Morgunblaðið - 16.06.1998, Blaðsíða 40

40 ÞRIÐJUDAGUR 16. JÚNÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 16. JÚNÍ 1998 41

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
FRAMTIÐ
ÍSLENSKUNNAR
ÞAÐ ræðst á allra næstu árum hvort íslensk tunga lifir
upplýsingabyltinguna af. Ein af forsendum þess er að
íslenska verði eitt af þeim tungumálum sem verði inni í
grunnum ráðandi markaðslausna tölvugeirans, að hægt
verði að nota íslensku við vinnu á tölvur, að hún verði með
öðrum orðum tölvutæk.
I Morgunblaðinu síðastliðinn sunnudag birtist viðtal við
Heiðar Jón Hannesson, eðlisfræðing, sem síðastliðin tvö ár
hefur unnið að verkefni á vegum Evrópusambandsins þar
sem könnuð var staða evrópskra tungumála í þessu tilliti.
Að sögn Heiðars Jóns voru helstu niðurstöður um stöðu ís-
lenskunnar þær að ekkert bendi til að Islendingar ætli að
taka tungumál sitt með sér til upplýsingasamfélagsins og
að engar líkur séu á því heldur að markaðsöfl sjái til þess
að svo verði gert; til þess sé málsvæðið of lítið.
Heiðar Jón bendir á að engin stefna hafi verið mörkuð
um þetta hér á landi og þar sem hana skorti sé heldur eng-
an stuðning að fá. Segir Heiðar Jón að úrbóta sé þörf nú
þegar; ef íslenskan verði ekki að fullu gjaldgeng í almenn-
um upplýsingakerfum sé málræktarstarf liðinna áratuga
unnið fyrir gýg. „Verði íslenskan ekki tölvutæk verða
börnin okkar fötluð, þau munu hugsa á tungumáli sem þau
geta ekki nýtt sér í upplýsingasamfélaginu. Viljum við ala
upp fatlaða þjóð?“
Með tilliti til þess að samskipti fólks og vinna fer í æ rík-
ari mæli fram með tölvum gæti hér verið um framtíð ís-
lenskrar tungu að tefla. Er því full ástæða til að íslensk
stjórnvöld veiti þessu máli allan þann stuðning sem þarf.
SAMDRATTUR
íJAPAN
ÞRÓIJN efnahagsmála í Japan hefur verið ískyggileg að
undanförnu. Samdráttur varð í landsframleiðslu á fjár-
lagaárinu, sem lauk 31. marz sl., og nam hann 0,7%. Slíkur
samdráttur hefur ekki orðið í japönsku efnahagslífi frá því
á fjárlagaárinu 1974-1975, en hann nam þá einnig 0,7%.
Síðustu þrjá mánuði síðasta árs nam samdrátturinn 1,5%
miðað við heilt ár og 5,3% á þremur fyrstu mánuðum þessa
árs. Þessar tölur nægja til þess, að efnahagssérfræðingar
ræða nú í alvöru um kreppuástand í japönsku efnahagslífi.
Stjórnvöld vísa slíkum fullyrðingum á bug og segir efna-
hagsáætlunarstofa Japans, að 1,9% hagvöxtur á yfirstand-
andi fjárlagaári geti staðist verði gripið til viðeigandi ráð-
stafana.
Það, sem gerir fréttirnar um efnahagssamdrátt í Japan
svo alvarlegar, er efnahagskreppan sem ríkir í Suður-
Kóreu og öðrum löndum Suðaustur-Asíu, einmitt þeim
löndum, þar sem hagvöxtur hefur verið hvað mestur und-
anfarin ár. Ymsir efnahagssérfræðingar hafa treyst á, að
voldugt efnahagskerfi Japans myndi vera það mótvægi
sem hjálpaði kreppulöndunum til að rífa sig út úr vandan-
um. Hvort sem efnahagskreppa er skollin á í Japan eða
ekki þá er ljóst, að fréttirnar þaðan munu geta haft óheilla-
vænleg áhrif á fjármálamarkaði í Asíu. Nægir að nefna, að
kommúnistastjórnin í Kína hefur skorað á ríkisstjórn
Japans að grípa til nauðsynlegra aðgerða til að styrkja
gengi jensins, enda óttast hún mjög að þurfa að fella gengi
eigin gjaldmiðils að öðrum kosti.
