Morgunblaðið - 29.04.1999, Qupperneq 33

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
FIMMTUDAGUR 29. APRÍL 1999 33
„Fótspor á himnum“ fær
góðar viðtökur í Danmörku
ég, eitthvað smávegis," segir Bern-
harður og þeir Atli hlæja dátt. Sam-
stiga í því sem öðru.
En aftur að fyrstu sinfóníu Atla.
Hvemig tónsmíð er hún? „Tónsmíða-
aðferðin er spuni,“ segh' tónskáldið.
„Eg læt innblástur augnabliksins
ráða ferðinni. Eg kæri mig kollóttan
um ft’æðikenningar gamlar og nýjar.
Hér er engin sinfónísk stefjaúr-
vinnsla eða hefðbundin uppbygging.
Þaðan af síðm' strúktúr og textúr,
pattern og set eða spektralpælingar.
Alh’a síst póstmódernismi.“
Er hún þá ekki flókin í flutningi?
„Þetta er nýtt fyrir hljómsveitina, ég
geri mér fulla grein fyrir því,“ svarar
Atli. „Tónasamsetningin er óvanaleg
og gerðar eru miklai’ kröfrn’ til hvers
einasta hljóðfæraleikai-a sem á svið-
inu situr. Sennilega er ekkert verk
sem ég hef skrifað eins erfitt í flutn-
ingi.“
„Eg get tekið undir það,“ skýtur
Bemharður inn í.
Sinfónían er jafnframt eitt lengsta
tónverk Atla - tekur liðlega klukku-
stund í flutningi. „Þessi lengd af sin-
fóníum kemur fram í byi’jun þessar-
ar aldar. Hjá Bruckner lengist þetta,
verður ekki tónverk, heldur heill
heimur. Sama má segja um Mahler
og Síbelíus er líka mjög langur. Þá
má einnig nefna sinfóníur Þjóðverj-
ans Karls Amadeusar Hartmanns
sem ég held mikið upp á.“
Kveðja úr norðri
- og svo fer allt af stað
Verkið er í fjórum þáttum. „Fyrsti
þátturinn hefst á klarínettsóló líkt og
fyrsta sinfónía Síbelíusar,“ segir
Atli. „Kveðja úr norðri - og svo fer
allt af stað. Hljóðteppi í strengjum,
furðuvefnaður, þekur heyrnarflötinn
og alls konai’ sólóar, dúó, tríó, koma
og fara, ...skuggar lyftast og líða um
hjarn líkt eins og mynd á þili..., segir
í kvæði Jóns Helgasonar.
Annar þáttur er skertsó og þar
ríkja blásararnir. Þátturinn minnir á
Jónsmessunæturdraum
Mendelsohns. Dansar í þrískiptum
takti. Álfareið í neonljósum. Dálítið
fríkaður þáttur, einmanaleiki og
kvöldstemmning.
Þriðji þátturinn er eim’adda
strengleikur blandaður klukkna-
hljómi. Hann er ógnarhægur og eld-
hraður í senn eins og súmó-glíman
japanska. Þetta er draumleikur.
Og fjórði þátturinn grundvallast á
síbylju í slagverkinu og endar á ann-
arlegum sálmi á atómöld, en svo hét
ein ljóðabóka Matthíasar Johannes-
sen.
hvattur til náms í klassískum gítar-
leik og náði snemma valdi á flókn-
ustu verkum, svo eftir var tekið.
„Það má eiginlega segja að mér hafi
verið ýtt út í klassískan gítarleik á
sínum tíma, ég var ekkert sérstak-
lega spenntur í fyrstu. Fljótlega féll
ég þó kylliflatur fyrir klassíkinni og
sé ekki eftir neinu í dag.“
Eftir að Barrueco flúði ásamt
fjölskyldu sinni til Bandaríkjanna
1967 nam hann í Miami, New York
og Baltimore, þaðan sem hann lauk
burtfararprófi undir handleiðslu
Aarons Shearers. Eldskírn sína
hlaut hann í Carnegie Hall 1974 eft-
ir að hafa orðið fyrsti gítarleikarinn
til að hreppa hin eftirsóttu Concert
Ai’tist Guild-verðlaun.
Barrueco hefur um langt árabil
verið samningsbundinn EMI
Classics, sem gefið hefur út íjölda
geislaplatna með leik hans, nú síð-
ast Cuba!, sem er einskonar óður til
föðurlandsins, sem hann hefur ekki
litið augum svo lengi. Af listafólki
sem tekið hefur þátt í hljóðritunum
með Barrueco má nefna tenór-
söngvarann Plácido Domingo,
sópransöngkonuna Bai’bara
Hendricks og flautuleikarann
Emmanuel Pahud.
