Morgunblaðið - 09.04.1999, Qupperneq 6

6 FÖSTUDAGUR 9. APRÍL 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
A
Vilberg Magni Oskarsson stýrimaður hjá Landhelgisgæslunni um ferðina til Makedóníu
MIKIÐ var um að vera á flugvellinum í Skopje og flugvélar frá ýmsum
löndum þar á ferð. Hér sést flugvél frá þýsku strandgæslunni.
Ekki spenn-
andi að gista
í Skopje
„PAÐ tók okkur ekki nema klukku-
stund að afferma vélina í Skopje og
síðan gera hana klára til heimferðar
með flóttamenn. Þá tók við löng bið,
aðallega eftir því að fá að vita hvort
hægt yrði að fá flóttamennina flutta
til okkar,“ sagði Vilberg Magni
Óskarsson, en hann var yfirstýri-
maður Landhelgisgæsluflugvélar-
innar í ferðinni til Makedónóíu. Með
honum var einnig Páll Geirdal stýiá-
maður.
Vilberg Magni sagði mikið um að
vera á flugvellinum í Skopje. Hann
kvaðst hafa séð rússneskar Ant-
onov-flutningavélar sem flutt hefðu
hjálpargögn til landsins, mikjl um-
svif væru af hálfu NATO-herjanna
og þeir hefðu til dæmis séð þegar
hinar mannlausu njósnavélar voru
sendar á löft. Segir hann þær heldur
minni en litlar einkaflugvélar.
„Þarna var órólegt og okkur fannst
þetta ekki tryggur staður," sagði
hann, „og það var ekki spennandi
kostur að þurfa hugsanlega að gista
í Skopje.“
Áhöfn Landhelgisgæsluvélarinnar
hélt sig að mestu í vélinni en þeim
var þó frjálst að fara um allt á flug-
vellinum og skoða sig um. Á meðan
var Gréta Gunnarsdóttir, sendifull-
trúi í utanríkisráðuneytinu, að graf-
ast fyrir um hvort og hvaða flótta-
menn kæmu hugsanlega með til Is-
lands og sagði Magni áhöfnina hafa
fylgst með gangi mála með því að
líta til hennar öðru hverju í flug-
stöðvarbygginguna. Þegar langt var
liðið á daginn fékkst vitneskja um að
tekist hefði að fá rútu til að flytja
flóttamennina frá búðunum á flug-
völlinn sem var um klukkustundar
akstur og var síðan haldið af stað til
Korfú eins og þegar er komið fram.
Nokkurn tíma tók að fá leyfi hjá
grískum yfirvöldum til þess að fara
með fólkið inn í flugstöðina en ræð-
ismaður íslands i Grikklandi, Con-
stantin J. Lyberopoulus gekk m.a. í
málið, að beiðni utanríkisráðuneytis-
ins. Þegar það var fengið gat áhöfn-
in komið sér fyrir á hóteli og sagði
Magni alla hafa verið fegna að taka
á sig náðir. Svefninn varð þó ekki
nema fáar stundir því haldið var af
stað í býtið og stefnan tekin á Island
með viðkomu í Maastricht í Hol-
landi.
Fengu ekki að fara
út í Maastricht
í Maastricht fékkst ekki leyfi til
að hleypa farþegunum frá borði
meðan eldsneyti var sett á vélina og
hlaust af því nokkur töf. Sagði
Magni hafa verið brugðið á það ráð
að fá slökkvibíl til að vera við vélina
meðan eldsneytinu var dælt á. Þar
fékkst einnig matur um borð fyrir
farþegana og þar sem ekki var fall-
ist á að taka hann út í reikning
greiddi Magni hann með greiðslu-
korti sínu. AIls var flugtíminn frá
Korfú rúmir 10 tímar og var lent var
í Reykjavík kl. 20.30.
Áhöfn Landhelgisgæsluvélarinnar
fær þó ekki langa hvíld því strax á
hádegi í dag fara þyrlusveitir Gæsl-
unnar til Skotlands í reglulega upp-
rifjun sem fram fer annað hvert ár
og munu sömu flugstjórarnir, þeir
Tómas Helgason og Sigurjón Sverr-
isson, fljúga Fokker-vélinni út.
Námskeiðið verður haldið á laugar-
dag og snúa Landhelgisgæslumenn
til baka á laugardagskvöld.
Fimmti maður í áhöfn flugvélar-
innar var Hilmar Þórarinsson flug-
virki og sagði Magni alla hafa haft
nóg að gera, hvern á sínu sviði.
Hann sagði aðspurður þá vera
reynslunni ríkari eftir þessa ferð.
Óljóst væri hvort önnur slík yrði far-
in en færi svo þá vissu menn hvaða
þættir þyrftu meiri undirbúnings
við, en unnt var að viðhafa í þessari
för.
insælasta listasaga í heimi
Saga listarinnar eftir E.H.
Gombrich er vinsælasta
listasaga allra tíma og
hefur verið þýdd á um
30 tungumál.
„Þarf helstað vera til
á hverju heimili."
Morgunblaðið
I N
I Mál og mennlng
Laugavegi 18 • Sími 515 2500 • Síðumúla 7 • Sími 510 2500
Morgunblaðið/Kristinn
TIU börn eru í hópi flóttamannanna sem komu til landsins frá Makedóníu í gær.
