Morgunblaðið - 15.10.1998, Page 39

Morgunblaðið - 15.10.1998, Page 39
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. OKTÓBER 1998 39 mna 20 ára Morgunblaðið/RAX Salvador útski-ifaðist úr Jarðhitaskól- anum árið 1993 og starfar nú sem yf- irmaður í oi'kufyrirtækinu CEL í E1 Salvador. Hann segir að fjórtán aðrir E1 Salvador-búar hafi lokið námi í Jarðhitaskólanum og þeir starfi nú allir fyrir CEL. Hann segir að jarð- hiti í E1 Salvador sé einkum nýttur til raforkuframleiðslu. Einnig sé ráðgert að nýta hann með beinum hætti til annarra nota, t.a.m. til að þurrka kaffiafurðir bænda. 14% af raforku- framleiðslu E1 Salvador er frá jarð- hitaorkuverum. Með fullri nýtingu jarðhitans væri hægt að framleiða 2.000 MW af raforku. Nú þegar eru framleidd 105 MW. Talin áhættusöm ljárfesting Zosimo Sarmiento var í öðrum ár- gangi Jarðhitaskólans sem útski'ifað- ist 1980. Hann er nú yfirmaður hjá PNOC á Fillipseyjum. Hann kom síð- ast til Islands 1993 sem íyrirlesari á vegum Jarðhitaskólans. Filippseying- ar eru nú annar stærsti framleiðandi raforku með jarðhita í heiminum. Ársframleiðslan er 1.858 MW. „Þegar ég var hér á landi 1980 framleiddum við einungis 300-600 MW á ári. Það hafa því orðið stórstíg- ar framfarir á þessu sviði á Filipps- eyjum. Það stóð framvindunni lengi fyrir þrifum að orkuframleiðsla með jarðhita var talin afar áhættusöm fjárfesting. Einkaaðilar hafa því beð- ið með fjárfestingar í þessum hluta orkugeirans þar til framleiðslan er hafin en hafa ekki viljað setja framlög í þróunar- og rannsóknavinnuna," segir Sarmiento. Joseph Ng’ang’a frá Kenýa útskrif- aðist árið 1982. Hann er nú fram- kvæmdastjóri í verkefnisþróunar- deild KenGen orkufyrirtækisms í Kenýa. Hann er menntaður í verk- fræði og vann við jarðboranir í Kenýa þegar honum bauðst að fara til Is- lands til náms í jarðhitafræðum. Hann kveðst hafa átt mjög áhuga- verða dvöl hér á landi því hann starf- aði með náminu við jarðboranir í Kröflu. Þar hafi komið upp mörg tæknileg vandamál sem hafi veitt sér mikilsverða reynslu til starfa í heima- landinu. Hann sagði að 25 Kenýa- menn hefðu stundað nám í Jarðhita- skólanum og nýtt sér þekkinguna til starfa í Kenýa. ALGENGAST krabbameina hjá körlum er í blöðruháls- kirtli en liðlega 130 karlar greinast með það árlega hérlendis. Á hverju át'i lát- ast um 40 karlar af völdum sjúkdóms- ins. Tveir af hverjum þremur eru komnir yfir sjötugt þegar meinið greinist og sjúkdómurinn er sjaldgæf- ur hjá karlmönnum undir fimmtugu. Gunnar Magnússon innanhússai'ki- tekt greindist með þetta krabbamein fyrir rúmum tveimur árum, en þá var hann á 63. aldursári, og rekur hann hér á eftir nokkuð sögu sína og Eiríkur Jónsson, yfu’læknh' á þvagfæraskurð- deild Sjúki'ahúss Reykjavíkur, veitti upplýsingar um sjúkdóminn en undan- farna daga hefur staðið yfir fræðslu- herferðin karlar og krabbamein sem haldin er samtímis í fjölmörgum lönd- um Evrópu. I upphafi er rétt að minna á að blöðruhálskirtill, sem einungis er að fmna í karlmönnum, liggur neðan við botn þvagblöðrunn- ar og umlykur blöðruhálsinn og efsta hluta þvagrás- arinnar. Hlutverk hans er að mynda mestan hluta sæðis- vökvans sem sér um að næra, vernda og flytja sæðisfrum- umar. Fór í skoðun af rælni „Ég var hraustur og heilbrigður, er það ennþá og get gert hvað sem er,“ sagði Gunnar Magnússon í viðtali við Morgunblaðið en hann var skorinn upp sumarið 1996 og blöðruhálskirtill- inn fjarlægður. Gunnar hugðist einu sinni sem oftar gefa