Viðskipti Islendinga við Asíuþjóðir hafa farið hraðvax-
andi undanfarin ár og sérstaklega er Japan mikilvægur
markaður fyrir íslenzkar sjávarafurðir. Við eigum því mik-
ið í húfi, hvernig efnahagsþróunin verður þar, svo og hver
áhrifin verða almennt á önnur mikilvæg efnahagssvæði
eins og t.d. Bandaríkin og Evrópu. Enn sem komið er er of
snemmt að spá nokkru fyrir um þessi áhrif, en nauðsynlegt
er fyrir íslenzk stjórnvöld og sjávarútveginn að fylgjast
náið með framvindu mála. Islendingar eru ekki jafn háðir
einstökum mörkuðum og fyrr og geta með tiltölulega auð-
veldum hætti fært sig á milli þeirra. Ólíklegt er, að sagan
endurtaki sig frá síðari hluta sjöunda áratugarins, þegar
verðfall á frystri þorskblokk á Bandaríkjamarkaði og hrun
skreiðarmarkaðarins í Nígeríu olli djúpri kreppu í íslenzku
efnahagslífi. Samt er allur varinn góður.
Þrettánda þing Félags íslenskra lyflækna haldið á Akureyri um helgina
S:
mgar
IGURÐUR Árnason, sérfræð-
ingur á krabbameinslækninga-
| deild og líknarteymi Landspít-
' alans, kynnti opnun líknarein-
krabbameinssjúklinga á svæði
endurhæfingardeildar Landspítalans i
Kópavogi á hausti komanda, á 13.
þingi Félags íslenskra lyflækna, sem
haldið vai' á Akureyri um helgina.
Þar er áætluð 10-12 rúma sérdeild í
einkennameðferð, svo sem verkja-
meðferð. Deildinni er ætlað að létta
álagi af almennum deildum sjúkra-
húsanna, ásamt því að vera stuðnings-
deild fyrir þá sjúklinga í heimaþjón-
ustu krabbameinssjúkra sem ekki
eiga vísan samastað á sjúkrahúsi eða
kjósa að vistast ekki á öðrum deild-
um. Ennfremur er gert ráð fyrh' að
læknar geti vísað þangað sjúklingum í
einkennameðferð eingöngu. Gert er
ráð fyrir að þarna þróist miðstöð
heimaþjónustu við ofangreinda sjúk-
linga og dagdeild þar sem sjúklingar
utan úr bæ geta komið í dagvist
nokki-a tíma á dag og þannig létt álagi
af heimili.
Flestir vilja deyja heima
Sigurður sagðist vilja kalla þá líkn-
areiningu sem ætti að opna í Kópa-
vogi í haust líknarheimili, vegna
þess að andrúmsloft þar eigi að
vera brú milli hinna hefðbundnu
sjúkrastofnana og heimilis. „Það
að stíga út úr spítalanum og yfir
á annan stað gerir oft auðveldara
að breyta hugarfari fólks. Lang-
fiestir vilja deyja heima hjá sér
og vera innan um þá sem þeim
þykir vænst um. Það er alltaf
verið að leggja meiri rétt til sjúk-
linganna en það gleymist oft að
það hefur einhver skyldur til að
framfylgja þeim rétti til sjúk-
lingsins.“
Sigurður sagði að líknarmeð-
ferð miðaði að því að bæta liðan
sjúklings og fjölskyldu hans og
hann benti á að fjölskyldan gæti
þurft á hjálp að halda löngu eftir
að einstaklingurinn er látinn.
Sigurður sagði að viðhorf
lækna og hjúkrunarfræðinga til
líknarmeðferðar hefði verið kann-
að á vegum líknarráðgjafateymis
Landspítalans. Tuttugu og átta
læknar og 54 hjúkrunarfræðingar
svöruðu 82 spurningum á spurn-
ingalista. Meira en helmingur
beggja hópanna taldi andlegum
stuðningi ekki sinnt nægilega vel
en 70-90% töldu vel séð fyrir lík-
amlegum þörfum. Mikill meh’i-
hluti aðspurðra taldi aðstöðu ein-
staklinga sem njóta líknarmeð-
ferðar ekki nægilega. Þá töldu
nánast allir sig hafa ónógan tíma
til að sinna deyjandi sjúklingum
og fjölskyldum þeirra.
Á höfuðborgai'svæðinu og á
Akureyri hefur þróast fjölbreytt
heimaþjónusta við krabbameins-
sjúklinga og fjölskyldur þeirra.