Heim í huganum
Barrueco kveðst hafa verið við
upptökur í Lundúnum þegar hug-
myndinni að Kúbuplötunni var fyrst
varpað fram. „Eg nefndi þetta
svona í hálfkæringi við útgefendur
mína og tóku þeir vel í hugmyndina.
Það kom mér svolítið á óvart því
Kúba er óravegu frá Lundúnum og
ég hélt að kúbönsk tónlist hefði ekki
alþjóðlega skírskotun. Annað kom á
daginn, Kúba virðist þvert á móti
Hver þáttur hefur heiti sem sótt
er í bókmenntir. Lokasetningin í
Tómasi Jónssyni metsölubók, snilld-
ai’verki Guðbergs Bergssonar er
þessi: ...Honum tókst að hugsa eina
lokahugsun: ég kalla norðurljósin
regnboga næturinnar."
I lokaþættinum leggur Steinunn
Ólína Þorsteinsdótth’ leikkona
hljómsveitinni lið og flytur texta eft-
ir Guðberg Bergsson. Mun rödd
hennar óma í hátölurum.
Sinfónían er tileinkuð minningu
Bohdans Wodiczko, fyrrverandi að-
alhljómsveitarstjóra Sinfóníuhljóm-
sveitar íslands.
Ein sinfónía á ári
En hvað um framhaldið? Er von á
fleiri sinfóníum frá Atla Heimi
Sveinssyni?
„Fyi’ir mér er þetta nýr stíll og
mér finnst ég að vissu leyti standa í
sömu sporum og fyrir svona 35 ár-
um. Þegar ég var að semja sinfóní-
una skrifaði ég bara og skrifaði og
vissi ekkert hvert ég stefndi, ruddi
þessu úr mér, alveg eins og í Op. 1,
Hlými, en það verk var mikill
skandall."
Þegai- hér er komið sögu skellh-
Bernharður upp úr.
„Það var það,“ áréttar Atli. „Verk-
ið var óvanalegt og allt öðnivísi en
það sem menn höfðu heyrt á þeim
tima. Ég heyrði Hlými nýlega úti í
Póllandi á tónleikum í tengslum við
heimsókn forseta íslands og þá rifjað-
ist upp fyrh' mér að þegar ég samdi
það vissi ég ekkert hvert ég stefndi,
vai’ð bara að gera þetta. Það var gam-
an að heyra verkið efth’ öll þessi ár.
Þetta er seríalismi sjötta áratugarins,
mjög lýiiskur, allt að því im-
pressjónistiskur og allir sögðu mjög
íslenskur út af þessu lita- og fjaiiægð-
arskyni. Og að því er mér fannst dálít-
ið þunglyndislegm’."
I sömu sporam nú, segir tónskáldið.
„Já, að því leyti að ég er óöraggur
og veit ekkert hvert ég stefni. Fyrst
mér tókst að ljúka við fyrstu sinfóní-
una held ég hins vegar að fleiri komi í
kjölfarið, ein smfónía á áii næstu tíu
árin. Kannski næ ég líka að gera eina
óperu og einn strengjakvartett ef ég
verð duglegur. Þá verð ég sennilega
búmn, ef ekki dauður!"
Við þessi tíðindi hleypir Bemharð-
m’ brúnum. „Tíu ár! Það er ekki gott.
Við vitum hvemig faiið hefur fyrh’
þeim tónskáldum sem gert hafa fleiri
en níu sinfóníur," segir hann og glott-
ir.
„Já, það er rétt hjá þér,“ segir Atli.
„Höfum það þá næstu níu árin.“
vera að komast í tísku. Þessi plata
hefur mikla þýðingu fyrir mig,
þarna gafst mér tækifæri til að
„fara heim“, þó ekki væri nema í
huganum, spila tónlist sem ég ólst
upp við - tónlist sem stendur mér
afar næi-ri.“
Barrueco hefur ekki komið til
Kúbu í 32 ár og er, ef út í það er far-
ið, ekki bjartsýnn á að hann eigi eft-
ir að sjá föðurland sitt aftur. „Fjöl-
skylda mín yfirgaf Kúbu af pólitísk-
um ástæðum. Eg trúi staðfastlega á
frelsi einstaklingsins, að fólk eigi að
lifa sínu lífi án afskipta stjórnvalda.
Ég gæti aldrei stutt stjórnkerfi,
hvar sem er í heiminum, sem heldur
þegnum sínum í heljargreipum.
