Morgunblaðið - 24.07.1999, Blaðsíða 24

24 LAUGARDAGUR 24. JÚLÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
„Það var
sýra sem var
að brenna
af mér
andlitið“
Tíðni svokallaðra sýruárása gegn konum í
Bangladesh hefur aukist mjög síðastliðin
tvö ár. Hrund Gunnsteinsdóttir fjallar um
það hvers vegna gripið er til slíkra árása
sem verða konum að aldurtila eða skaða
útlit þeirra, stöðu í samfélaginu og innri
mann svo að þær fá ekki við neitt ráðið.
Reuters
STÚLKURNAR hafa allar orðið fyrir sýruárás, en myndin var tekin við heimkomu þeirra til Dhaka, höfuð-
borgar Bangladesh, í vikunni. Alls höfðu þær sex saman gengist undir fjölmargar iýtaaðgerðir, þeim að
kostnaðarlausu, á Spáni sl. átta mánuði. Stofnun fórnarlamba sýruárása í Bangladesh (ASF) skipulögðu ferð
þeirra en samtök spænskra Iýtalækna sáu um læknismeðferðina. Þrátt fyrir að stúlkurnar beri enn árásanna
glögglega merki, sögðust þær fagna því að lýtaaðgerðirnar hafi borið gífurlegan árangur.
Reuters
MEÐLIMIR Kvennaráðs Bangladesh mótmæltu á 30 ára afmæli ráðsins 4. apríl sl. vaxandi ofbeldi gegn kon-
um í landinu. Konurnar kröfðust þess að refsingar gegn afbrotamönnum yrðu hertar og gripið yrði til ann-
arra ráðstafana sem dregið gætu úr ofbeldi gegn konum í Bangladesh.
AUGUN, sem glittir í und-
an sjalinu, eru enn þá fal-
leg en það litla sem eftir
er af andliti Nurun Nah-
ar, sem áður geislaði af lífsorku og
gleði, eru nokkrar vel varðveittar
ljósmyndir. Fyrir þremur árum,
þegar Nurun var sextán ára, var
hún við nám og átti sér þann draum
að verða lögfræðingur. En líf henn-
ar tók örlagaríkum breytingum á
aðeins örfáum sekúndum þegar
karlmaður henti rafgeymasýru í
andlit hennar í hefndarskyni því
hún hafði ekki sýnt ástleitni hans
áhuga.
„Hann átti það til að stöðva mig á
leið heim úr skólanum og segja mér
að hann elskaði mig, að hann vildi
að við tækjum upp náin kynni,“ seg-
ir Nurun mjúkri röddu. „Hann heit-
ir Joshim og hann var tvítugur þeg-
ar þetta var og ég hafði engan
áhuga á honum. Það sem mig lang-
aði var að verða lögfræðingur og því
lagði ég mig alla fram við námið.
Hann var aftur á móti smáþjófur,
ómerkilegur þrjótur...
Frá upphafi hafnaði ég honum og
gerði honum ljóst að ég vildi ekkert
með hann hafa. Hann ákvað því að
ef ég yrði ekki hans myndi enginn
annar fá mig,“ segir Nurun.
„Hann réðst á mig 30. júlí 1995,
klukkan hálftvö að næturlagi. Ég
var sofandi ásamt fjölskyldu minni
þegar Joshim og ellefu manna gengi
hans braust inn á heimili okkar.
Þeir skáru í sundur flugnanetið yfír
rúminu mínu og það næsta sem ég
fann var þessi hræðilegi bruni í
andlitinu.
í fyrstu hélt ég að sjóðandi vatn
hefði hvolfst yfir mig en bruninn
versnaði sífellt og ég fann ægilega
lykt. Þá gerði ég mér grein fyrir að
það var sýra sem var að brenna af
mér andlitið," sagði Nurun.