Þessi þjónusta hefur gert það að
verkum að nú fær um það bil
helmingur þeirra sjúklinga sem
eru með krabbamein á lokastigi
heimaþjónustu lækna og hjúkrun-
arfræðinga allan sólarhringinn.
Um helmingur þessara sjúklinga
deyr heima í faðmi fjölskyldunn-
ar, hinn hlutinn á almennum
deildum sjúkrahúsanna.
Guðmundur Þorgeirsson, lækn-
ir á lyflækningadeild Landspítal-
ans, kynnti m.a. rannsóknir um
reykingar meðal sjúklinga með
kransæðasjúkdóm, sem hann og lækn-
arir Emil L. Sigurðsson á Heilsu-
gæslustöðinni Sólvangi í Hafnarfírði
og Jón Steinar Jónsson á Heilsugæslu-
stöðinni í Garðabæ stóðu að.
Herða baráttuna
gegn reykingum
Guðmundur sagði þýðingu reykinga
sem áhættuþáttar hjarta- og æðasjúk-
dóma vera vel þekkta. Rannsóknir
hefðu ennfremur sýnt íram á mikil-
vægi tóbaksbindindis sem annars
stigs forvarnat' meðal einstaklinga
sem þegar hefðu fengið kransæða-
sjúkdóm.
„Tóbaksbindindi er því eitt af þeim
lykilatriðum sem leggja verður
áherslu á við eftirlit og meðferð
kransæðasjúklinga. Tilgangur rann-
sóknarinnar var að kanna reykingar
meðal sjúklinga sem hafa þekktan
kransæðasjúkdóm.“
I rannsókninni voru allir sjúklingar
sem greinst hafa með kransæðasjúk-
Líknareining
krabbameins-
sjúkra opnuð í
Kópavogi í haust
Tveir læknar voru kjörnir heiðursfélagar
Félags íslenskra lyflækna er þing þess var
haldið á Akureyri um síðustu helgi. Kristján
Kristjánsson fylgdist með þinfflnu en auk ís-
lenskra fyrirlesara komu þeir frá Bandaríkj-
unum, Bretlandi og Svíjjjóð.
Morgunblaðið/Kristján
RAFN Benediktsson, lektor í Edinborg í Skotlandi, t.v., var einn gestafyrirlesara á
þingi Félags íslenskra lyflækna á Akureyri. Með honum á myndinni er Ástráður B.
Hi’eiðarsson, forinaður féiagsins.
RÚMLEGA 100 fulltrúar sátu þing Félags íslenskra lyflækna, þar sem kynntar voru
nýjustu rannsóknarniðurstöður í 92 fyrirlestrum og á níu veggspjöldum.
dóm og búsettir eru í
Hafnarfirði, Garðabæ og
Bessastaðahreppi. I
spurningalistanum var
m.a. spurt um reykinga-
venjur. Af 533 einstak-
lingum, sem samkvæmt
sjúkraskýrslum heilsu-
gæslustöðvanna höfðu
kransæðasjúkdóm, svör-
uðu spurningalistanum
402 eða 75%. Af þeim
sem tóku þátt voru 59
eða 15% sem enn reyktu.
Um 29% þátttakenda
kváðust aldrei hafa
reykt, 56% höfðu reykt
en voru hætt, 3% reyktu
sjaldnar en daglega og
12% reyktu daglega.
Meðal þeh'ra sem fengið hafa hjarta-
drep reyktu 16% daglega, 7% þeirra
sem höfðu farið í kransæðaaðgerð,
17% þeiira sem farið höfðu í
kransæðaútvíkkun og meðal þeirra
sem hafa hjartaöng reyktu 10% dag-
lega. Tæplega 65%
þeirra sem höfðu farið í
kransæðaaðgerð höfðu
reykt en voru hætt og
60% þeirra sem höfðu
farið í kransæðaútvíkkun
voru hætt reykingum.
Mikilvægt að styðja
aðstandendur
Guðmundur sagði
reykingar meðal sjúk-
linga með kransæðasjúk-
dóm mun fátíðari en al-
mennt gerist í þjóðfélag-
inu. „Þrátt fyrir þessa
staðreynd er ljóst að á
Sigurður meðan 15% sjúklinga
Árnason með staðfestan krans-
æðasjúkdóm reykja er
nauðsynlegt að herða enn baráttuna
og bjóða sjúklingum sem eru í eftirliti
vegna kransæðasjúkdóms upp á að-
stoð við að hætta reykingum."