blóð en þá kom í ljós að járnbú- skapur hans þótti heldur lágur. Var hann nestaður járn- pillum og sagt að koma aftur að þremur mánuðum liðnum. „Mér fannst þetta svosem ekk- ert óeðlilegt en ég spjallaði við ná- granna minn sem er læknir og ráðlagði hann mér að fara í skoðun. Mér fannst það hálfgerður óþarfi af því að ég kenndi mér einskis meins en lét þó verða af því af ein- hverjum ástæðum. Kunningi minn skoðaði mig rækilega en fann ekkert sem bent gæti til einhvers sjúkdóms en þó virtist vera bólga í blöðruháls- kirtli." Gunnai’ vai’ því sendur til sérfræð- ings, sem er Eiríkur Jónsson, og við frekari rannsóknir kom í ljós ki'abba- mein í blöðruhálskirtli. Það reyndist bundið kh'tlinum og hafði ekki breiðst út og segir Gunnar það hafa verið góð- ar fréttir. Eiríkur Jónsson segir menn geta gengið með sjúkdóminn án þess að hafa hugmynd um það. „Sé ki'abba- meinið einskorðað við kirtilinn sjálfan og á lágu stigi sjást sjaldnast merki um hann. Ef meinið stækkar og fer að þrýsta á þvagrásina getur það valdið þvagtregðu, tíðum þvaglátum og hugs- anlega blóði í þvagi. Góðkynja sjúk- dómar í blöðruhálskirtli eru samt al- gengasta orsök slíki'a einkenna. Ef krabbameinið dreifist um líkamann getur það valdið slappleika og bein- verkjum,“ segir Eiríkur en hann hefur m.a. tekið saman bækling um ki’abba- mein í blöðruhálskirtli fyrir Krabba- meinsfélagið sem fá má á heilsugæslu- stöðvum. Oft er hægt að greina krabbameinið með þreifingu um endaþarm og tekið þvagleka. Eiríkur segii' það stafa af því að þvaglokan er rétt neðan við blöðru- hálskirtilinn og taugar og æðar sem liggja niður til getnaðai'limsins eru svo nálægt kirtlinum að erfitt getur verið að hlífa þeim þegar meðferð er beitt. Segja má að valið um það hvort sjúklingar fari í meðferð vegna stað- bundins sjúkdóms eða láti það vera ráðist nokkuð af aldri þeirra en í raun er ekki hægt að gefa afdráttarlausar leiðbeiningar. Krabbamein í blöðru- hálskirtli getur legið í láginni svo árum skiptir án þess að hafa nokkur áhrif á þau lífsgæði sem tengjast þessu nauð- synlega líffæri. Það gæti hins vegar líka tekið að vaxa fyrirvaralaust og jafnvel sá sér. Þarf að fara í þetta með jákvæðu hugarfari Fáum dögum eftir ákvörðun Gunn- ars er blöðruhálskii'tillinn tekinn, hann fer framúr á öðrum degi og kemst fljótlega á ról og jafnar sig. „Eg ákvað að ganga í þetta með jákvæðu hug- arfari, taka mér þriggja mánaða frí og verja góðum tíma til að jafna mig líkamlega og ekki síður andlega,“ seg- ir Gunnar, sem hann segir að sé ekki síður mikil- vægt. Hann segir að gott hefði verið að geta rætt við ein- hvern með hlið.. stæða reynslu og vill þess vegna rekja þessa sögu ef vera mætti einhverjum til hjálpar. „Ki'abbamein er auðvitað alltaf al- varlegur sjúkdómur en í þessum tilvik- um mega menn ekki óttast að missa svo mikils í lífsgæðum við meðferðina að þeh- haldi að lífið sé búið. Ég ráðlegg öll- um á mínum aldri að hika ekki við að ganga eins lagt og hægt er við að upp- ræta sjúkdóminn og takast á við lífið áfram. Afleiðingar við meðferð gætu verið að menn misstu kyngetuna en það má ekki ein- blína á það.“ Gunnai' segir eftir þessa reynslu að svo virðist sem ki-abbamein sé alltaf feimnismál og einna erfiðast sé þegar kunningjai' veigra sér við að spyrja eða ræða málið við hann. „Það verður ein- hver breyting á viðhorfi sem er kannski erfitt að skýra og þetta verður bæði hjá mér og öðrum. Menn þurfa dálítinn tíma til að fóta sig eftir svona fréttir og aðgerðina og þess vegna ákvað ég að taka mér frí og nægan tíma til að byggja mig upp á ný. Ég stunda heilsurækt, fer í sund og skokka og reyni að ganga mikið.