Morgunblaðið - 29.04.1999, Blaðsíða 36

36 FIMMTUDAGUR 29. APRÍL 1999
MORGUNBLAÐIÐ

STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrlmur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
AÐSTOÐ YIÐ
LESBLINDA
ÍSLENZKA skólakerfið hefur langt því frá tekið með skipuleg-
um og eðlilegum hætti á vanda þeirra nemenda, sem eiga við les-
blindu að stríða og veldur einstaklingunum oft miklum erfiðleik-
um og þjáningum. Lesblinda (dyslexía) getur birzt í ýmsum
myndum, m.a. í erfiðleikum í lestri og skrift, skorti á einbeit-
ingu, ofvirkni og ósamhæfðum hreyfingum. Kynslóð eftir kyn-
slóð hafa örugglega margir nemendur hrakizt frá námi vegna
lesblindu og með þann stimpil á bakinu, að þeir gætu ekki lært
og væru treggáfaðir. Nú í lok tuttugustu aldar er sú hætta enn
raunveruleg, að þetta hendi nemendur vegna lesblindu. Astæðan
er þekkingarskortur foreldra og kennara á þeirri skyntruflun,
sem lesblindan er, svo og vegna þess, að úrræði skólanna til að
aðstoða þessa nemendur eru alltof fá, m.a. sökum fjárskorts.
í umfjöllun um lesblindu á menntasíðum Morgunblaðsins var
m.a. rætt við Hannes Hilmarsson, kennara og félagsráðgjafa,
sem hefur unnið að markvissum úrræðum og stuðningi við les-
blinda nemendur. Hannes er ómyrkur í máli, þegar hann lýsir
ástandinu í þessum efnum í íslenzku skólakerfi. „Við erum langt
á eftir mörgum öðrúm þjóðum í því að styðja nemendur með
dyslexíu og skólaganga þeirra er oft erfið. Það skortir að kynna
dyslexíu í skólum og að byggja upp stuðning. Að mínu mati hef-
ur verið framið mannréttindabrot á þessum nemendum," segir
hann og bætir því við, að nemendur eigi rétt á námi við hæfi, svo
að harkaleg framkoma við þá stangist bæði á við stjórnarskrána
og barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna. Jafnframt vitnar Hann-
es í ákvæði aðalnámskrár grunnskóla frá 1989 en þar segir:
„Grunnskólinn skal leitast við að haga störfum sínum í sem
fyllstu samræmi við eðli og þarfir nemenda og stuðla að alhliða
þroska hvers og eins.“
Aður hefur komið fram í Morgunblaðinu, að skólar fá enga
peninga til að starfa sérstaklega með lesblindum nemendum.
Hversu umfangsmikið vandamálið er má ráða af því, að hjá
greiningarstöð fyrir lesblinda við Kennaraháskólann voru 60
grunnskólanemendur á biðlista nýlega og 45 framhaldsskóla-
nemendur. Að lokinni greiningu er það undir skóla nemandans
komið, hvort hann fær einhverja hjálp eða ekki.
Þetta ástand er ekki viðunandi. Vafalaust eru margir nemend-
ur við nám, sem þjást af lesblindu, en hvorki þeir, foreldrar né
kennarar hafa áttað sig á henni. Fyrsta skrefið er að fá grein-
ingu á vandanum. I framhaldi af því ber skólayfirvöldum skylda
til að beita nauðsynlegum úrræðum til aðstoðar. Velferð þessara
ungmenna er í húfi.
STAÐAN í KOSNINGA-
BARÁTTUNNI
NÚ ÞEGAR ein og hálf vika er til kjördags er lítið um tíðindi í
kosningabaráttunni vegna alþingiskosninganna, sem fram fara
annan laugardag. Telja má víst, að síendurteknar skoðanakann-
anir gefí nokkuð örugga vísbendingu um hug og afstöðu kjós-
enda. I stórum dráttum er vígstaða stjórnarflokkanna sterk,
þótt augljóst sé að Framsóknarflokkurinn eigi í erfiðleikum í
einstökum kjördæmum. I þeim efnum hefur vakið mesta athygli
niðurstaða skoðanakönnunar Gallup í Austurlandskjördæmi,
sem bendir til þess, að mikið fylgishrun hafí orðið hjá Fram-
sóknarflokknum í kjördæminu. Þær vísbendingar eru áfall fyrir
flokkinn og Halldór Ásgrímsson, utanríkisráðherra. Þótt líklegt
megi telja, að breytingar verði á þessu fram að kosningum er
augljóst, að það er erfitt að samræma erilsamt starf utanríkis-
ráðherra þingmennsku í stóru landsbyggðarkjördæmi.