Anton Pjetur Þorsteinsson, aðstoð-
arprófessor í geðlæknisfræði við
Læknaskólann í Rochester í Banda-
ríkjunum, flutti fyrirlestur um
alzheimer-sjúkdóminn og meðferðar-
möguleika nú og í næstu framtíð.
„Þegar við erum að meðhöndla
sjúkling með alzheimer-sjúkdóm meg-
um ekki horfa bara á sjúklinginn sjálf-
an, við megum alls ekki horfa ein-
göngu á lyfjameðferð og við þurfum
að gera margt annað. Ekki síst skipth'
máli að styðja aðstandendur, því þeir
eru númer eitt, tvö og þrjú í sambandi
við meðferð þessara sjúklinga utan
spítala. Ef aðstandendur brotna niður
er næsta öruggt að sjúklingurinn fer
beint í langtímavistun," sagði Anton
Pjetur.
Anton Pjetur sagði að aukin áhersla
væri nú lögð á rannsóknir á orsökum,
ferli og meðferð þessa sjúkdóms
vegna vaxandi algengis. Erfðagallar
hafa verið greindir í alzheimer-sjúk-
dómi. Aðrir áhættuþættir eru einnig
þekktir, svo sem aldur, kyn,
heilaskaði, tíðahvörf snemma, fjöl-
skyldusaga og fleira.
„Þetta er ólæknandi sjúkdómm', við
vitum ekki hvað veldur honum og
hann greinist seint. Við þurfum að
finna leið til að greina sjúkdóminn á
fyrstu stigum eða greina þá sem eiga
á hættu að fá hann.“
Anton Pjetur sagði að læknar
og annað heilbrigðisstarfsfólk
hefðu haft mjög neikvæð viðhorf
gagnvart þessum sjúkdómi og
það gengi ekki lengur. „Hér er
komið á markað lyf sem hefur já-
kvæða virkni og verður notað í
það minnsta á næsta áratug, ann-
aðhvort eitt sér eða með öðrum
lyfjum, og önnur efni eins og E-
og C-vítamín geta einnig hjálpað.
Við þurfum líka að breyta við-
horfi lækna og annars heilbrigðis-
starfsfólks gagnvart því að leita
eftir þessum sjúkdómi."
Margir frábærir
fyrirlestrar
Á þinginu voru kynntar nýj-
ustu rannsóknarniðurstöður í 92
fyrirlestrum og á níu veggspjöld-
um. Ástráður B. Hreiðarsson,
formaður Félags íslenskra lyf-
lækna, sagðist í þinglok mjög
ánægður með hvernig til tókst.
„Við höfum hlustað á marga alveg
frábæra fyrirlestra og hluth'nh'
hafa gengið eins og til var ætl-
ast.“
Ástráður sagði tilganginn með
svona þingi að gefa læknum tæki-
færi á að kynna niðurstöður úr
rannsóknum sínum og bera þær
undir dóm kolleganna. „Þessi
þing eru mjög fræðandi og hafa
auk þess heilmikið félagslegt gildi
fyrir okkur. Margir læknar á
þessu þingi eru starfandi erlendis
en eru að koma hingað heim til að
hitta kollega sina og skýra frá
sínum rannsóknum.
Þing sem þessi ýta jafnframt á
efth' því að maður ljúki rannsókn-
um sem maður er með í gangi og
margir miða við það að geta lagt
rannsóknir sínar fram á lækna-
þingi. Og góðar rannsóknir eru
oft kynntar í greinum í Lækna-
blaðinu eða jafnvel í alþjóðlegum
læknaritum."
Flestai' rannsóknirnar sem
kynntar voru á þinginu komu frá
Landspítalanum eða 34, 22 frá
Sjúkrahúsi Reykjavíkur og um 10
frá þessum stofnunum sameigin-
lega. Þá komu alls 15 fyrirlestrar frá
læknum á Fjórðungssjúkrahúsinu á
Akureyri. Að utan komu fyrirlesarar
frá Bandaríkjunum, Bretlandi og Sví-
þjóð.
Tveir kjörnir
heiðursfélagar
í fyrsta skipti í sögu Félags ís-
lenskra lyflækna voru kjörnir tveir
heiðursfélagar á þinginu á Akureyri.
