Morgunblaðið - 04.07.1999, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 4. JÚLÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Miklir erfíðleikar hafa verið í rekstri vestfírskra sjávarútvegsfyrirtækja síðasta áratuginn
Vandinn á sér djúpar rætur
Síðustu ár hefur eign-
arhald útgerðar- og
fískvinnslufyrirtækj a
á norðanverðum Vest-
fjörðum breyst ræki-
lega og talsverður
flutningur orðið á
kvóta og skipum á
milli staða. Nú er svo
komið að kvótinn á
svæðinu hefur að
stærstum hluta færst
úr minni plássum yfír
heiðarnar, á Isafjörð.
Landvinnsla á svæð-
inu hefur þannig átt
undir högg að sækja
og sameiningar í kjöl-
far fjárhagserfíðleika
kostað uppsagnir
fjölda starfsfólks.
Helgi Mar Arnason
og Þorkell Þorkelsson
ljósmyndari voru á
ferð fyrir vestan og
heyrðu ofan í heima-
menn um stöðu mála.
Morgunblaðið/Þorkell
FRÁ bolfiskvinnslu Hraðfrystihússins hf. í Hnífsdal en þangað mun bolfiskvinnsla Gunnvarar hf. flytjast eftir sameiningu fyrirtækjanna í haust.
Þá verður engin bolfiskvinnsla í Isafjarðarkaupstað, í fyrsta sinn í áraraðir.
AÁRUNUM 1955-1972 var
stunduð þróttmikil bátaút-
gerð frá Vestfjörðum, að-
allega á síld á sumrin en á
línu á vetuma. Þegar síld-
veiðar brugðust árið 1968 fóru
margir stærri bátanna að stunda
togveiðar að vetrinum en minni bát-
ar héldu áfram línuveiðum. I byrjun
8. áratugarins komu fyrstu skuttog-
aramir til Vestfjarða. Fyrst í stað
komu fimm togarar sem smíðaðir
vom í Noregi, þar af þrír til Isa-
fjarðar, einn á Þingeyri og einn í
Súðavík. Auk þess kom einn togari í
Hnífsdal sem smíðaður var í Japan.
Síðar komu skuttogarar í Bolungar-
vík, á Suðureyri og á Flateyri. Þeg-
ar skuttogaraútgerð á norðanverð-
um Vestfjörðum stóð í mestum
Kristján Jóhannsson
„Vorum
kannski
fullseinir
til“
KRISTJÁN Jóhannsson, fram-
kvæmdastjóri Gunnvarar hf.,
segir fyrstu ár kvótakerfisins
hafa verið Vestfirðingum erfið.
Þeir hafí verið mjög á móti
kerfinu en ekki blandað sér
ekki nógu snemma í slaginn um
veiðiheimildimar. „Vestfirðing-
ar fóru of seint að vinna með
kvótakerfinu. Veiðiheimildirn-
ar urðu þannig dýrari en ella.
Eins má segja að hingað á
svæðið hafi ekki komið það
áhættufé sem fyrirtæki þurftu
á að halda. Menn hafa því
kannski verið fullseinir til. Það
hefur hins vegar heilmikið
gerst á Vestfjörðum undanfar-
in ár í þessum efnum, fyrirtæki
hafa sameinast og flotinn hefur
þjappast saman en kannski
ekki farið mikið af svæðinu.
Það má segja að þungamiðjan
hafi færst hingað á ísafjörð,
bæði hvað varðar skip og
kvóta. Það er kannski eðlilegt
þar sem hér er besta aðstaðan
til útgerðar."
Slæmar samgöngur stóðu
fyrirtækjunum fyrir þrifum
Krislján segir niðurskurðinn
í þorskveiðum vissulega hafa
komið hart niður á Vestfirðing-
um og valdið þrengingum í
landvinnslu. „Sennilega er það
helsta skýringin á því að halla
fór undan fæti hér á Vestfjörð-
um. Samkeppnin um kvótann
hefur verið hörð á undanförn-
um árum og þegar fyrirtækin
eru veik þá liggja þau kannski
betur við höggi. Þá tel ég að
samgöngur innan svæðisins hafí
spilað stórt hlutverk á þreng-
ingartímum. Þær voru mjög
erfiðar, erfiðari en í öðrum
landshlutum, og það hefur jafn-
vel seinkað þróuninni hér á
Vestfjörðum. Það hljómar
kannski tvíbent en segja má að
bættar samgöngur hafi leitt til
aukinnar samþjöppunar."
Krislján segir að ekki megi
kenna umræðunni um ójafna
samkeppnisaðstöðu landfryst-
ingar og sjófrystingar um
hvernig komið er í sjávarútveg-
málum á Vestfjörðum. „Þessi
þróun í sjófrystingu hefði aldrei
orðið nema fyrir að markaður-
inn kallaði á slíkt. Ef ætti að
hreyfa við því væri það afturför
að mínu mati. Þetta er flókið
mál, inn í þetta fléttast launa-
mál, nýtingarmál og annað og
Fiskistofa fylgist vel með þessu.