Þess vegna get ég ekki snúið aftur
til Kúbu - ekki að óbreyttu.“
Ekki einu sinni sem tónlistarmað-
ur?
„Nei, ekki einu sinni sem tónlist-
armaður. Stjórnvöld á Kúbu setja
allt í pólitískt samhengi, líka listvið-
burði, að ég tali ekki um ef ég á í
hlut, landflótta Kúbumaður.“
Bairueco segir þetta valda sér
ómældri hryggð - enda þrái hann
að líta Kúbu augum að nýju. „Það
hryggir mig meira en orð fá lýst að
horfa upp á fjölskyldur sem haldið
er í sundur. Fjöldi Kúbumanna er
að eldast og deyja í útlöndum án
þess að hafa fengið tækifæri til að
sækja landið heim af fúsum og
frjálsum vilja, hitta ástvini sína.
Þetta ástand veldur mér sífellt
meira hugarangi’i eftir því sem ég
verð eldri. Vonandi mun ég, dag
einn, geta snúið aftur!“
Tónleikarnir í kvöld hefjast á sin-
fónísku rapsódíunni Espagna eftir
Emmanuel Chabrier.
VIÐTÖL, myndir og góðh’ dómar
fylgdu útgáfu dönsku þýðingarinnar
á bók Einars Más Guðmundssonar,
„Fótspor á himn-
um“ úr hlaði á út-
gáfudegi bókai’-
innar 23. april.
Erik Skyum-Ni-
elsen, fyrrver-
andi sendikenn-
ari á Islandi,
þýddi bókina,
sem Vindrose gaf
Einar Már út, en þetta er ní-
Guðmundsson unda verk Einars
Más í danskri
þýðingu. Útkomudagurinn var einnig
dagui’ bókaiinnar og þann dag kom
Einar Már einnig fram á dagskrá hjá
Borgen-forlaginu, þar sem Erik Sky-
um-Nielsen tók höfundinn tali.
Það er auðvelt að sjá hverjir Dan-
ir telja til merkisrithöfunda. Þegar
bækur slíki-a rithöfunda eru gefnar
út í Danmörku birta helstu blöðin
við þá viðtöl, ritdómarnir koma á út-
gáfudegi bókarinnar og bókabúðirn-
ar setja bækur þeirra út í glugga
strax á útgáfudeginum. Og þannig
er það þegar bækur Einars Más
koma út í Danmörku. Þau viðbrögð
segja meira en mörg orð um hver
staða hans er í dönskum bók-
menntaheimi.
Frábær bók
í Information skrifar Bent Vinn
Nielsen að titill bókarinnar geti virst
nokkuð háfleygur, en eftir lesturinn
sé titillinn ekki aðeins eðlilegur,
heldur sjálfsagður. Eftir að rekja
efni bókarinnar segir Vinn Nielsen
að persónurnar séu almúgafólk, en
almúgafólk Einars Más sé villt og
blóðugt, sem sjái hve heimurinn sé
stór, jafnvel þó það sitji á samfélags-
botmnum. Bókin spannar að mati
Vinn Nielsens ógnarvítt svið, ekkert
sé svo smátt að það skipti ekki máli
og ekkert svo stórt að það skyggi á
örlög einstaklinganna.
I huga Vinn Nielsens er frásagn-
arstíll Einars Más dæmigerður ís-
lenskur stíll, í líkingu við stíl Lax-
ness og Guðbergs Bergssonar. Stíll,
sem er í afslöppuðum tengslum við
tímann, þar sem fortíðin er jafn að-
gengileg og nútíminn og hefðirnar
aldrei byrði. „Og svo eru þessir þrír
Þegar merkisrithöfund-
ar gefa út bækur í Dan-
mörku, er eftir því
tekið, segir Sigrún
Davíðsdóttir. Slíkar
móttökur fær nýjasta
bók Einars Más Guð-
mundssonar og þar að
auki góða dóma.
höfundar svo blessunarlega lausir
við minnimáttarkennd. Þeir halda
sér ekki til hlés bara af því þjóð
þeirra er lítil.“ Vinn Nielsen hrífst af
því að þessir höfundar hafni ekki
þjóð sinni, andstætt ýmsum dönsk-
um starfsbræðrum þeirra, sem vilji
vera svo alþjóðlegir. Bók Einars
Más er „frábært verk. Hún segir frá
mikilvægum hlutum, bæði um hið
stóra og hið smáa og hana geta bæði
fagurkerar og venjulegt fólk, sem
bókin er um, lesið. I báðum tilfellum
fæst rík uppskera."