Er Nurun tekur af sér sjalið, sem
hún hefur borið frá því að árásin
átti sér stað, er hægt að greina ná-
kvæmlega hvar sýran skvettist á
andlitið á henni og hvert hún dreifð-
ist, yfir hendur hennar og hand-
leggi, þrátt fyrir að hún hafí í ör-
væntingu sinni reynt að þurrka
sýruna af sér.
Frosin mynd angistarinnar er
geymd í andlitinu ef vel er að gáð. I
hluta af andlitinu er líkt og andlits-
drættir hafí einfaldlega bráðnað,
það sem áður var fíngert nef hefur
brunnið af og eftir er lítið annað en
berskjaldað beinið.
Algengasta orsök sýruárása
er óendurgoldin ást
Sýruárásum á konur hefur fjölg-
að stöðugt undanfarin tvö ár í
Bangladesh, samfara auknu ofbeldi
gegn konum sem talið er eiga rætur
í batnandi stöðu þeirra í efnahags-
legu og félagslegu tilliti.
Algengast er að karlmenn, sem
kasta sýru framan í konur, séu að
leita hefnda vegna þess að þær hafa
sært stolt þeirra með því að vilja
ekki stofna til ástarsambands við
þá. Einnig liggja deilur um fast-
eignir, heimanmund og hjúskap að
baki sýruárásunum.
Þótt staða margra kvenna hafi
batnað nokkuð í Bangladesh er
langt frá því að þær njóti fullra
mannréttinda. Þær njóta mun minni
réttinda en bræður þeirra og aðrir
karlmenn samkvæmt hefðum,
erfðarétti og öðrum lögum. Sýru-
ái’ásirnar og aðgerðaleysi stjórn-
valda gegn þeim sem fremja þær
endurspegla, að mati sérfræðinga,
þessa stöðu kvenna.
„Afbrotamennirnir hella sýru á
konur til að eyðileggja líkama
þeirra og gera framtíðarvonir
þeirra að engu ef þær leyfa þeim
ekki að nota sig kynferðislega eða
heimanmundurinn uppfyllir ekki
væntingar þeirra," sagði Sigma
Huda, lögfræðingur og baráttumað-
ur fyrir mannréttindum, í samtali
við fréttastofu Reuters.
„Þeir karlmenn sem grípa til
slíkra úrræða hafa ekki efni á að
kaupa byssu og nota því sýru því
hún er ódýrari," sagði Luna Far-
hana Ahmad, læknir sem starfað
hefur mikið með fómarlömbum
sýruárása. Algengast er að sýran sé
keypt á bensínstöðvum þar sem hún
er ódýrust, en þar kostar lítrinn um
fímmtíu krónur.
Þær stúlkur sem ekki látast af
völdum sýruárása líða fyrir reynslu
sína alla ævi. Sumar þeirra hafa
misst sjónina, á nokkrum hefur
andlitið að mestu aflagast, þær
eygja litla sem enga von um að
nokkur muni biðla til þeirra og
margar þeirra verða fyrir aðkasti á
götum úti. Þá er andleg líðan þeirra
oft mjög slæm vegna þess að árásin
breytir stöðu þeirra í samfélaginu
og lífí þehra, hvort sem þeim líkar
betur eða verr.
„Þegar sýrunni hefur verið
kastað í andlit stúlknanna eru þær
búnar að vera. Þjáningar þeirra
verða því gífurlegar. Það kemur
mjög oft fyrir að þær grátbiðji mig
að gefa sér eitur til þess að þær geti
bundið enda á líf sitt. Fyrir þeim
liggur ekki björt framtíð og því
verður líf þeii-ra óbærilegt,“ sagði
Sen, læknir við Medical College
spítalann í Dhaka, höfuðborg
Bangladesh.
Frá því að Nurun varð fyrir sýru-
árásinni hefur hún þjáðst mjög af
höfuðverkjaköstum sem hafa háð
henni svo mjög að hún hefur hætt
lögfræðinámi. Utlit hennar og ann-
arra stúlkna sem orðið hafa fyrir
verknaðinum hefur orðið til þess að
fáir geta horfst í augu við þær, sum-
ir hræðast þær og mæður sumra
þeirra bresta ætíð í grát er þær
virða andlit þeirra fyrir sér.