Ég tel því að samkeppnisað-
staða landfrystingar og sjó-
frystingar sé ekki eins ófjöfn og
menn vilja vera Iáta.“
Nauðsynlegt að fá fjármagn
inn á svæðið
Kristján segist bjartsýnn á að
sameining Gunnvarar hf. við
Hraðfrystihúsið hf. efli fyrir-
tækið og það ætti að geta orðið
mjög öflugt í framtíðinni. Hann
segist sannfærður um að til
lengri tíma litið muni samein-
ingin efla atvinnulíf í sveitarfé-
Iaginu. „Mikilvægast er að kvót-
inn verði áfram í bæjarfélaginu.
Þó að þessu félagi komi aðilar
utan bæjarfélagins er þunga-
miðjan í hlutafjáreigninni í
höndum heimamanna. Það er
líka nauðsynlegt að fá fjármagn
inn á svæðið. Það eru að stækka
einingamar, bæði í sjávarút-
vegsfyrirtækjunum og í sveitar-
félögunum. Þetta er að gerast
um allt land. Samgöngur eru að
lagast og það verður til þess að
hlutirnir færast svona til. Það
er mjög eðlilegt þó vissulega
séu þessar aðgerðir sársauka-
fullar. En það verður einnig að
horfa til þess að þetta snýst
ekki allt um kvótann. Þróunin í
sjávarútvegi er einfaldlega
þannig að störfum í landi fækk-
ar, meðal annars vegna hag-
ræðingar og vélvæðingar. Það
er sífellt verið að framleiða
meira með færra fólki. Menn
verða að leita annað ef fjölga á
störfum. Ég er bjartsýnn á að
hér verði rekinn blómlegur
sjávarútvegur í framtíðinni. Hið
nýja sameinaða fyrirtæki ætti
að vera nokkuð vel uppbyggt
með Qölþættan rekstur og von-
andi getur það stækkað enn
frekar,“ segir Kristján.
Einar Jónatansson
„Samein-
ingar von-
andi til
góða“
EINAR Jónatansson, fram-
kvæmdastjóri Gnár hf. á Bolung-
arvík, segir erfiðleika sjávarút-
vegsfyrirtækja á Vestfjörðum hafa
hafist um leið og þorskkvótinn var
skorinn niður. „Það er varla nokk-
urt svæði á landinu sem hefur
byggt jafnmikið á landvinnslu í
gegnum áratugina og Vestfirðir og
mjög hátt hlutfall íbúanna hefur
annaðhvort stundað sjóinn eða
unnið í fiskvinnslu. Þorskurinn
skipti þar höfuðmáli. Það eru ekki
mörg ár síðan það voru togarar í
hverju plássi en þeir eru nú flestir
horfnir annars staðar en á Isafirði.
Það má að nokkru rekja til sam-
dráttar í þorskveiðum því þá var
ekki lengur grundvöllur fyrir
þessu hefðbundna mynstri sem
var, það er að einn ísfisktogari afl-
aði einu frystihúsi hráefnis. Þegar
þessi grundvöllur brást hurfu
skipin, auk þess sem það varð hag-
kvæmara að gera skipin út á sjó-
frystingu. Það er hins vegar vit-
laust gefið milli landfrystingar og
sjófrystingar. Ég tel að það verði
að gæta þess að allir keppi á jafn-
réttisgrundvelli, annars vegar
landvinnslan og hins vegar sjó-
vinnslan.
Það varð gríðarleg uppbygging
með skuttogaravæðingunni upp úr
1970 og það er eina tímabilið sem
fólki fjölgaði á Vestfjörðum á
kostnað höfuðborgarsvæðisins. Þá
voru frystihúsin stækkuð og fram-
leiðsluaukningin varð mikil og
geysilega mikill afli unninn á þessu
svæði. Þegar verðbólgan geisaði og
verðtrygging kom á allar fjár-
skuldbindingar lentu margir í erf-
iðleikum, einkum þeir sem höfðu
staðið í framkvæmdum, en það var
ekki síst hér á Vestfjörðum. Vand-
inn er því margþættur.“
Einar segir að þrátt fyrir að Bol-
víkingar hafi nú þurft að horfa á
eftir veiðiheimildum úr plássinu sé
nánast ekkert atvinnuleysi í Bol-
ungarvík í augnablikinu. „En at-
vinnuöryggið er ekki það sama og
áður eftir sameiningu Bakka og
Þorbjamar, við það hvarf stór hluti
bolfiskkvótans úr bænum. í sjálfu
sér er ekki hægt að kenna kaup-
anda kvótans um hvernig fór. Það
er engu að síður grafalvarlegt mál
fyrir sjávarpláss eins og Bolungar-
vík að fiskveiðistjórnarkerfið sé
þannig að heilu sjávarþorpin geti
staðið uppi kvótalaus. Það hefur
hins vegar dregið mjög úr áhrifum
þessa kvótamissis hér í Bolungar-
vík að gríðarleg uppbygging hefur
orðið í smábátaflotanum. Það er
ekki síst því að þakka hvernig
Sparisjóður Bolungarvíkur hefur