“ Að lokum vildi Gunnar nefna atriði sem honum fannst mikilvægt í sam- bandi við aðgerðina sjálfa, þ.e. þegar hann vaknai'. „Eiríkur var búinn að undirbúa mig vel og sagði að venjan væri sú að um leið og læknarnir hafa komist að kirtlinum er sýni sent í rækt- un til að fá megi niðurstöðu áður en að- gerð lýkur. Komi í ljós að mein hafi dreift sér til eitla er ekki aðhafst frekar og skurðsárinu lokað. Ef svo reynist ekki vera er haldið áfram og blöðru- hálskirtillinn tekinn. Og ég tók fram við Eirík að færi eitthvað úrskeiðis, sem getur alltaf gerst af svo mörgum ástæðum í áhættusamri aðgerð, þá myndi ég engan veginn kenna læknun- um um. Þegar ég vakna og er auðvitað hálfruglaður í fyrstu stendur Eiríkur við rúmið og segir strax að allt hafi nú farið vel. Það skipti miklu máli.“ Krabbamein eru alltaf alvarlegir sjúkdómar en hægt er að beita árang- ursríkri meðferð við mörg þeirra, ekki síst ef unnt er að greina þau nógu snemma. Jóhannes Tómasson fræddist hjá Gunnari Magnússyni og Eiríki Jónssyni um krabbamein í blöðruháls- kirtli en árlega greinast með það hérlendis yfir 130 karlar. Morgunblaðið/Golli HÉR er Gunnar Magnússon í innliti hjá Eiríki Jónssyni lækni á Sjúkrahúsi Reykjavíkur. er sýni til að staðfesta greininguna. í framhaldi af því er útbreiðsla sjúk- dómsins könnuð frekar með röntgen- myndum og beinaskanni. En Gunnar heldur áfram sögu sinni: „Þegar hér var komið sögu kallar læknirinn á okkur hjónin og segir þrjá kosti vera í stöðunni. Reglubundið eft- irlit án meðferðai’. Lyfja- eða geisla- meðferð. Fjarlægja kh’tilinn með skurðaðgerð. Eiríkur fór rækilega yfir möguleik- ana en sagði að ég yrði að ákveða mig sjálfur, það gæti hann ekki gert fyrir mig. Hann gaf okkur nokkurra daga umhugsunarfrest." Fór út breyttur maður Þau hjón fóru út úr bænum nokkra daga með þessa vitneskju, ræddu mál- ið saman og við uppkomin börn sín. Gunnar segist ekki hafa verið alveg með sjálfum sér eftir samtalið við lækninn. „Það var breyttur maður sem fór út úr læknastofunni. En efth' að hafa rætt málin varð það engin spurn- ing í huga mínum að velja þann mögu- leika sem gengi lengst, sem var skurð- aðgerðin. Því var öll fjölskyldan sam- mála.“ Val sem þetta er einstaklingsbundið og hér verða menn meðal annars að meta áhrif hugsanlegra aukaverkana. Bæði brottnám og geislameðferð geta leitt til getuleysis eða kyndeyfðar og ígima dinu Morgunblaðið/Þorkell fhe, Ingvar Birgir Friðleifsson, Abra- úento og Joseph Ng’ang’a. fram á lághitasvæðunum, er önnur mesta í heiminum. Jarðhitinn er því gi’íðarlega mikilvægur í Kína í efna- hagslegu og umhverfislegu tilliti," segir Zhonghe. Hann segir að heildarframleiðslu- geta á rafmagni frá jarðhita sé talin vera um 1.800 MW. Þar af hafa að- eins 25 MW verið virkjuð. „Vegna mikils breytileika á jarðhitasvæðum í Kína, þar sem beita þarf mismunandi tækni við nýtinguna, eigum við enn langt í land með nýtingu til raforku- framleiðslu. Auk þess er Kína þróun- arland og þar hefur ekki líkt og á Is- landi, tekist að koma upp raforkuiðn- aði sem byggist á jarðhita. En Kín- verjar hafa notið góðs af sérþekkingu á þessu sviði hér á íslandi," segir Zhonghe. Manuel Monterrosa frá E1 Gunnar Magnússon um krabbamein í blöðruhálskirtli Ráðlegg öllum að fara í meðferð

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.