Morgunblaðið - 27.08.1998, Blaðsíða 26

26 FIMMTUDAGUR 26. ÁGÚST 1998
MORGUNBLAÐIÐ
LSITIR
Að losna úr álög-
um samspilsins
TONLIST
Listasafn Signrjóns
Ólafssonar
SAMLEIKUR Á FLAUTU OG
GÍTAR
Kristjana Helgadóttir og Dario
Macaluso fluttu verk eftir J.S. Bach,
Giuliani, Þorkel Sigurbjörnsson
og Piazzolla. Þriðjudagurinn
25. ágúst, 1998.
TÓNLEIKARNIR hófust á lútu-
svítu nr. 2 eftir J.S. Bach í umritun
einhvers Uhlmanns og þegar hlýtt
er á slíkar umritanir, sem hér um
ræðir, vaknar sú spuming, hvort
þær eigi að eiga sér stað, því tón-
skáldið samdi verkið „í gegnum"
hljóðfærið og í tilfelli sem hér, þá
hefur Bach hugsað tónferlið til að
hljóma á lútu. Þessi flutningur á
milli „hljóðheima" kom ekki illa út í
upphafskaflanum, því þar naut tónn
flautunnar sín nokkuð vel en í fúg-
unni, öðrum þætti, gliðnaði tónmálið
illilega í sundur. Þrátt fyrir þessa
aðfmnslu var flutningurinn í heild
fallega fram færður, sérstaklega í
upphafskaflanum og þeim þriðja,
Saraböndunni. Tónmótun Kristjönu
var ákaflega vel felld að viðkvæm-
um hljómi gítarsins, svo mjög, að á
Síðustu
sýningar
Lights Nights -
Bjartar nætur
SÍÐUSTU sýningar Ferða-
leikhússins á Light Nights á
þessu sumri í Tjamarbíói
verða í kvöld, annað kvöld og
laugardagskvöld.
Á efnisskrá eru 17 atriði.
Draugar, forynjur og margs-
konar kynjaverur koma við
sögu, einnig er á dagskrá þjóð-
sögur. Islensk tónlist er leikin
og þjóðdansar sýndir. Síðari
hluti sýningarinnar fjallar að
stórum hluta um Víkinga og
Islendingasögur, einnig eru
Ragnarök úr Völuspá sviðsett.
Sýningin er að mestum hluta
flutt á ensku. Sýningamar
hefjast kl. 21 og er lokið kl. 23.
köflum var tónn flautunnar einum
of haminn.
í heild var samspilið sérlega gott
og í næsta verki, sem var „Stór
sónata“ fyrir gítar og flautu eftir
Mauro Giuliani, samtímamann Beet-
hovens, mátti heyra blómstrandi tón
flautunnar, enda er verkið hugsað
fyrir flautu. Það var þó ekki fyrr en í
verki Þorkels Sigurbjörnssonar,
Kalais, fyrir einleiksflautu, sem leik-
ur Kristjönu losnaði úr álögum sam-
spilsins og var þetta ágæta verk af-
burða vel flutt. Það er engum vafa
undirorpið, að Kristjana Helgadóttir
er efnilegur flautuleikari og Dario
Macaluso ágætur gítarleikari og
komu hæfileikar þeirra fram í vel
mótuðu samspili og í raun sérlega
athyglisvert hversu Kristjana náði
góðri samhljóman við gítarinn, er
var áberandi í Tangó-sögunni, eftir
Astor Piazzolla. Verk Piazzolla er í
fjórum þáttum og spanna þeir sögu-
tíma tangósins frá 1900 til dagsins í
dag og er síðasti kaflinn tilraun Pi-
azzolla til að nútímavæða þessa sér-
kennilegu dansmennt Argentínu-
manna.
Vandamál þeirra, sem ætla að
nota þjóðlegt efni í verk sín, er fólg-
ið í því að vera oftast að „útsetja",
en einmitt á því sviði hafa mörg tón-
skáld unnið ágæt verk, svo að það
er íyrir sig „gott mál“. Að semja sig
frá útsetningunni, skapa sitt tón-
mál, sem þó á sér ákveðnar tilvísan-
ir, er hins vegar erfítt og oft lendir
skáldið svo fjarri sjálfum sér, að
hann verður í raun heimilislaus. Pí-
azzolla tókst ekki að losa sig við út-
setninguna en í lokakaflanum er þó
margt að heyra, sem vitnar um að
hann hafi haft góða gát á ýmsu er
var að gerast í tónsmíði.