HÉR eru flóttamennirnir að stíga um borð í flugvél Landhelgisgæslunnar f Skopje í fyrrakvöld.
Flóttafólkið hefur
þjáðst mikið
GRÉTA Gunnarsdóttir, sem fór
sem fulltrúi utanríkisráðuneytis-
ins með flugvél Landhelgisgæsl-
unnar til Makedóníu, segir að
greinilega sjáist á flóttafólkinu að
það hafi þjáðst mikið. Það hafði
verið í 5-6 daga undir berum
himni áður en því var hleypt yfir
landamærin til Makedóníu og loks
var það í Nato-flóttamannabúðun-
um í um tvo daga.
„Það hefur samt verið einstak-
lega gott að umgangast fólkið,
engin vandamál hafa komið upp í
samskiptunum. Fjölskylduböndin
eru greinilega mjög sterk, en jafn-
framt gott samband á milli fjöl-
skyldnanna. Það hefur gengið
ótnílega vel með börnin, þau hafa
verið alveg til fyrirmyndar," segir
Gréta.
Hún segir að í raun hafi ekki
orðið fullljóst að flóttafólk myndi
koma með til íslands fyrr en það
mætti út á flugvöllinn. Gréta var í
stöðugu sambandi við Flótta-
mannastofnun Sameinuðu þjóð-
anna í Genf og síðan við
makedónísk yfirvöld vegna skipu-
lagningarinnar.
Mikil umferð um flugvöllinn
í Skopje
„Það gekk mjög fljótt að koma
hjálpargögnunum úr vélinni á
flugvellinum í Skopje, en annað
tók lengri tíma. Stöðug umferð var
um flugvöllinn, hundruð flótta-
manna á leið til Þýskalands voru
að stíga upp í flugvélar og vélar
frá mörgum löndum, meðal annars
Spáni, Grikklandi, Kúveit og
Þýskalandi voru að koma með
hjálpargögn. Þarna voru líka
margir sjónvarpsmenn að fylgjast
með, bæði frá makedóníska sjón-
varpinu og þýskum stöðvum."
Gréta segir að vegna anna hafi
tekið lengri tíma að útvega flutn-
ing fyrir fólkið að flugvellinum
heldur en gert hafði verið ráð fyr-
ir. Þegar fólkið loksins kom fór
það fljótlega um borð í vélina.
Gréta sagði því þá lítillega frá ís-
landi, en svo var haldið af stað til
Korfú.
Sváfu í flugstöðinni
í Kerkýra
Vegna tafanna varð að bíða yflr
nótt á flugvellinum í Kerkýra á
Korfú. „Við reyndum að fá leyfi til
að fara með þau inn í borgina en
það fékkst ekki og við urðum því
að dvelja á flugvellinum. Flug-
málayfirvöld voru mjög almenni-
leg við okkur, létu okkur hafa vatn
og appelsínusafa, brauð, kex og
annan mat og settu hitann á í
byggingunni, en aðstaðan sem við
höfðum var bara stólar, nema hvað
börnin gátu lagst í sófa.“
Um nóttina veiktist ein úr hópn-
um, Zejnie Haziri, fimmtug fjög-
urra barna móðir, og í ljós kom að
hún hafði fengið snert af hjartaá-
falli. Að ráði lækna var hún flutt á
sjúkrahús. Dóttir hennar, Valjbo-
ne, sem er menntaður hjúki-unar-
fræðingur, fylgdi henni á spítalann
og einnig Gréta og túlkurinn Al-
bert Ugeson, því fáir í hópnum
tala nokkuð annað en albönsku.
„Að lokinni rannsókn sögðu lækn-
arnir á sjúkrahúsinu að þeir vildu
halda henni þar í tvo daga og ekki
væri ráðlegt að fljúga með hana.
Við skildum hana því eftir ásamt
dóttur sinni og Albert. Þau koma
síðan heim þegar þetta er búið,
vonandi strax að loknum þessum
tveimur dögum," segir Gréta.
„Þetta er erfitt fyrir fjölskylduna,
bæði eru þau hrædd um líf móður-
innar, en líka er erfitt að vera að-
skilin við svona kringumstæður.“
Margir allslausir
og án skilríkja
Flóttamennirnir eru nánast alls-
lausir, margir þeiiTa hafa engin
skilríki, sumir reyndar vegabréf.
„Þau eiga fötin sem þau eru í og
nokkrir eru með litlar töskur sem
aðallega eru í vatnsflöskur. Við
verðum að sjá um þau frá a til ö,“
segir Gréta.
„Ég hef af ásettu ráði ekki rætt
nákvæmlega við þau um hvað þau
hafa gengið í gegnum. Ég held að
fagfólk þurfi að fara í gegnum
þetta með þeim. Það þarf sjálfsagt
að kljást við ýmsar tilfinningar í
leiðinni. Við eigum mjög erfitt með
að ímynda okkur hvað þetta fólk
hefur gengið í gegnum.“
Eiginmaðurinn kom ekki með
einni fjölskyldunni. Að sögn Grétu
er talið að hann sé í Kosovo ennþá,
en ekki vitað hvar.