Morgunblaðið - 15.10.1998, Qupperneq 42

V 42 FIMMTUDAGUR 15. OKTÓBER 1998
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Logn í 50
kg sekkjum
Eg bíð spenntur eftir því að sjá hvað
allir sölumennirnir hafa fundið til að
pranga inn á landann fyrir pessi jól, í
minningu frelsarans. Skyldi ég geta
grœtt á því að selja jólasnjó eða logn?
Mér reiknast svo til að
ekki sé nema 71
dagur til jóla. Sumir
líklega famir að
huga að undirbúningi, til að
dreifa kostnaðinum, aðrir - ein-
hverjir þeirra hæfileikaiTku
sölumanna sem leynast á meðal
vor - líklega búnir að birgja sig
upp af einhverju bráðnauðsyn-
legu sem verður svo prangað inn
á landann íyrir þessa miklu
hátíð ljóss og friðar. I minningu
frelsarans.
Það er með hreinum ólíkind-
um hversu Islendingar hafa
gaman af því að kaupa. Ég man
eftir konunni, sem varð mér
einu sinni samferða frá útlönd-
um og greip
VIÐHORF þrjá eða fjóra
bangsa í flug-
skaPta höfninni áður
Hallgnmsson enviðfórumá
loft. Ekki það
að hún hefði neitt með þá að
gera, eða nein börn í huga til að
gefa þá - og handfarangurinn
var svo mikill fyrir að hún hafði
varla meira pláss; þeir vom hins
vegar svo ódýrir að hún komst
bara ekki hjá þessu!
Ég hlakka til aðventunnar.
Iða í skinninu, ekki síst af
spenningi yfir því að sjá hvaða
snilldarbragði meistararnir okk-
ar í sölumennsku finna upp á að
þessu sinni.
Ég hugsaði með mér á dögun-
um að það væri kannski óvit-
laust að skella sér út í jólahasar-
inn; finna eitthvað alveg rosa-
lega sniðugt og markaðssetja
fyrir hátíðirnar. Eitt af því sem
mér datt í hug var að reyna að
ná einhvers staðar í 20 til 30
þúsund fótanuddtæki og selja.
Með nógu snjallri auglýsinga-
herferð væri nefnilega aldrei að
vita nema mér tækist að sann-
færa alla, sem eiga slíkt tæki
fyrir, um að því gamla hljóti að
leiðast í geymslunni, bflskúrnum
eða hvar sem það er nú niður
komið. Þar af leiðandi væri
annað beinlínis bráðnauðsyn-
legt. Hver þekkir ekki þá tilfinn-
ingu að vera einmana? Fátt er
ömurlegra.
Ætti ég kannski að markaðs-
setja þingeyskt loft á brúsum?
Gæti það ekki orðið miklu betri
lækning við þunglyndi en
töfluát? Eða stærðfræðikunn-
áttu í smyrslformi, ég gæti
ömgglega stórgrætt á því yfir
prófatímann.
Eitt af því sem mér datt í hug
- til að græða fyrir jólin - var að
ganga í hús og selja norðanátt í
pokum eða austanátt í pökkum,
handhægum neytendapakkning-
um. Jafnvel hlýjan sunnan and-
vara, hann gengi örugglega vel í
Norðlendinga. Vindurinn þykir
víst reyndar full mikill sums
staðar á landinu og þar væri
jafnvel reynandi að bjóða fólki
til sölu logn í svo sem eins og 50
kflóa sekkjum. Það dugar
örugglega ekkert minna. Og
jólasnjó, auðvitað. Ekki má
gleyma honum. Jafnvel hvít jól á
úðabrúsum - „heildarlausn“ á
því hvimleiða vandamáli, rauð-
um jólum. Þau hvítu eru miklu
notalegri. Stemmningin verður
einhvern veginn miklu betri.
En, nei. Líklega fengi ég mig
aldrei til að fara svona með sam-
borgarana.
Stundum fæ ég á tilfinning-
una að það sé alveg sama hversu
heimskulegar vörur eru í boði,
allt geti þetta drasl selst. Bara
ef það er auglýst nógu vel. Að
markaðssetningin sé nógu snjöll.