Flutningur Kristjönu Helgadótt-
ur og Dario Macaluso var mjög fal-
lega mótaður og sýndu bæði góða
leikni en í heild er þessi tónlist Pi-
azzolla, sérstaklega þrír fyrstu kafl-
arnir, svo bundin ákveðinni
skemmtihúsatónlist ag á köflum svo
einföld að gerð, að varla er hægt að
tala um konsertverk, þar sem dans-
inn er fjarri og viðstaddir aðeins
hlusta. Hvað um það, þá var flutn-
ingurinn ágætur og víst, að þarna
var á ferð efnilegt tónlistarfólk, þó
hljóðfæraskipanin hafi sett þeim
nokkrar skorður um efnisval.
Jón Ásgeirsson
Morgunblaðið/Þorkell
TANGOSEPTETT og dansarar á fjölunum í Iðnó.
Argentínskir taktar
við Tjörnina
HÓPURINN Le Grand Tangó sem
kom fram í Loftkastalanum á
Listahátíð 1996 verður með nýja
dagskrá tangótónlistar í Iðnó, 28.
og 30. ágúst. Á morgun, föstudag,
verða tvær sýningar og hefst fyrri
sýningin kl. 20.30 en sú síðari kl.
23.30. Þriðja sýningin, á sunnu-
dag, hefst kl. 20.30.
Að sýningunni standa sjö tón-
listarmenn og tveir dansarar. Oli-
vier Manoury leikur á bandoneon,
Edda Erlendsdóttir á píanó, Auð-
ur Hafsteinsdóttir og Gréta
Guðnadóttir á fiðlu, Helga Þórar-
insdóttir á víólu, Bryndís Halla
Gylfadóttir á selló og Richard
Korn á kontrabassa. Dansararnir
eru Bryndís Halldórsdóttir og
Hany Hadaya.
Olivier Manoury segir tónleik-
ana núna með svipuðu sniði og á
Listahátíð 1996. „Dagskráin er
tvískipt. Hluti hennar verður ein-
göngu tónlist og hluti dans við
tónlist. Það er munur á tangótón-
list sem dansað er við og tónlist
sem eingöngu er leikin.
Músíkin sem hópurinn flytur er
annars vegar klassisk tangótónlist
frá u.þ.b. 1940 til 1960 en hins
vegar nýrri tangó. „Á sjöunda
áratugnum varð hálfgerð eyða í
samningu tangótónlistar en eftir
það var farið að semja tangótón-
list á nýjum nótum. Frumkvöðull á
því sviði var Astor Piazzolla, upp-
hafsmaður „tango nuevo“ eða hins
nýja tangós, sem á sínum tíma olli
straumhvörfum og hafði í för með
sér aðskilnað tónlistarinnar og
dansins. Á efnisskránni er einmitt
verk eftir Piazzolla auk verka eft-
ir Carlos Gardell, Anibal Troilo og
Osvaldo Pugliese.
Hljóðfærið sem Olivier leikur á,
bandoneon, er því sem næst
ómissandi þegar tangó er annars
vegar. „Bandoneon er upphaflega
þýskt hljóðfæri en lítið notað þar í
landi núorðið. Argentínumenn
tóku hljóðfærið traustataki og er
það nú eitt af lielstu táknum tang-
ótónlistarinnar," segir Olivier.
Samstarf hópsins á sér aðdrag-
anda. „Við lékum tangó hér í
fyrsta skipti árið 1982, í Stúdenta-
kjallaranum. Helga Þórarinsdóttir
og Richard Korn voru þar með
okkur Eddu. Hin i hópnum eru
yngri. Hany og Bryndi'si hittum
við á Tangóhátíð í Lausanne fyrir
tveimur árum. Við ákváðum þá að
gera eitthvað saman hér og höfum
látið verða af því.“
Bryndís Halldórsdóttir og Hany
Haday eru tangófélagar og hjón
og eru vel þekkt í íslensku leik-
hús- og danslífi. Bryndís segir
tangóinn ástríðufullt áhugamál.
„Fólk sem stundar þetta mikið
dansar því sem næst daglega og
sækir alla tangóklúbba sem það
mögulega getur. Því miður er
ekki margt í boði hér á landi. Við
stofnsettum klúbb fyrir nokkrum
árum á Sóloni Islandusi og höfum
alltaf kennt reglulega í Kramhús-
inu. í klúbbnum hafa verið um
hundrað manns en um þrjátíu
mættu á danskvöld. Þessi atburð-
ur hér í Iðnó ætti að vera konfekt-
moli fyrir fólk sein hefur komið
nálægit tangódansi.
