Morgunblaðið - 07.01.1999, Qupperneq 70

70 FIMMTUDAGUR 7. JANÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FÓLK í FRÉTTUM
Hafði leikið í 200 kvikmyndum
.Indíánahöfðinginn allur
BANDARÍSKI leikarinn Oskie
„Iron Eyes“ Cody lést á heimili
sinu á mánudaginn, 94 ára að
aldri. Leikarinn er einn af þekkt-
ustu leikurum af indíánaættum
vestanhafs og á að baki 80 ára
feril í kvikmyndaleik.
Þrátt fyrir að hann hafi komið
fram í frægum myndum eins og
„A Man Called Horse“ og „Wild
Bill Hickok" var það samt sjón-
varpsauglýsing sem aflaði honum
mestra vinsælda, en hann Iék
indiánann sem brast í grát yfir
rusli á almannafæri í umhverfis-
auglýsingunni „Höldum Banda-
rikjunum hreinum", sem sýnd
var á árunum 1971 og langt fram
á níunda áratuginn. I kjölfar
auglýsingarinnar voru veitt ár-
leg verðlaun kennd við leikar-
ann, „Iron Eyes“ Cody-verðlaun-
in, til þeirra sem best þóttu
standa sig í umhverfísmálum.
Foreldrar Codys voru af ættum
Cree- og Cherokee-indíána og
hann fæddist i Oklahoma. Hann
byrjaði feril sinn ungur að árum
og kom fyrst fram í sýningum um
villta vestrið með föður sinum.
Cody skrifaði tvær bækur, ævi-
sögu sína, „Líf mitt sem indiáni í
Hollywood", og bók um handa-
tákn indiána. Hann hóf kvik-
myndaleik árið 1919 þegar hann
lék í myndinni „Back to God’s
Country". Hann varð þekktur
fyrir hlutverk sitt í myndinni
„Sitting Bull“ þar sem hann lék
Crazy Horse. Cody lék í meira en
200 kvikmyndum og sjónvarps-
þáttum á ferlinum. Síðasta mynd-
in sem hann lék í var „Spirit of
‘76“ sem gerð var 1990.
HER er Cody með kúrekanum sjálfum, Roy Rogers.
6 Erase/Rewind

5
8
7 10 flhracadabra
9 13 Cowboy 78
11 9 The Everlasting
-ti
13 11 Remote control
17_____12 Pretty tly (lor a white guy)
'
19 21 Brjótum það sem brotnar
29 - The boy with the arab strap
Beastie Bays
Creed
.. Morgunblaðið/Kristinn
BJORK Guðmundsdóttir geislaði á sviði Þjóðleikhússins á þriðjudag.
Tveir heimar og
margir tímar
TONLIST
Þjóðloikhúsið
TÓNLEIKAR BJARKAR
Tónleikar Bjarkar Guðmundsdóttur,
íslenska strengjaoktettsins og Mark
Bell í Þjóðleikhúsinu 5. janúar.
Áhorfendur um fimm hundruð.
BJÖRK er mikill listamaður.
Það sýndi hún og sannaði á fyrri
tónleikum sínum af tveimur hér á
landi á þriðjudaginn sl. í Þjóðleik-
húsinu. Fágun og einfaldleiki ein-
kenndi tónlistina, sviðsmyndina og
Björk sjálfa, kjól hennar og and-
litsmálningu, og steig tónlistin og
stemningin á sviðinu í hrynjandi
þar til dynjandi danstaktur og
þykkir strengjahljómar voru famir
að ráða ríkjum undir lok tónleik-
anna. Söngur Bjarkar sómdi sér
óaðfmnanlega með því undirspili
sem hún hafði valið sér og má
segja að á sviðinu hafi mæst tveir
heimar og margir tímar, hinn
klassíski smókingklæddi strengja-
oktett undir styrkri stjóm konsert-
meistarans og fiðluleikarans Sig-
rúnar Eðvaldsdóttur, og svo Mark
Bell, „einmenningsoktettinn", sem
sá um allan annan undirleik af
miklu öryggi.
Tónleikamir vom þeir næstsíð-
ustu í hljómleikaferð Bjarkar,
Homogenic, sem fylgdu úr hlaði
samnefndum geisladiski.