Fyrh' valinu urðu Ólafur Sigurðsson,
fyrrverandi yfirlæknh' á lyflækninga-
deild FSA, og Sigurður Þ. Guðmunds-
son, fyri'verandi formaður Félags ís-
lenskra lyflækna, en hann starfar á
Landspítalanum.
I þinglok voru afhent sérstök verð-
laun. Kristján Skúli Ásgeirsson hlaut
verðlaun úr Vísindasjóði lyflækninga-
deildar Landspítalans fyrh' framúr-
skarandi rannsókn og erindi ungs
læknis og Sigurður Yngvi Kristinsson
hlaut verðlaun frá Félagi íslenskra
lyflækna fyrir besta framlag stúdents
til þingsins.
Ingvar Bjarnason læknir hlaut æðstu vísindagráðu sem veitt er af breskum háskóla
Islenska heilbrigðisþj ónustan
stöðugt undrunarefni
UM 300 íslenskir læknar starfa
erlendis og bendir ýmsilegt til
þess að stór hluti þeirra muni
ekki snúa heim á ný. Þessir læknar
sinna bæði hefðbundnum læknisstörf-
um og sumir hafa lagt fyrir sig rann-
sókna- og vísindastörf með góðum ár-
angri. Einn þeirra er Ingvar Bjarna-
son, á King’s College Hospital í
London, en á síðasta ári hlaut hann
doktorsgráðu við Lundúnaháskóla,
Doctor of Science, sem er æðsta vís-
indagráða sem veitt er af breskum
háskóla.
Ingvar var á ferð á íslandi fyrir
nokkru og náði Morgunblaðið tali af
honum til að heyra þá sögu sem væri
að baki þessari viðurkenningu. Var
hann fyrst spurður hvað fælist því að
vera Doctor of Science.
„Venjuleg doktorsgráða felst yfir-
leitt í þriggja til fjögurra ára vinnu
sem lýkur með fjórum til sjö greinum
og doktorsvörn. Þó nokkrir íslending-
ar hafa lokið þessari hefðbundnu
doktorsgráðu. Til að fá viðurkenning-
una Doctor ofScience þarf hins vegar
að leggja fram 50-100 vísindagreinar,
sem hafa leitt til markverðra upp-
götvana eða framfara í læknisfræði og
oft er um ævistarf að ræða. I mínu til-
viki lagði ég fram 100 greinar við Há-
skólann í London og síðan voru þrír
prófessorar utan háskólans fengnir til
að yfirfara þær. Doktorsgráðan er
ágæt viðurkenning á framlagi mínu til
læknavísinda og hvatning til að halda
áfram á þessu sviði. Þessi viðurkenn-
ing bætir stöðu mína í hinum harða
samkeppnisheimi læknavisindanna."
Gott að búa á Blönduósi
Hvenær laukst þú læknaprófi og
hver voru þá framtíðaráformin?
„Ég útskrifaðist frá Háskóla ís-
lands 1977 og hafði á þeim tíma engan
sérstakan metnað til að helga mig
læknavísindum. Það skyggði töluvert
á útskriftargleðina, sem flestir njóta í
ríkum mæli eftir strangt sex ára nám,
að þrem mánuðum áður fæddist mér
og konu minni, Catherine Maclean,
sem er af skosku bergi brotin, fjölfatl-
aður sonur sem hefur þurft mikillar
umönnunar við.
Stuttu eftir útskrift fór ég til
Blönduóss til að ljúka héraðsskyldu.
Mér líkaði ágætlega við læknisstörfin
í héraði og það var svo sérstaklega
gott að búa á Blönduósi að ég dvaldi
þar í 12 mánuði fremur en þá sex sem
skyldan sagði til um. Ég hefði allt eins
getað ílenst þar. Sigursteinn Gud-
mundsson, héraðslæknir a Blönduósi,
var og er einstakur karakter. Hann er
mér minnisstæður fyiár að sameina
þá hlið læknisfræðinnar sem numin
verður af bókum við miklu víðari
skilning á heilsufarslegum og félags-
legum þörfum sveitunga sinna.