Okkur hefur dreymt um að geta
boðið upp á Iifandi tónlist í klúbbn-
um en Olivier Manoury er því mið-
ur ekki alltaf á Islandi, segir Bryn-
dís og hlær. „Hann er náttúrlega
þekktasti og í raun og veru hinn
eini og sanni tangótónlistarmaður
sem tengist íslandi. Þetta er tón-
list sem er mjög sérstök hefð og er
ekki á færi allra að leika.“
En hvað er það við tangóinn
sem heillar svona? „Það er ótrúleg
áskorun að dansa tangó og það
eru óendanlegir möguleikar og
það eitt og sér hvetur mann áfram
til að reyna að ná árangri. Síðan
þegar við snúum okkur að því að
fara á böll og dansa við marga
mismunandi dansfélaga þá er
þetta svo spennandi því þetta er
hreinn spuni. Þú veist ekkert
hvernig hann stýrir þér í dansi.
Hann stjórnar, hún svarar. Tón-
listin er auðvitað aðaltrompið.
Erótíska hliðin á dansinum er
vissulega til staðar. Sú ímynd varð
að miklu leyti til þegar Valentíno
gerði sér lítið fyrir og sveigði
konu aftur og lagði niður í ein-
hverri bíómynd. Öll heimsbyggðin
stóð á öndinni. Einhverra hluta
vegna var þetta tengt tangó en í
raun og veru er þetta ekki þessi
upprunalegi dans. Það var hann
Rúdolf Valentínó sem kom þessu
öllu af stað.“
BÆKUR
Ættfræði
LONGÆTT
Niðjatal Richards Long, verslunarstjóra í
Reyðarflarðarkaupstað, Þórunnar Þorleifsdótt-
ur og Kristínar Þórarinsdóttur. Ritstjóri:
Gunnlaugur Haraldsson. Þjóðsaga 1998,
I.—III. bindi, 1.618 bls.
ÞAÐ er upphaf þessa máls að endur fyrir
löngu kom hingað til lands kornungur enskur
maður, Richard Long að nafni, og gerðist
verslunarstjóri austur á fjörðum. Saga hans
áður en hann kom til Islands er nokkru
myrkri hulin. Þó er vitað að hann var af fá-
tæku foreldri, missti foreldra sína bamungur,
fór til sjós um ellefu ára aldur og skip hans
(og hann með) var hertekið af frönskum sjó-
ræningjum. Ræningjaskipið strandaði síðan
við Jótlandsstrendur og drengurinn ólst eftir
það upp í Danmörku. Hann varð síðan versl-
unarþjónn hjá íslandskaupmanni einum og
fór á hans vegnm til íslands. Ekki sótti hann
gæfu þangað. Ævi hans var í meira lagi
mæðusöm. Hálfsextugur andaðist hann árið
1837, eignalaus og umkomulaus.
En erindi mikið átti hann samt til Islands.
Skráðir niðjar hans í þessu ritverki eru hvorki
meira né minna en 4.128. Er þó ekki öllu til
skila haldið, því að seint á síðustu öld fóru
margir til Vesturheims sem ekki hefur tekist
að afla vitneskju um.
Meðal niðja Richards Longs er margt gáfu-
og hagleiksfólk sem lengi hefur látið sér um-
hugað um að safna öllum fáanlegum fróðleik
um ætt sína. Sá áhugi lýsti sér m.a. í því að ár-
ið 1992 var stofnað Niðjafélag Richards Long.
Forgöngu að þeirri stofnun höfðu Eyþór
Austfírsk ætt
Þórðarson, Jón Benjamínsson og
Þór Jakobsson. Fjölmennur
stofnfundur var haldinn og mark-
mið félagsins lögfest: „Að auka
samheldni og frændrækni Long-
ættarinnar með því að koma upp
safni um sögu ættarinnar og
vinna að því að hafist verði handa
að samantekt og útgáfu ættar-
rits.“
Árið 1995 var svo ákveðið að
ráðast 1 útgáfu Longættar og rit-
stjóri ráðinn Gunnlaugur Har-
aldsson. Honum til aðstoðar var
kjörin ritnefnd sem í sátu Ragn-
heiður Bragadóttir, Einar Long
Siguroddsson, Leifur Jónsson og
Unnsteinn Beck.
Og nú er þetta mikla ritverk í
þremur stórum og myndarlegum bókum
væntanlega komið í hendur niðjanna.