Nú þegar góðærið ríkir verða
ugglaust slegin öll sölumet fyrir
jólin. Ekkert hef ég á móti
kaupmannastéttinni, síður en
svo, en mikið væri nú notalegt ef
Islendingar hvfldu sig örlítið á
kaupæðinu þetta haustið. Það
þarf enginn að fjárfesta í logni;
rokið drepur engan og það vorar
á ný fyrr en varir. Væri ekki
rétt að huga einu sinni í alvöru
að boðskap jólanna, taka sér tak
og halda jól jólanna vegna.
Mai’gir gera það árlega en mig
rennir grun í að þar sé ekki um
meirihluta þjóðarinnar að ræða.
Pakkastæðan þarf ekki að
skyggja á jólatréð; fólk þarf ekki
að skuldsetja sig fram á næsta
haust til að halda gleðileg jól.
Gleðin felst ekki í því að halda
sem dýrust jól heldur í því að
láta sér líða vel með sínum yfir
hátíðarnar. I því að geta gengið
inn í nýtt ár sáttur við sjálfan
sig og stöðu fjölskyldunnar.
Andlega, líkamlega og fjárhags-
lega.
Það er með undirbúning jól-
anna eins og annað í lífinu; hann
snýst um aga og skynsemi.
Auðvitað kaupir meður eitthvað
fallegt handa elskunni sinni í
jólagjöf, sömuleiðis handa börn-
unum og öðrum ættingjum, en
ég hygg að gjöfunum fylgi ekki
æskileg gleði ef kostnaðurinn
við jólahaldið verður svo mikill
að fjölskyldan geti ekki veitt sér
nokkurn skapaðan hlut fyrr en
eftir mitt næsta ár, þegar
raðgreiðslunum lýkur.
Og ekki get ég látið hjá líða að
nefna íslenska jólasveininn,
þann einkennilega karl. Mér
hefur heyrst að sumir þeiiTa
heiðursmanna hljóti að hafa
fengið högg á höfuðið. Þeir
gleðja börnin okkur, blessaðir, á
hverri nóttu síðustu sólarhring-
ana fyrir jól, með því að gefa
þeim í skóinn. Alveg sama hve
veðrið er vont, alltaf sinnir
sveinki þessari skyldu sinni í því
skyni að kæta bömin. Auðvitað
er þessi gjafmildi hans ævintýri
líkust; sumum þeim börnum
sem ég hef rætt við þykir hann
reyndar mismuna yngstu
kynslóðinni nokkuð hressilega,
því börnum á heimilum, þar sem
foreldrar hafa ef til vill ekki of
mikið handa á milli, virðist
sveinninn láta nægja að gefa
ódýrari gjafir en börnum þeirra
stöndugri. Þetta er auðvitað
óskiljanlegt. Getur verið að
sveinarnir snobbi svona fyrir
ríka fólkinu? Börnin ræða þetta
auðvitað sín á milli í skólunum
og eiga bágt með að skilja
sveinka. Er þetta ekki eitthvað
sem foreldrar þurfa að huga að?
Og reyni með einhverjum hætti
að koma þeim skilaboðum til
sveinsins að velta þessu aðeins
fyrir sér?
FYRIR nokkru
birtist í Morgun-
blaðinu umfjöllun
Skafta Þ. Halldórs-
sonar um nýútkomna
bók, „Bréf til vina
minna“ eftir einn
helsta upphafsmanns
Húmanistahreyfingar-
innar, Silo. Umfjöllun-
in er prýðileg og
greinilega ágætur
skilningur á mörgum
þeim hugmyndum
sem fram koma í bók-
inni. Gagnrýni á
þýðingunni sem kem-
ur fram er alveg rétt-
mæt og má e.t.v. rekja
til þess að margir komu að henni
þótt undirritaður hafi átt þar
stærstan þátt, yfirfarið allt að lok-
um og reynt að gefa bókinni heild-
stæðan svip. Skafti leggur þarna
mat á hugmyndafræðina eða e.t.v.
frekar þá stjómmálasýn sem í
henni birtist og fannst einna helst
athugavert við hana að hún sé al-
menn og óhlutbundin. Mig langar
að setja fram nokkra punkta
varðandi það.
Húmanistahreyfingin starfar í
dag í meira en 60 löndum í öllum
heimsálfum. Spurningin er hvort
hægt sé að leggja fram mjög ítar-
lega og útfærða stjórnmálastefnu í
hugmyndafræði sem á að vera val-
kostur í hvaða þjóðfélagi sem er í
heiminum. Það er t.d. erfitt að ætla
að fjalla um tilgang og hlutverk
einhverra stofnana þegar þær er
hvergi að finna nema á Vesturlönd-
um.
