Morgunblaðið - 10.07.1999, Blaðsíða 24

24 LAUGARDAGUR 10. JÚLÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Lífshættir
Tæknin er að einangra
bandarísk börn.
Erfðafræði
Unnið að vinnuuppkasti
að „Bók lífsins".
Rannsoknir
Geðdeyfðarlyf skerða
ökuhæfnina.
Börn
ískyggileg fjölgun
asmatilfella.
Ný insúl-
íntækni
Einangrað-
ir unglingar
Sjónvarp, tölvur og sími taka
sífellt meiri tíma
Medical Tribune News Service
TÆKI, sem sprautað er með
nál í líkamann, gæti innan
skamms komið í stað margra
sprautuskammta á dag, að
minnsta kosti í Kanada, að því
er þarlent fyrirtæki greindi frá
á árlegum fundi Samtaka sykur-
sjúklinga í Bandaríkjunum.
„Rannsóknir á músum benda
til þess að tækið skammti insúl-
ín stöðugt á hverri klukku-
stund,“ sagði Paul Y. Wang, við
Lífefnaverkfræðistofnun Há-
skólans í Toronto. Hins vegar
hefur það, að sprauta insúlíni í
sjúkling oft á dag, verið talið
tengjast sveiflum í blóðsykur-
magni, sem kann að vera hættu-
legt.
Um er að ræða hylki, sem er
tveggja millimetra breitt og sjö
millimetra langt, og í er tveggja
mánaða skammtur af insúlíni.
Hylkinu er sprautað í efri hluta
kviðarhols, bak eða háls. Til-
raunir á fólki eiga að hefjast í
árslok, og fáist samþykki frá
kanadískum heilbrigðisyfirvöld-
um ætti skammtarinn að vera
fáanlegur í lyfjabúðum eftir tvö
ár.
Wang sagði að ekki væru
uppi áætlanir um að koma
skammtaranum á markað í
Bandaríkjunum, þar eð kostn-
aður við þær prófanir, er nauð-
synlegar væru til að fá sam-
þykki þarlendra yfirvalda, væri
of mikill. Hins vegar yrði
skammtarinn fáanlegur á Net-
inu.
Medical Tribune News Service.
BANDARÍSKIR unglingar verja
allt að fjórum klukkustundum á
dag einir í herbergjum sínum í
stað þess að eiga samneyti við
foreldra sína og jafnaldra. I
stað þess að stunda íþróttir eða
leika sér úti með vinum sinum
er mun líklegra að unglingamir
séu einir inni í herbergjum sín-
um í tölvuleikjum eða á Netinu.
Þessar upplýsingar komu
fram á ráðstefnu sálfræðinga
sem haldin var fyrir skemmstu í
Stanford Háskóla í Bandaríkj-
unum. Framsögu um þróun ung-
lingamenningar hélt sálfræðing-
urinn William Damon.
„Tveir af hveijum þremur
unglingum í Bandaríkjunum
eiga sitt eigið sjónvarp, margir
þeirra hafa síma inni í herbergj-
um sínum og 30-50% þeirra
eiga tölvu. Þeir þurfa ekki að
fara út,“ sagði William Damon.
Unglingarair eru m.a.s. hættir
að horfa á sjónvarpið með for-
eldrum sínum en það athæfi
þótti mörgum félags- og sálar-
fræðingum á sinum tíma heldur
neikvætt þar eð það kæmi í veg
fyrir eðlilegar samræður. Nú
horfa unglingarnir einir á sjón-
varpið inni í herbergjum sínum.
William Damon telur að þessi
þróun geri það að verkum að
unglingamir „einangrist félags-
lega“ og að ekki þroskist með
þeim vitund um hlutverk þeirra
í samfélaginu. Hvatti hann til
þess að forráðamenn unglinga
brygðust við þessu með því að
hvetja þá til að taka á sig aukna
samfélagslega ábyrgð með til-
heyrandi þátttöku í þjóðlífinu.
Máli sínu til stuðnings nefndi
William Damon að kosninga-
þátttaka ungs fólks í Bandaríkj-
unum væri hróplega lítil.
Þannig hefðu aðeins 28% fólks á
aldrinum 18-24 ára greitt at-
kvæði í forsetakosningunum
1996.
WiIIiam Damon hefur ritað
bók um þetta hugðarefni sitt er
nefnist „Greater Expectations".
í henni heldur hann því m.a.
fram að lakari mennta- og sið-
ferðisþroska ungs fólks í Banda-
ríkjunum megi m.a. relqa til
þess að böraum og unglingum
sé hlíft óhóflega við því að
takast á við ögrandi verkefni
með þeirri ábyrgð sem þeim
fyigí-
Asmatilfellum barna fjölgar mjög 1 Bretlandi
Loftmengun frá
dísilvélum orsökin?
ASMA- og andþrengslatilfelli hafa
nær tvöfaldast meðal ungra bama í
Bretlandi á tæpum áratug, ef
marka má nýbirta könnun, og
breskir vísindamenn rannsaka nú
hvort loftmengun frá dísilvélum
kunni að vera ástæðan.
Bresku samtökin Þjóðarátak
gegn asma (NAC) hafa birt könn-
un, sem leiddi í ljós að 21% bama
undir fimm ára aldri í Leicester
hefðu greinst með asma árið 1998
en aðeins 12% árið 1990. Fjöldi
þeirra bama, sem fengið hefðu
and- þrengslaköst á undangengn-
um tólf mánuðum, hefði aukist úr
12% árið 1990 í 23% árið 1998. Slík
köst valda um 2.000 dauðsföllum í
Bretlandi á ári hverju.