Efth' héraðslæknisstörf á Blönduósi
var ég aðstoðarlæknir á lyflækninga-
deild Borgarspítalans og
tók þar þátt í rannsókn á
arfbundnum hjartasjúk-
dómi undir umsjón pró-
fessors Jónasar Hall-
grímssonar og Þórðar _______________
Harðarsonar, sem þá var
yfirlæknir á Borgarspítala. Þessi
vinna gekk mjög vel og útúr henni
komu nokkrar greinar í góðum er-
lendum tímaritum og áhugi minn á
rannsóknarstarfi var vakinn. Það sem
skipti sköpum fyrir val mitt á sérgrein
var hins vegar samstarf við Sigurð
Björnsson meltingarsérfræðing, sem
kenndi mér mest af því sem ég nú
kann í klínískum fræðum meltingar-
fræðinnar. Hann kenndi mér einnig að
spegla meltingarfæri, en á þeim tíma
var sú tækni að ryðja sér til rúms.“
Hvatning til rannsókna
Ingvar segir að það hafi verið sér
mikii hvatning að taka þátt í rann-
sóknarvinnu Sigurðar: „Hann hefur á
sinn hægláta hátt unnið stórvirki í
rannsóknum á faraldsfræði meltingar-
sjúkdóma á Islandi, sérstaklega á
sviði bólgusjúkdóma í þörmum. Gunn-
Ingvar Bjarnason læknir hefur um árabil
starfað í Bretlandi við rannsóknir í
læknisfræði. Aðalviðfangsefni hans síðustu
árin hefur verið að þróa aðferðir til að
greina ástand og sjúkdóma í mjógirni nánar
en áður hefur verið gerlegt.
Níðst á íslensku
heilbrigðis-
starfsfólki með
vinnuálagi
ar Sigurðsson yfirlæknir
hjálpaði mér síðan að
komast inn á Medical
Research Center í
London, sem var þá
stærsta rannsóknastofn-
un í Evrópu á sviði
læknavísinda. Þetta var
ekki auðveld leið, þar
sem engar launaðar stöð-
ur voru til á svona eftir-
sóttum stað og íyrstu 18
mánuðina þurfti ég að
vinna kauplaust. Þetta
var erfíður tími, ekki síst
vegna þess að rannsókn-
arferillinn byrjaði ekki
alltof vel, en hvatning og Ingvar
stuðningur frá foreldium Bjarnason
mínum, Ingunni Ingvars-
dóttir deildarstjóra í Tollinum og Guð-
laugi Hannessyni gerlafræðingi, gerði
okkur mögulegt að lifa þennan tíma
af. Eftir þessa 18 mánuði fékk ég laun.
Þetta tímabil var ekki síst erfitt vegna
þess að sonur okkar þurfti stöðugt
mikillar umönnunar við. Átján mán-
aða launalaust starf með óvissa fram-
tíð við þessar kringumstæðm- verður
að teljast óábyrg ævintýramennska."
Ingvar segir að The Medical Rese-
arch Center hafi verið frábær staður,
en þar unnu um 1.500 vísindamenn,
hver og einn sérfræðingur á sínu sviði
með alþjóðlega viðurkenningu og
hver og einn helgaði sig algjörlega
vísindunum.
„Ég kunni strax vel við mig í þessu
vísindasamfélagi og örlög mín voru
ráðin. Rannsóknarferill minn réðist
bæði af fyrri áhuga, sem ég kom með
frá Islandi, svo og af tilviljun. Þar var
einn maður örlagavaldur. Við hitt-
umst íyrst í biðröð í banka þar sem
hvorugur þekkti hinn og við vissum
ekki einu sinni að við ynnum á sama
stað. Einu samskipti okkar þar voru
þau að hann ávítaði mig fyrir að hafa
svindlað mér framhjá biðröðinni, en
slík hegðun i Bretlandi líðst ekki und-
ir nokkrum kringumstæðum!
Fáum dögum síðar hittumst við af
tilviljun í lyftu í Medical Research
Center og tókum tal saman. Þá kom í
ljós að þessi maður, Normal Veal,
hafði fundið upp og þróað flest þau
próf sem notuðu geislavirka ísótópa
til rannsókna í læknisfræði. Hann gaf
mér hugmyndir um hvernig mætti
---------- nota þessa tækni til að
rannsaka meltingarfærin
og sérstaklega mjógirnið
og var þetta upphafið að
margra ára samvinnu
okkar. Hún bar mjög
fljótt góðan árangur
girni. Þessi hluti líkam-
ans hefur verið sérlega
erfiður til rannsókna.
Ekki er hægt að nota
speglanatækni, röntgen-
rannsóknir eru óná-
kvæmar og það er erfitt
að meta lífeðlisfræðilega
starfsemi. Aðferðirnar
sem ég hef þróað hafa
gert mögulegt að rann-
saka mjógirnið nánar en
áður var hægt og þær
hafa leitt til þess að
greinst hafa nýir sjúk-
dómar og m.a. hefur einn
þeirra verið að kenndur
við mig, „Bjarnasons
disease".