Það sem að mati Skafta eru gall-
ar mætti e.t.v. líta á sem kost og í
samræmi við endatakmarkið.
Endatakmarkið, að vísu mjög ein-
faldað, er þjóðfélag umburðarlynd-
is þar sem fjölbreytni fær að njóta
sín en byggi jafnframt á grunni
sameiginlegra lýð- og
mannréttinda okkar.
(Ef einhver segir að
slíkt þjóðfélag sé til
staðar hér á landi
myndi ég segja að
viðkomandi og ég ætt-
um margt órætt um
hver séu okkar lýð- og
mannréttindi). Gæti
ekki stjómmálastefna
hreyfingar með slíka
hugmyndafræði verið
álíka fjölbreytileg?
Hana þarf ekkert að
njörva niður í ein-
hverja þrönga út-
færslu, hana má út-
færa á hverjum stað
með þeim áherslum og í samræmi
við þær aðstæður sem eru á hverj-
um stað, án þess að yfirgefa eða
svíkja grundvallarhugsun sína.
Þetta er stefna um grundvallarat-
riði og þess vegna verður e.t.v. fátt
Við húmanistar vitum
hvað við viljum, segir
Kjartan Jónsson, en
þurfum e.t.v. að legffla
eyru og augu við til
þess að læra að koma
því skýrt til skila.
um svör gagnvart ýmsum dægur-
málum, en þau eru mörg þess eðlis
að þótt okkur þyki mikilvægt einn
daginn hvort eitthvað sé blátt eða
bleikt, þá mun það ekki skipta
miklu máli næsta dag, þegar
næsta dægurmál kemst í kast-
Ijósið.
Það er ákveðin sýn á pólitík og á
pólitískar stefnur, byggð á hefð,
ríkjandi hér sem annarstaðar og
það hlýtur að vera tilhneiging til
þess að skoða og álykta um nýja
hluti útfrá þeirri sýn. Þessi sýn fel-
ur í sér einhverskonar uppskrift að
því hvernig pólitík skuli vera,
hvernig pólitískar kenningar skuli
framsettar o.s.frv. Mig grunar að
það megi rekja það sem Skafti
ályktar, „Kannski er hún of al-
menn og gefur of mikil færi á ein-
staklingsbundinni túlkun til að
hægt sé að líta á hana sem
pólitískan valkost“, til slíkrar sýn-
ar. Sú sýn tilheyrir kerfi sem er að
ganga sér til húðar. Hún tilheyrir
stjórnmálum einangraðs þjóðríkis,
stjórnmálum í kreppu, vegna þess
að þau fela ekki í sér raunverulega
valkosti, enga stefnu, aðeins lítils-
háttar lagfæringar og krukk í kerfi
sem menn sjá ekki útfyrir. Hvers-
konar sýn tilheyrir þessum tímum,
tímum sem hvorki íslendingar né
aðrir meðlimir mannkyns hafa áð-
ur upplifað? Tímum þar sem
landamæri skipta minna og minna
máli, þar sem framtíð plánetunnar
er undir mannlegri ætlun komin,
þar sem sívaxandi einstaklings-
hyggja er að brjóta niður sam-
stöðu sem hefur komið á og staðið
vörð um sómasamlega menntun og
heilbrigðisþjónustu hér á landi og
víða annarstaðar. Við, sem köllum
okkur húmanista, eigum e.t.v. eitt-
hvað óunnið í því að útfæra okkar
pólitík hér á landi. Við vitum hvað
við viljum en þurfum e.t.v. að
leggja eyru og augu við til þess að
læra að koma því skýrt til skila.
Við erum þó að vinna okkar vinnu
þótt hún fari e.t.v. ekki hátt, vinnu
í grunninum, í hverfum, vinnu sem
mun skila sér, burtséð frá því
hvernig endanleg útfærsla í pólitík
verður. Sú útfærsla verður þó von-
andi aldrei alveg endanlega full-
mótuð. Ef það gerist þá verður
kominn tími að einhverjir aðrir
taki við.
Annars vil ég þakka Skafta kær-
lega fyrir málefnalega úttekt og
þetta tækifæri til að fjalla um
þessi mál á öðrum vettvangi en
vettvangi dægurmála og slagorða.