I könnun Félagsvísindastofnunar fyrir Morgunblaðið, vekur
einna mesta athygli, að einungis helmingur kjósenda, sem kusu
Alþýðuflokk og Alþýðubandalag í síðustu kosningum ætla að
kjósa Samfylkinguna. Út af fyrir sig kemur það ekki á óvart að
því er Alþýðubandalagið varðar, sem klofnaði í átökunum um
stofnun Samfylkingarinnar en meiri athygli vekur, að Samfylkj
ingunni skuli ekki haldast betur á kjósendum Alþýðuflokksins. I
því sambandi má minna á þau sjónarmið, sem Morgunblaðið lýsti
í forystugreinum á síðasta ári, að Samfylkingin yrði til þess, að
töluverður hópur kjósenda Alþýðuflokksins mundi snúast til
fylgis við Sjálfstæðisflokkinn, ef af sameiginlegu framboði yrði.
Sú virðist verða raunin því að 14% þeirra, sem kusu Alþýðu-
flokkinn fyrir fjórum árum hyggjast kjósa Sjálfstæðisflokkinn
nú.
Þegar á heildina er litið gefa kannanir til kynna, að mest kjöl-
festa sé í fylgi Sjálfstæðisflokksins og að flokkurinn sé að
styrkja stöðu sína meðal þeirra hópa, sem fyrri kannanir höfðu
bent til að mundu ekki styðja flokkinn í sama mæli og áður. Á
það ekki sízt við um aldursflokkinn 60 ára og eldri en þar hefur
Sjálfstæðisflokkurinn styrkt stöðu sína verulega frá könnun Fé-
lagsvísindastofnunar í marz. Enn sem komið er hafa því engar
vísbendingar komið fram um óvænt úrslit í komandi þingkosn-
ingum.
Lagt til að milljarði króna verði varið í að efla tungutg
Nefnd á vegum
menntamálaráðuneytis-
ins hefur skoðað stöðu
tungutækni hérlendis
og telur hana slæma.
Islendingar séu aftar-
lega á merinni á þessu
sviði. Þegar niðurstöður
hennar voru kynntar
í gær kom fram að mikil
þörf er talin vera á
átaki til að efla greinina
og er þar m.a. horft til
orðabóka í tölvutæku
formi og forrita sem
leiðrétta málfræði- og
stafsetningarvillur.
RÖGNVALDUR Ólafsson, formaður starfshóps um tungutækni.
Vantar tæki,
hugbúnað og fólk
Morgunblaðið/Sverrir
STARFSHÓPUR menntamálaráðuneytisins telur meðferð tungumálsins í
tölvum og hugbúnaði hérlendis hafa hrakað síðan upplýsingatækniöld
hófst hér fyrir rúmum tveimur áratugum.
STARFSHÓPUR um tungu-
tækni, þ.e. meðferð tungu-
málsins í tölvum og hugbún-
aði, á vegum menntamála-
ráðuneytisins hefur skilað af sér
skýrslu um stöðu greinarinnar og
möguleika. Niðurstöðurnar voru
kynntar á fundi í gær sem Björn
Bjarnason menntamálaráðherra
setti og gerði ráðherra grein fyrir
því að niðurstöður nefndarinnar
verða athugaðar grannt í ráðuneyt-
inu og á vegum ríkisstjórnarinnar.
Ráðuneytið hafí ekki tekið afstöðu til
málsins, en ljóst sé að hans mati að
þörf sé á áliti sérfræðinga og fræði-
manna úr háskólasamfélaginu og
einkageiranum, auk þess sem leita
þyrfti eftir liðsinni slílu-a aðila vegna
framhalds málsins.
Hann minnti fundargesti á að um
væri að ræða mjög mikilvægt verk-
efni í þágu íslenskrar tungu og opna
þyrfti augu manna íyrir því hversu
brýnt erindi það eigi. „Ljóst er að
þetta er fjárfesting sem skilar okkur
í senn miklum árangri og arði,“ sagði
ráðherra.
Nefndin, sem skipuð er þeim
Rögnvaldi Ólafssyni, eðlisfræðingi
og dósent við HI, Eiríki Rögnvalds-
syni, prófessor við HÍ, og Þorgeiri
Sigurðssyni, rafmagnsverkfræðingi
og íslenskufræðingi, leggur til að allt
að einum milljarði króna verði varið
á næstu fjórum árum til að verulegur
árangur náist á sviði tungutækni
hérlendis. Slíkt átak myndi styrkja
hugbúnaðariðnaðinn og gæti leitt til
útflutnings á þekkingu og búnaði.