Breska útvarpið, BBC, hefur eft-
ir einum vísindamannanna, Mike
Silverman, prófessor við Leicester-
háskóla, að asma í mjög ungum
börnum tengist yfirleitt ekki of-
næmi þannig að eitthvað annað
hljóti að valda þessari miklu fjölg-
un asmatilfella. Einnig sé
ólíklegt að reykingar for-
eldranna séu ástæðan þar
sem þeir hafi dregið úr
reykingunum síðustu árin
ef marka megi könnunina.
Silverman segir að vís-
indamennirnir séu að
rannsaka þann mögu-
leika að örfínar agnir í
andrúmsloftinu frá dísil-
vélum geti valdið asma í
börnum.
NAC áætlar í könnun
sinni að sjöunda hvert
barn á aldrinum 2-15 ára
hafi fengið asmaeinkenni
sem þarfnist meðferðar og
einn af hverjum 25 full-
orðnum Bretum. Árlegur
heildarkostnaður Breta af
sjúkdómnum er talinn
nema rúmum tveimur
milljörðum punda, and-
virði rúmra 240 milljarða
króna.
Fórnarlamb loftmengunar?
Reuters
Krakkar í Bandaríkjunum hreyfa sig ekki nóg og lifa einangruðu lífi.
Afhverju stafar
nætursviti?
MAGNÚS JÓHANNSSON LÆKNIR
SVARAR SPURNINGUM LESENDA
Fjölmargar
orsakir
Spuming: Sæll, ég er 64 ára og
síðastliðið eitt og hálft ár hef ég
svitnað svo mikið á nóttunni að
stundum þarf ég að skipta um
náttkjól á miðri nóttu, þetta er
ekki allar nætur og virðist vera
kaldur sviti, mér hefur ekki orðið
misdægurt á þessum tíma, er
mjög hraust, veistu af hveiju
þetta stafar?
Svar: Nætursviti getur átt sér
fjölmargar orsakir, hann getur
verið sauðmeinlaus en hann get-
ur líka stundum verið merki um
alvarlegan sjúkdóm. Nætursviti
stafar oft af því að of heitt er í
herberginu eða viðkomandi notar
of heit náttföt eða of heita sæng.
Stundum þarf einungis að opna
glugga eða fá sér kaldari sæng.
Aukin svitamyndun, og þar með
talinn nætursviti, fylgir oftast
sótthita, jafnvel þó aðeins sé um
að ræða smávægilega hitahækk-
un.
Nætursviti er aigengt og
stundum mjög bagalegt vanda-
mál hjá sjúklingum með lungna-
berkla og getur einnig fylgt ýms-
um öðrum sýkingum í öndunar-
færum. Þeir sem eiu með of-
starfsemi skjaldkirtils verða oft
heitfengir og svitna mikið, líka á
nóttunni, og þetta getur fylgt
fleiri hormónatruflunum. Nætur-
sviti getur fylgt lágum blóðsykri,
en það getur gerst hjá sykursýki-
sjúklingum sem taka of stóra
lyfjaskammta og það getur líka
gerst af óþekktum ástæðum. I
sjaldgæfum tilfellum stafar næt-
ursviti af æxlum eða öðrum sjúk-
dómum í heilanum.
AJlt það sem talið hefur verið
upp getur gerst á hvaða aldri
sem er og einnig geta verið fleiri
ástæður fyrir nætursvita en
raktar hafa verið. Eins og sést af
lýsingu bréfritara er þetta
ástand mjög óþægilegt og engin
ástæða til að sætta sig við það að
óreyndu. Ef einföld ráð duga
ekki er full ástæða til að leita
læknis og fá úr því skorið hvort
finna megi orsök nætursvitans.
Enn um eirðarleysi
í fótum
Kona hringdi og sagði að það
sem hefði reynst sér best væri að
bera mentólspritt á fæturna áður
en hún fer að sofa. Hún kvaðst
hafa reynt alls kyns smyrsl og
krem en ekkert hefði dugað
nema þetta mentólspritt. Það
kældi niður fæturna.
Konan sagði að systir sín og
maður hennar hefðu einnig verið
haldin þessum kvilla en eftir að
þau fóru að taka E-vítamín reglu-
lega, hui-fu einkennin. Svo höguðu
atvikin því þannig að þau hættu
að taka E-vítamín í viku og þá
komu einkennin óðara aftur. Kon-
an bætti því við að E-vítamínkúr
hefði ekki dugað á sig.
Svar: Ekkert í þessum þáttum
hefur vakið jafn mikla athygli og
umfjöllun um eirðarleysi í fót-
leggjum. Hér koma tvö ráð frá
lesendum sem ég hef ekki heyrt
um áður, að bera mentólspritt á
fæturna eða að taka E-vítamín
reglulega. Ekki eru nefndir
skammtar af E-vítamíni en það
er ekki ástæða til að mæla með
stærri skammti en 200-300 mg á
dag. Nýlega var birt bréf frá
konu sem gagnaðist vel sykur-
bindindi frá miðjum degi og
annarri sem tók með góðum ár-
angri levódópa (Madopar) sem er
lyf við Parkinsonsveiki. Vitað er
að það er mjög einstaklingsbund-
ið hvað kann að hjálpa hverjum
og einum og þess vegna verður
fólk að prófa sig áfram. Fleiri
ábendingar eru vel þegnar og
verða þær birtar jafnóðum.
•Lesendur Morgunblaðsins geta
spurt lækninn um það sem þeim
liggur á hjarta. Tekið er á mótí
spurningum á virkum dögum milli
klukkan 10 og 17 í si'ma 5691100 og
bréfum eða sfmbréfum merkt: Viku-
lok. Fax 5691222. Einnig geta les-
endur sent fyrirspurnir sfnar með
tölvupósti á netfang Magnúsar Jó-
hannssonar: elmagEhotmail.com.