„Hvað brúðkaup varðar get ég
ekki séð að úr því verði í nánustu
framtíð," segir Nurun og andvarp-
ar. „Ég sætti mig við að líf mitt hafí
breyst vegna sýruárásarinnar og
að ég muni aldrei verða söm aftur.
Ég veit að ég hef aðra manneskju
að geyma en það er samt svo sárt
að sjá hvernig fólk bregst við þeg-
ar það sér mig. Sumir hræðast mig
og þá líður mér ömurlega," sagði
Nurun.
Ungar, fallegar stúlkur
algengustu fórnarlömbin
Samkvæmt opinbei-um tölum
Breska samveldisins voru tvö hund-
ruð tilvik sýruárása tilkynnt til lög-
reglu í Bangladesh ái’ið 1998. Þó er
talið að þau séu mun fleiri og að
ákærum sé oft ekki fylgt eftir af
laganna vörðum. I sumum tilvikum
hefur lögreglan líka reynt að fá
fómarlömbin til að draga ákærur
sínar til baka.
Algengast er að ungar, fallegar
stúlkur verði fyrir sýruárásum.
Samkvæmt skýrslum sem birtar
hafa verið í fjölmiðlum í Bangladesh
og fréttastofan Reuters hefur eftir,
voru tíu af 174 fórnarlömbum sýru-
árása, frá apríl 1998 til ársloka,
undir tíu ára aldri. 79 fórnarlömb
voru stúlkur á aldrinum 11 til 20 ára
og tuttugu konur milli tvítugs og
þrítugs urðu fyrir sýruárás.
Sem viðbrögð við háværum mót-
mælum vegna aðgerðaleysis stjóm-
valda samþykkti ríkisstjómin lög-
gjöf árið 1995 sem kveður á um
þyngri viðurlög við ofbeldi gegn
konum og börnum. Þyngsta refsing-
in fyrir sýruárás er samkvæmt lög-
unum dauðadómur.
Löggjöf þessi hefur hins vegar
ekki orðið til þess að draga úr árás-
unum og flestir þeirra sem ákærðir
hafa verið fyrir ódæðið eru frjálsir
ferða sinna, ekki síst þeir sem nægi-
legt fé hafa milli handanna til að
kaupa sér frelsi. I mars sl. höfðu að-
eins tíu karlmenn verið fangelsaðir
fyrir sýruárásir, að því er Reuters
skýrði frá.
Fjölmiðlar í Bangladesh hafa
skýrt frá viðræðum innan þingsins
um hugsanlegar aðgerðir til að
koma lögum yfir afbrotamenn.
Einnig hefur ríkisstjómin sett á
laggirnar sex manna nefnd sem
koma á með tillögur um það hvernig
taka megi á innflutningi á sým,
framleiðslu og notkun efnisins,
þannig að hægt sé að koma í veg
fyrir að hún sé notuð sem vopn
gegn konum og ungum stúlkum.
Þegai’ sýra lendir á líkama byrjar
hún undireins að brenna húðina og
efnasamsetning hennar gerir að
verkum að mun erfiðara er að gera
að brunasárum af völdum sýrunnar
heldur en af völdum sjóðandi vatns
eða elds. Lýtaaðgerðir kosta því
mikla peninga og taka að auki lang-
an tíma.
Bangladesh er ein af fátækustu
þjóðum Asíu og heilbrigðisþjónust-
an því ekki burðug. í upphafí ársins
1998 vom fjórir lýtalæknar á vegum
hins opinbera í öllu landinu sem um
124 milljónir manna byggja. Örfáh’
spítalar taka við sjúklingum með
brunasár og vegna landlægrar fá-
tæktar hafa fæstir efni á að leita sér
aðstoðar.
•HeimildiriAíarie Claire, SIGI, Reuters,
Nando Media, BBC, Virtual Bangladesh,
News From Bangladesh.