í formála verksins gerir ritstjórinn skil-
merkilega grein fyrir tilurð og tilhögun niðja-
talsins og getur þeirra sem hann hefur sótt
efni til, en þeir eru margir.
Þá víkur hann einnig að skráningu aust-
fírskra ætta. Þar ber að sjálfsögðu hæst stór-
virki síra Einars Jónssonar á Hofí, Ættir
Austfirðinga, sem út kom um miðja öldina,
þó að löngu fyrr væri til þess safnað. En síð-
an hefur fátt gerst í austfirskri ættfræði og
telur ritstjórinn að Austfirðingar séu orðnir
nokkrir eftirbátar í þeim fræðum. Úr því
skal nú bætt. Því ber þetta rit yfirtitilinn
Austfirskar ættir og er ætlað að
verða upphaf væntanlega mikils
ritsafns.
Að loknum formála er Efnis-
skrá æviþátta. Þeir eru 41 talsins,
auk æviþáttar Richards Long.
Æviþættir þessir taka til bama
og barnabarna ættforeldranna.
Margir eru þeir langir og allir
eru þeir barmafullir af margvís-
legum fróðleik. Fyrir utan það að
í mörgum tilvikum er lýst átakan-
legum örlögum, kjörum og gæfu-
leysi, þannig að ekki fellur úr
minni, gefst hér stórmerkileg
innsýn í líf löngu liðinna kyn-
slóða, aldarhátt og mannlíf. Sýnu
lengstur er æviþáttur Richards
Long. Hann losar eitt hundrað
blaðsíður. Feiknamikil vinna liggur að baki
þessara æviþátta. Þó að þeir séu þéttpakkaðir
ættfræðifróðleik eru þeir prýðilega læsilegir,
því að framsetning höfundar er lipur og skýr
og hann er bersýnilega ágætlega ritfær. Sér-
stök ástæða er til að vekja athygli á neðan-
málsgreinum hans, því að þar er mörg matar-
holan.
Niðjatalið sjálft er með hefðbundnum hætti
og ekki þörf að fjölyrða um það. Upplýsingar
um niðjana eru staðlaðar og skipulegar eins
og vera ber, enda er ritstjórinn kunnur að
vönduðum og nákvæmum vinnubrögðum.
Eins og áður getur hefjast niðjatöl fyrstu
tveggja ættliða á æviþætti. Næstu tveir ætt-
Gunnlaugur
Haraldsson
liðir eru í upphafi innrammaðir. Mikill fjöldi
mannamynda og nokkrar aðrar myndir eru í
ritinu.
Þá prýða ritið fjölmargar ljósmyndir af út-
skurðarverkum Ríkarðs Jónssonar svo og
myndir af mörgum málverkum Finns Jóns-
sonar, bróður hans. Sumum kann að leiðast að
Ijósmyndimar af málverkunum eru allar
svarthvítar, en annað hefði vafalaust verið
ógerlegt kostnaðar vegna.
Framarlega í 1. bindi er Efnisskrá niðjatals
fyi-ir fyrstu fjóra ættliðina og er það til mikils
hagræðis fyi’ir lesendur.
Að loknu niðjatalinu eru raktar framættir
formæðranna tveggja. Þá kemur Myndaskrá
og að lokum geysimikil Nafnaskrá.
Á 15. bls. er tafla um niðjafjölda Longætt-
ar. Alls átti Richard Long átta börn með
tveimur barnsmæðrum sínum. Allur þorri af-
komenda er kominn frá fjórum þeirra. Þegar
litið er yfir elstu ættliðina leynir sér ekki að
barnaviðkoma hefur verið mjög mikil. Tals-
vert margir ættfeðranna hafa verið heilmiklir
barnakarlar og ekki alltaf við eina fjölina
felldir og svipað má raunar segja um sumar
ættmæðranna, að nokkuð hafa þær verið
frekar til fjörsins á stundum. En sá lífskraft-
ur sem þar birtist er þó ekki það sem mér
verður efst í huga heldur hinn hrikalegi
barnadauði sem gerir mann orðvana á stund-
um. Vilji menn annars benda á einhver sér-
stök einkenni þessarar stóru ættar býst ég
við að helst verði staldrað við við einstaklega
mikinn hagleik og listfengi hjá mörgum niðj-
anna.
Ritverk þetta er á allan hátt hið vandað-
asta, bæði frá höfundar og útgefanda hendi.
Eiga þar allir sem hönd hafa lagt á plóg hið
mesta lof skilið.
Sigurjón Björnsson