustu unn-
endur ríkissjónvarpsins
styðja stundum á aðra
takka, ekki síst á milli
dagskráratriða. Þegar
fréttum seinkar, venju-
lega vegna þess að
íþróttakeppni dregst á
langinn, sem ég hef full-
an skilning á að getur
gerst, rennur jafnan
texti yfir skjáinn, og það
oftar en einu sinni, sem
boðar seinkunina. Er til of mikils
mælst að sami háttur sé á hafður þeg-
ar dagskrárliðir eru felldir niður með
öllu til að koma íþróttum að?
Þetta tillitsleysi er því miður ekld
takmarkað við ríkissjónvarpið. Á
hvítasunnudag hugðumst við hjónin
horfa á dagskrá Stöðvar 2 meginhluta
kvölds. Að lokinni ágætri mynd,
„Leyndarmál og lygar“, áttum við
samkvæmt dagskrá í dagblöðum að
fá að horfa á spennumynd, síðan á
fréttaþáttinn „60 mínútur“ og síðast á
endursýnda mynd.
En viti menn! Allt í einu birtist á
skjánum úrslitaleikur í ameríska
körfuboltanum sem stóð frá því um
hálftólf fram á þriðja tímann og kom
bæði í stað fyrri myndarinnar og Sex-
tíu mínútna.
Ég þráaðist við að hafa kveikt á
dagskránni í þeirri von að ég fengi að
minnsta kosti að sjá fréttaþáttinn,
sem ég hef talsverðan áhuga á, að
körfuboltanum loknum. Dagskrár-
stjómendum Stöðvar tvö hefði að
sjálfsögðu verið í lófa lagið að lauma
því inn á skjátexta, hve mikið félli nið-
ur af áður auglýstri dagskrá, svo aðr-
ir en íþróttafíklar hefðu getað slökkt
á tækjunum.
Enginn þaif að segja mér að
íþróttahreyfingin hér á landi ákveði
stórleiki með nokkurra daga fyrir-
vara, þó ekki væri nema af því að
Islenskum boltaleikjum
er iðulega fleygað
inn í dagskrá ríkissjón-
varpsins án fyrirvara.
Ornólfur Thorlacius
segir að þetta leyfíst
íþróttadagskrármönn-
um einum.
íþróttavellir og íþróttahús væru þá
ekki á lausu. Ekki trúi ég heldur öðru
en Bandaríkjamenn skipuleggi og
tímasetji NBA-leiki í körfubolta
marga mánuði fram í tímann. Og
jafnvel þótt úrslitaleikir kunni að fær-
ast til í rúmi og tíma vegna óvissu í
fyrri leikjum hjjóta umboðsmenn
íþrótta í sjónvarpi að geta birt dag-
skrá sína með fyrirvara um þessar
breytingar rétt eins og ábyrgir dag-
skrárstjórar.
Tímamælar mæla mislöng skeið.
Ég fer hér með fram á að stjórnendur
íslenskra sjónvarpsstöðva veki at-
hygli oddvita íþróttadeilda sinna á að
til eru fleiri tímamælar en stoppúr, til
dæmis dagatöl.
Höfundur er Ifffrædingur.
Hraðskák í
Menntaskól-
anum við
Hamrahlíð
SKAK
Meniitaskólinn
við Hamrahlfð,
MINNINGARMÓT UM
GUÐMUND ARNLAUGSSON
16. JÚNÍ KL. 17
Á mótinu verða 16 keppendur,
þar af eru flestallir sterkustu
skákmenn íslands.
Kasparov marði sigur
Eins og sagt var frá hér í
skákþættinum á sunnudaginn
tefldu þeir Gary Kasparov,
stigahæsti skákmaður heims,
og Búlgarinn Veselin Topalov
nýstárlegt einvígi í Leon á
Spáni. Þeir höfðu klukkustund-
ar umhugsunartíma og máttu
ráðfæra sig við tölvur sínar.
Síðasta keppnisdaginn náði
Topalov að jafna metin, 3-3. Þá
var umhugsunartíminn styttur
niður í fimm mínútur og vann
hvor sína skákina. Þá var gripið
til bráðabanahraðskáka og í
annarri þeirra tókst Kasparov
loks að knýja fram sigur. Loka-
tölurnar urðu 5V4-4I4 honum í
vil. Ólíklegt er að tölvurnar hafi
mikið verið notaðar í hraðskák-
unum.
Júdit vann Karpov
1.-2. Bergsteinn Einarsson og
Arnar E. Gunnarsson 4 v.
3.-7. Sigurbjöm Björnsson,
Arngrímur Gunnhallsson, Stef-
án Kristjánsson, Sævar Bjarna-
son og Hjörtur Daðason 3 v.
8.-16. Ríkharður Sveinsson,
Vigfús Ó. Vigfússon, Ólafur í.