í hópi bestu rithöfunda
Norðurlanda
I Jyllands-Posten verður Preben
Meulengi’acht að umtalsefni ein-
kenni bókarinnar sem ættarsögu.
Þannig hefði hún bæði getað orðið
stór bók og breið, eða þung félagsleg
saga, en hún sé hvorugt. „Hún ef
jafn fljúgandi og ljóðræn og titill-
inn.“ Og stílinn hafi Einar Már
greinilega^ lært af forfeðrunum, sem
skrifuðu Islendingasögurnar. Bókin
er að mati Meulengracht glæsileg
skáldsaga, sem geti virst hirðulaus í
léttleik sínum, en sé það ekki, heldur
meistaralegt dæmi um einfaldan og
undirskilinn stíl, sem rúmi langan
tíma og meistaralega kvenpersónu,
Guðnýju. Og fyrir góða þýðingu
gleymir Meulengracht heldur ekki
að þakka.
I Politiken dregur Soren Vinter-
berg athyglina að Gerplu, þar sem
honum þykir sögutónn bókarinnar
augljós, enda byrji sagan á ættrakn-
ingu eins og Islendingasaga. Höf-
undurinn sá þó í nútímanum og þar
gæti bæði raunsæis og galdra í þess-
ari list eftirstríðsáranna, sem les-
endur þekki úr fyrri bókum Einars
Más. Eftir að rekja söguna bendir
Vinterberg á að það sé erfitt að
spanna jafn stóra ættarsögu og raun
beri vitni, en nándin náist með styrk
hins einfalda máls, sem er laust við
allan óþarfa, en fullt af skörpu skopi
og virðingu. „Einar Már Guðmunds-
son er einn af mestu hæfileikamönn-
um Norðurlanda í frásögn með
blöndu sinni af raunsæi og ljóð-
rænu ... Línan liggur um Laxness
beint aftur til Gunnlaugs, Gunnars
og Njáls.“
I Berlingske Tidende segir Klaus
Rothenstein bókina vera bæði lág-
mælta og ríkulega. Honum þykir
höfundurinn vera nokkuð hrifinn af
glæsititlum, eins og fyrri bækur
bendi til. Það breyti því þó ekki að
höfundurinn hafi hæfileika til að
draga persónur sínar skýrum línum
og bókin sé frábærlega ski'ifuð.
Sýningum lýkur
Listasafn Árnesinga
SÝNINGU tvímenninganna,
Birgis Andréssonar og Ólafs
Lárussonar, lýkur nú á sunnu-
dag. Sýningin er liður í kynningu
safnsins á starfandi listamönn-
um, sem eru ættaðir af Suður-
landi, en báðir eiga rætur að
rekja til Flóans.
Safnið er opið fímmtudaga til
sunnudaga kl. 14-17.
Nýlistasafnið
Sýningunni „Ef ég stjórnaði
heiminum“ lýkur nú á sunnudag.
Þar sýna listamennimir Claire
Barclay, Martin Boyce, Roddy
Buchanan, Ross Sinclair, Bryn-
dís Snæbjörnsdóttir, Simon Star-
ling, Rose Thomas og Clara
Ursitti.
Nýlistasafnið er opið daglega
frá kl. 14-18.
St
Innlausnarverð árgreiðslumiða
verðtryggðra spariskírteina ríkissjóðs
Hinn 2. maí 1999 er 3. fasti gjalddagi árgreiðslumiða verðtryggðra
spariskírteina ríkissjóðs í 1. fl. B 1995.
Gegn framvísun árgreiðslumiða nr. 3 verður frá og með 3. maí nk. greitt sem hér segir:
Árgreiðslumiði að nafnverði:
50.000 kr. =
100.000 kr. =
1.000.000 kr. =
53.532,50
107.065,00
1.070.065,00
Ofangreind fjárhæð er afborgun af höfuðstól spariskírteinanna fyrir tímabilið
1. október 1995 til 2. maí 1999 að viðbættum verðbótum sem fylgja hækkun
sem orðið hefur á vísitölu neysluverðs.
Athygli skal vakin á því að innlausnarfjárhæð árgreiðslumiða
breytist aldrei eftir gjalddaga.
Innlausn árgreiðslumiða fer fram gegn framvísun þeirra í afgreiðslu
Seðlabanka íslands, Kalkofnsvegi 1, Reykjavík og hefst hinn 3. maí 1999.
Reykjavík, 29. apríl 1999
SEÐLABANKIÍSLANDS