Höfundur er sölustjóri og félagi í
Húmanistahreyfingunni.
Umfjöllun um
umfjöllun
Kjartan
Jónsson
Gleymdi maðurinn
í skólastofunni
AÐ STARFRÆKJA
skóla í anda kenni-
setninga fræðinga
hefur ekká kunnað
góðri lukku að stýra á
Islandi. Þetta hefur
þó óspart verið gert
enda litið vel út á
prenti og í ræðu. Að
hinu hefur síður verið
gætt hvort kenningin
væri framkvæman-
leg.
Hyggjum að þrem-
ur hugtökum í þessu
sambandi sem
skólamönnum og for-
eldrum ættu að vera
töm og öll eru því
marki brennd að hafa verið tekin
upp ómelt eftir tíðarandanum (þeg-
ar ræðir um föt tölum við um tísku
í þessu sambandi). Tengjum þessi
hugtök síðan gleymda manninum í
skólastofunni, þeim sem allt skóla-
starfið veltur á, nefnilega kennar-
anum.
Blöndunin
Byrjum á hugtakinu blandaðir
bekkir. Það hljómar vel og höfund-
ar þess vilja vel - því neitar enginn.
Ef við reynum að skilgi-eina hug-
takið örlítið þá komumst við að
raun um að hér ræðir um tvenns
konar blöndun. Annars vegar þar
sem duglegum og síður duglegum
nemendum er steypt saman í eina
bekkjarheild. í framkvæmdinni
hefur þetta komið þannig út að
kennarinn hefur í
ósjaldan breyst í sér-
kennara fyrir trega
nemendur, auk þess
sem verkefnið sjálft
hefur verið óviðráðan-
legt. Það er einfaldlega
óhugsandi að einn mað-
ur geti ráðið við að
kenna á milli 20 og 30
misjafnlega áhugasöm-
um nemendum, „og
veitt öllum kennslu við
hæfi“, sem er krafa
núverandi menntamál-
aráðherra og ótal for-
vera hans (og foreldra
einnig).
Öðrum þræði er
þessi blöndun studd mannréttinda-
rökum og þá liggur í hlutarins eðli,
eða hvað, að þeir nemendur sem
eru á eftir í þroska eiga ekki síður
rétt á að sitja við hlið dúxanna en
hinir ódælu og lötu. Þannig hefur
þetta h'ka orðið, í mismiklum mæli
þó. Kennarinn hefur þá átt að vera
allt í senn, almennur bekkjarkenn-
ari, sérkennari og þroskaþjálfi.
Mér er spurn hvort pappír-
stígrisdýrin í ráðuneytinu hafi velt
þessari stöðu eitthvað fyrir sér eða
þá uppeldis- og skólasérfræðing-
arnir sem eindregið hafa hvatt til
blöndunar.
I raun þarf ekki að eyða frekari
orðum að þessari blöndunarstefnu.
Hún hefur ekki gengið upp, svo
einfalt er það. Nú geta einhverjir
fræðingar bent á að forsenda
Kennarinn hefur átt að
vera allt í senn, al-
mennur bekkjarkenn-
ari, sérkennari og
þroskaþjálfi, segir Jón
Hjaltason, í fyrstu
grein sinni um
skólamál.
blöndunarinnar var að fækkað yrði
í bekkjardeildum. Gott og vel, en
þá átti heldur ekki að hrinda stefn-
unni í framkvæmd fyrr en réttar
forsendur voru fyrir hendi.
Það má líka deila um réttmæti
sjálfrar blöndunarinnar. Hversu
mikil mannréttindi eru það fyrir
hinn seinþroska að fá daginn út og
inn að horfa upp á skólasystkini sín
leysa verkefni sem hann seint og
illa fær botn í? Eða þá að vera sótt-
ur reglulega í miðri kennslustund
til að sitja í tímum hjá sérkennara
(það er að segja ef hann er heppinn
því að shka hjálp er ekki að fá í öll-
um skólum)? Það er ekkert gaman
að vera alltaf lélegastur.
Og hver á svo að fullnægja þrá
fræðinga og ráðherra eftir draum-
sýninni um bekkinn þar sem börn-
in leika sér saman og eru öll jöfn.
Auðvitað kennarinn.
Höfundur er sagnfræðingur.
Jón
Hjaltason