Hannesson, Sveinn Þ. Wilhelms-
son, Ólafur Kjartansson, Ómar
Þ. Ómarsson, Bjarni Magnús-
son, Andri H. Kristinsson og
Kristján Ö. Elíasson 2Vs v.
Við skulum líta á líflega skák
frá Boðsmótinu:
Hvítt: Bergsteinn
Einarsson
Svart: Sigurbjörn
Björnsson
Kóngsindversk vörn
1. d4 - Rf6 2. c4 - g6
3. Rc3 - Bg7 4. e4 -
d6 5. f3 - 0-0 6. Be3
- e5 7. d5 - Rh5 8.
Dd2 - Dh4+ 9. g3 -
Rxg3I?
Þannig tefldi
fyrstur Davíð Bron-
stein gegn Spasskí í
Amsterdam 1956.
Svartur verður í
framhaldinu að láta
drottninguna af
hendi fyrir tvo menn og tvö peð.
Bergsteinn tekur hraustlega á
móti:
10. Df2 - Rxfl 11. Dxh4 - Rxe3
12. Ke2 - Rxc4 13. Hcl - Ra6
14. Rdl - Rb6 15. Rh3 - f6 16.
Hgl - Bd7 17. Re3 - Hf7 18.
Rf2 - c6 19. Rfg4 - cxd5? 20.
Rf5! - Bxf5 21. exf5 - Rc8? 22.
fxg6 - hxg6
23. Rh6+ !- Bxh6 24. Hxg6+
Bg7 25. Hcgl - Rc7 26. Hh6 -
Kf8
27. Hxg7! - Hxg7 28. Dxf6+ -
Ke8 29. Dxg7 og svartur gafst
upp.
Júnfatkvöld Hellis
ÞETTA er í annað skipti sem
minningarmót um
Arnlaugsson er
haldið. Guðmundur
var rektor Mennta-
skólans við Hamra-
hlíð, dómari í heims-
meistaraeinvígjum í
skák, auk þess sem
hann skrifaði mikið
um skák og tefldi.
Guðmundur lést 9.
nóvember 1996, 83
ára að aldri.
Fyrsta mótið, sem
haldið var í fyrra,
var afar vel heppn-
að, þar sigraði Helgi
Ólafsson eftir harða Guðmundur
keppni við þá Jó- Arnlaugsson
hann Hjartarson og
Þröst Þórhallsson. Það má búast
við harðri baráttu í Hamrahlíð-
arskólanum i kvöld frá kl. 17-20,
því umhugsunartíminn er aðeins
fimm mínútur á skákina. Áhorf-
endur eru velkomnir og aðgang-
ur er ókeypis.
Guðmund
Ungverska stúlkan Júdit
Polgar sigraði Anatólí Karpov
FIDE-heimsmeistara með fimm
vinningum gegn þremur í at-
skákeinvígi í Búdapest í síðustu
viku. Júdit vann tvær skákir, en
sex urðu jafntefli. Karpov stóð
vel að vígi og til vinnings í flest-
um skákanna, en notaði tímann
afar illa og klúðraði hverjum
vinningnum á fætur öðram. í
einni skák féll hann t.d. á tíma
er hann var að máta Júdit með
drottningu yfir. Sú skák var
dæmd jafntefli.
Boðsmót TR
Hið árlega Boðsmót Taflfé-
lags Reykjavíkur stendur nú yf-
ir í félagsheimilinu Faxafeni 12.
Þrátt fyrir mikla veðurblíðu
taka 34 skákmenn þátt á mótinu.
Skákstjóri er Ólafur H. Ólafs-
son, alþjóðlegur skákdómari.
Staða efstu manna að loknum
fjórum umferðum er þessi:
Sjötta atkvöld Hellis var
haldið mánudaginn 8. júní sl.
Mótið var vel sótt og öflugt og
voru keppendur 29 talsins. Ef-
stir og jafnir með 5 vinninga
urðu þeir Gunnar Björnsson
(18,5 stig), Andri Áss Grétars-
son (18 stig) og Helgi Áss Grét-
arsson (17 stig) og var Gunnar
Björnsson úrskurðaður sigur-
vegari með stigaútreikningi.
Röð efstu manna var eftirfar-
andi: 1.-3. Gunnar Björnsson,
Andri Áss Grétarsson og Helgi
Áss Grétarsson 5 v. af 7 mögu-
legum
4. Stefán Kristjánsson \'h v.
5. -9. Matthías Kristinsson, Þor-
varður F. Ólafsson, Helgi Egils-
son, Árni Thoroddsen og Garðar
Sigurgeirsson 4 v.
10.-12. Þröstur Heiðar Þráins-
son, Lárus Knútsson og Vigfús
Ó. Vigfússon 3'A v. o.s.frv.
Margeir Pétursson
Daði Örn Jónsson