Tónleikamir hófust með hinu
fagra en tregafulla íslenska lagi
Vísur Vatnsenda-Rósu í flutningi
mbl.is
strengjaoktettsins og læddist
Björk inn á sviðið við lófaklapp
áhorfenda undir flutningi lagsins
og stillti sér upp fyrir framan
oktettinn. Eftir ljúfan en þjóðlegan
inngang kom fyrsta lag Bjarkar á
tónleikunum, Hunter, sem jafn-
framt er fyrsta lag Homogenic-
disksins, og náði hún samstundis
sambandi við áhorfendur með söng
sínum, látbragði og léttum dansi
fram og aftur á sviðinu.
Athygli vakti strax í fyrsta lag-
inu hve ljós áttu stóran þátt í hönn-
un tónleikanna og sviðsmyndarinn-
ar og lék Björk með ljósunum og
leyfði þeim t.d. að skína í gegnum
hvítan vængjaðan kjól sem hún
klæddist þannig að sjónræn áhrif
urðu ekki minni oft á tíðum en
hljóðræn. Skapaði hin fjölbreyti-
legasta ljósanotkun hverju lagi sér-
staka umgjörð.
I kjölfar Hunter fylgdi hvert lag-
ið á eftir öðm, Come to Me, af
Post, Venus As a Boy, af Debut, og
þar á eftir lagið AU Neon Like, af
Homogenic.
Þá flutti hún lagið You’ve Been
Flirting Again, af Post, sem kallað-
ist á við upphafstóna tónleikanna,
strengimir sáu um undirspilið og
Björk söng nokkrar línur, fyrst á
íslensku og svo á ensku.
Það er erfitt að nota annað en
Ijóðrænar lýsingar við þessa tón-
leika enda þeir allir eins og seið-
andi ljóð eða hljómkviða. Söngur
Bjarkar fékk gott rými innan um
undirspilið, enda er hann nær
sjálfbær, jafn sérstakur og hann
er.
En áfram héldu tónleikamir.
Immature af Homogenic er stutt
lag með fáum textalínum þar sem
skyggnst er eilítið inn á við. Fljót-
lega kom svo fyrsti slagari Bjark-
ar, ef slagara skyldi kalla, Human
Behavior, og þar vom áhorfendur
vel með á nótunum enda lagið í allt
annarri útsetningu en þeirri upp-
runalegu. Þarna hvíldi oktettinn og
Mark Bell sýndi snilli sína og
keyrslan jókst.
Fjörið hélt áfram með Bachelor-
ette sem var stutt þungri bassa-
hrynjandi og þykkum, sterkum
strengjaleik, og það sama var uppi
á teningnum í Hyper Ballad, af
Post, og Violently Happy, af
Debut. Að svo komnu máli dansaði
Björk um sviðið en áheyrendur
sátu sem fastast í sætum sínum
enda svigrúm ekki mikið til
dansiðkunar í Þjóðleikhúsinu,
nema þá á sviðinu með tónlistar-
konunni.
Þarna hurfu Björk og hljómsveit
hennar af sviðinu og eftir duglegt
klapp, stapp, flaut, hróp og köll
komu þau aftur á svið og léku þrjú
lög. Þama sagði Björk það litla
sem hún sagði við áhorfendur þetta
kvöld, baðst afsökunar á að hún
skyldi þurfa að syngja á ensku á
Islandi í fyrsta skipti í 20 ár og bað
áhorfendur að sýna því skilning.
Astæðan var einfóld, tónleikanúr
vom teknir upp á myndband og
hljóðritaðir, fyrir erlendan markað.
Ekki settu gestir það fyrir sig að
því er virtist en óneitanlega hefði
ég kosið að heyra fleiri lög hennar
á íslensku enda breytist upplifun
laga mikið, sé sungið á íslensku
frekar en ensku.
Að lokinni afsökunarbeiðninni
söng Björk fyrsta uppklappslagið á
íslensku, Akkerislagið, eða The
Anchor Song, af Debut. Þegar
þremur uppklappslögum lauk vildi
fólkið í salnum meira og steig
Björk þá á svið í þriðja sinn og
flutti þrjú lög og skildi áhorfendur
eftir með kraftmikla útgáfu af Play
Dead í höfðinu.
Þóroddur Bjarnason