Mikið verk óunnið
Rögnvaldur Ólafsson, formaður
starfshópsins, segir mikið verk óunn-
ið. Islensk upplýsingatækni sé vel
þróuð miðað við önnur málssvæði en
Islendingar séu skammt á veg komn-
ir með að gera tæknina hæfa til nota
íslenskuna. Þetta sé í ósamræmi við
hinn almenna áhuga á tungunni hér-
lendis og það starf sem unnið hafí
verið í til dæmis nýyrðasmíði. Is-
lenskan ætti samkvæmt öllum lög-
málum að vera útdautt tungumál en í
reynd sé hún virk þjóðtunga sem
notuð er í öllum samskiptum og við-
skiptum þjóðarinnar. Rögnvaldur
bendir á að nýyrðasmíði byggist á ís-
lenskri hefð og þátttöku fólks sem
hugsar um tunguna frá öðru sjónar-
miði en margir þeir sem hafa starfað
í tölvuheiminum.
,Að mörgu leyti hafa þetta verið
tveir heimar og tölvufólk hefur beint
sjónum að öðru en að hugsa um
tungumálið. Við eigum langa hefð
fyrir vönduðu máli en hún hefur ekki
tengst tækninni nægjanlega mikið.
Þessu þarf að breyta því þegar málin
eni skoðuð ofan í kjölinn kemur í ljós
að við eigum ekki einföldustu leið-
réttingarforrit fýrir málfræði og
stafsetningu sem notuð eru í allri
vinnu. Slík forrit eru grunnurinn fyr-
ir flóknari verkefni á sviðinu. Þau
verkfæri sem þarf fyrir ritað mál eru
einnig grunnurinn að hinu talaða
máli, en á meðan við eigum ekki ein-
földu hlutina sem aðrar þjóðir eru
farnir að líta á sem sjálfsagða hluti,
getum við lítið gert,“ segir Rögnvald-
ur. „Þetta er vandamál nútímans en
ekki einhverrar fjarlægrar framtíð-
ar.“ Hann kveðst þeirrar skoðunar
að sum vandamál tungutækni muni
væntanlega leysast sjálfkrafa vegna
öflugri tækni og breyttrar stefnu
framleiðenda gagnvart erlendum
mörkuðum, en önnur verði íslend-
ingar að leysa sjálfir. Ganga þurfí
hart fram í að koma íslensku inn í al-
þjóðlega staðla og á öllum sviðum
þarf að vera tekið tillit til íslenskrar
tungu og sérkenna hennar, strax við
framleiðslu viðkomandi búnaðar.
Hann segir tal vera eitt helsta for-
gangsmálið, enda sé svo komið að
ýmiss konar tölvubúnaður sé farinn
að vera raddstýrður eða þannig
gerður að hann skilur ensku og
nokkur tungumál önnur. „Þarna
þurfa menn að fylgjast með og þróa
forrit sem skilja íslenskt talmál,"
segh' hann.
„Það er mjög brýnt að ná því sam-
an sem þó er til og gera það aðgengi-
legt fyrir þá sem vilja búa til búnað í
þágu tungutækninnar. Akveðin
starfsemi í þessa veru er í burðar-
liðnum og hjá ESB er að finna nýja
áætlun sem hægt er að sækja í þekk-
ingu, auk þess sem sambönd og sam-
vinna geta orðið að veruleika,“ segir
Rögnvaldur.
Hann bendir á að markaðurinn
hérlendis hafí verið mjög erfiður
viðureignar og hafi gagnleg verkefni
dagað uppi þar sem fyrirsjáanlegt
hafí verið að þau myndu ekki bera
sig. Ekki bæti úr skák að hugbúnaði
sé hnuplað í talsverðum mæli hér-
lendis, þannig að útgáfa á íslenskum
forritum sem tengjast tungutækni
þm'fí að kljást við ólögmæta fjölfóld-
un.
„Væri hægt að losna við þjófnað-
inn eða minnka hann að minnsta
kosti verulega, þannig að menn selji
tvö eintök af sínu forriti í stað eins,
myndi það gera markaðinn öflugii og
bæta málin verulega. Sama máli gild-
ir t.d. um leturgerðir iyrir tölvur og
setningarvélar, en fólk gerir sér ekki
alltaf gi-ein fyrir að letur sé eitthvað
sem menn hafi lagt peninga í og eigi
rétt á greiðslum fyrir.“
Þörf á tölvutækum
málgrunni
Hann kveðst telja þörf á sameigin-
legum málgrunni sem margir gætu
lagt efni í og geyma myndi t.d. dag-
legt mál, mál tengt íþróttum, mál
tengt viðskiptum, mál tengt tölvúm
o.s.frv. Útgefendur, þýðingarmið-
stöðvar, ríkisstofnanir og margvís-
legir aðrir aðilar myndu leggja slík-
um grunni lið.
Starfshópurinn telur stöðu tungu-
tækni hérlendis hafa hrakað síðan
upplýsingatækniöld hófst hér fyrir
rúmum tveimur áratugum. Nýlegur
samningur við Microsoft-fyrirtækið