Rannsóknir
þannig að árið 1986 varði ég doktors-
ritgerð við Háskóla íslands sem fjall-
aði um þessar rannsóknir. Þá var ég
meðal yngstu lækna til að hljóta dokt-
orsgráðu við læknadeild HI, en nú á
seinni árum er algengara að yngri
menn taki doktorsrpróf.“
Árið 1991 fékk Ingvar heiðursverð-
laun sem kennd eru við Sir Avery Jo-
nes og veitt eru af breska meltingar-
fræðafélaginu. Segir hann sérlega
ánægjulegt við þá viðurkenningu að
hann sé eini útlendingurinn sem hefur
fengið hana sem búið er að veita ár-
lega í 23 ár. En hver eru helstu við-
fangsefnin um þessar mundir?
Sjúkdómur kenndur
við Bjarnason
„Rannsóknirnar eru margþættar,
en meginþemað er að þróa aðferðir til
að greina ástand og sjúkdóma í mjó-
mmar
hafa ennfremur leitt til aukins skiln-
ings á aukaverkunum lyfja á mjógirni,
sérstakleg gigtarlyfja og í þriðja lagi
hafa þær aukið skilning á þrálátum
þarmabólgusjúkdómum eins og
Crohns-sjúkdómi og Ulcerative Colit-
is, sem hefur verið þýtt á íslensku
sem svæðisgamabólga og sáraristil-
bólga. Síðast en ekki síst hefur skiln-
ingur á áhrifum alnæmis á mjógirnið
aukist og ég hef nú undanfarið unnið
mjög mikið á þessu sviði. Þessir sjúk-
lingar hafa snert mig djúpt og það er
skelfilegt að sjá þá veslast upp úr
vannæringu.
Það er rétt að taka fram að rann-
sóknaraðferðirnar byggjast ekki leng-
ur á geislavirkum efnum heldur er
notuð blanda af sykrungum sem þarf
að drekka og síðan er tekið þvagsýni
og syknmgarnir mældir þar og gefa
þær mælingar upplýsingar um ástand
mjógirnis. Þessar aðferðir eru enn í
þróun og nýjast er að mæla sérstakt
efni í hægðasýni sem gefur upplýsing-
ar um bólgu i þörmum. Hvortveggja
er lítið mál og óþægindalaust fyrir
sjúklinginn."
Ingvar segir að starfið í dag felist
einkum í því að skrifa vísindagreinar
og verji hann til þess þremur til fjór-
um vinnudögum í viku hverri. Hafa
komið út eftir hann 8-10 greinar ár-
lega, en þær eru alls orðnar 180. Þess
má geta að á þingi Félags íslenskra
lyflækna, sem fram fór um helgina, á
Ingvar aðild að fjórum greinum sem
verða kynntar þar.
„Rannsóknarstofa mín er fyrst og
fremst fjármögnuð með ------------
styrkjum og styrkum-
sóknir eru tímafrekar. Nú
eru sjö læknar og líffræð-
ingar í doktorsverkefnum
undir minni umsjón og
það fer mikill tími í að """.......
leiðbeina þeim. Einn þeirra er ís-
lenskur, Guðmundur Sigþórsson, og
iíkt og landinn þá hefur hann þrisvar
sinnum meiri starfsorku en Bretinn!“
Fékk áfall þegar hann
heyrði um launakjörin
Hvað með að koma heim aftur?
„Þegar við fórum tii Bretlands ætl-
aði ég mér að verða sérfræðingur í
meltingarsjúkdómum og koma heim
til að vinna í þeirri sérgrein. Rann-
sóknarvinnan gekk hins vegar fljótt
það vel að ég missti sjónar á þessu
markmiði. Áhuginn á heimferð vakn-
aði hins vegar aftm- fyrir fjórum ár-
um, þegar prófessorsstaða í lífefna-
og meinefnafræði við læknadeild Há-
skólans var auglýst, þegar Davíð Da-
víðsson prófessor lét af störfum. Mér
fannst þessi staða mjög áhugaverð og
bjóða uppá mörg ný rannsóknarverk-
Sjúklingar hér
svo samvinnu-
fúsir að óþekkt
er í heiminum
efni á mínu sviði sem einungis er
hægt að framkvæma á íslandi. Ég
sótti um þessa stöðu og eftir nokkrar
sviptingar í læknadeild var mér boðin
staðan.
Ég fékk hins vegar algjört áfall
þegar mér varð ljóst hver launakjörin
voru. Ég hefði lækkað þrefalt í laun-
um við að taka þessa stöðu sam-
kvæmt fastlaunasamningi. Mér var
hins vegar sagt að hægt væri að fá
töluverða launauppbót með auka-
vinnu, yfirvinnu, nefndarvinnu og
öðru slíku. Það er hins vegar einmitt
þetta sem verið hefur dauðadómur yf-
ir rannsóknarferli margra vel mennt-
aðra og gáfaðra íslenskra lækna sem
koma heim og ætla að halda áfram
rannsóknarvinnu við þessi skilyrði.
Vísindasamfélagið er mjög kröfuhart
og grimmt og ef þú slakar á í eitt til
tvö ár þá ertu ekki lengur í farar-
broddi á þínu sviði. Hugmyndir og
rannsóknarstyrkir þorna upp á svip-
stundu og þú færð ekki annað tæki-
færi.
Enn annað sem hafði áhrif á
ákvörðun mína um að taka ekki þessa
stöðu var það, að The Kings College
Medical School, sem ég starfa hjá
núna, bauð mér launahækkun þegar
þeir komust að því að ég væri að hug-
leiða flutning og sú launahækkun var
meira en tvöföld þau laun sem mér
buðust sem prófessor við Háskóla ís-
lands.
Það er mér stöðugt undrunarefni
að sjá hvernig íslenskir stjórnmála-
menn hafa getað rekið bestu heil-
brigðisþjónustu sem veitt er í heimin-
um í dag með læknum og hjúkrunar-
liði sem er eitthvert verst launaða
heilbrigðisstarfsfólk í Evrópu og
stöðugt er níðst á með miklu vinnuá-
lagi og erfiðum vinnuskilyrðum."
Rannsóknir sem aðeins
verða unnar á íslandi
Er samskiptum þínum við íslenska
læknisfræði þar með alveg lokið?
„Nei alls ekki. Þegar ég sótti um
stöðu prófessors í lífefnafræði þá
skrifaði ég 30 síðna greinargerð um
rannsóknir sem ég hafði áhuga á að
framkvæma á íslandi. Ég kynnti
þessa áætlun nokkrum hugsanlegum
samstarfsmönnum og upp úr þessu
kviknaði samvinna þótt ég tæki ekki
stöðuna. Ég er í samvinnu við Bjama
Þjóðleifsson, yfirlækni á Landspítala,
og fleiri góða menn þar og nú nýlega
bættist í þennan hóp minn gamli
lærifaðir, Sigurður Björnsson, á
Sjúkrahúsi Reykjavíkur. Við erum að
vinna saman að mjög spennandi verk-
efni, sem ég tel að hvergi sé hægt að
vinna annars staðar en á íslandi.
Verkefnið snýst um að finna orsakh'
þarmabólgusjúkdóma og það sem ger-
ir Island svo sérstakt til þessara rann-
sókna er í fyrsta lagi það, að Sigurður
Bjömsson og félagar hafa rannsakað
__________ mjög vel faraldsfræði
þessara sjúkdóma. I öðru
lagi eru íslenskir sjúkling-
ar og aðstandendur þeirra
svo einstaklega samvinnu-
fúsir til slíkra rannsókna
að það er óþekkt í heimin-
um. Við höfum nú starfað saman á
þessu sviði í 18 mánuði og beitt nýrri
tækni tii að greina leynda bólgu í
görn. Fyrstu niðurstöður liggja nú
fyrir og er ljóst að við höfum fundið
nýjan erfðarþátt í sjúkdómnum með
þessari tækni okkar.
Margir hafa leitað með annarri
tækni og mistekist og ég tel þetta
verkefni vera mest spennandi af öll-
um rannsóknai'verkefnum mínum í
dag. Nú er líka að opnast möguleiki á
erfðarannsóknum í samvinnu við Is-
lenska erfðagreiningu sem býður
uppá aðstöðu sem er betri en það sem
best þekkist í heiminum í dag. Við
gerum okkur vonir um að með því að
sameina sérstöðu íslands, styrkleika
Islenskrar erfðagreiningar og sér-
fræðiþekkingu okkar þá muni takast
að stuðla að því að finna lækningu á
þessum erfiðu sjúkdómum."