Morgunblaðið - 24.07.1999, Blaðsíða 42

42 LAUGARDAGUR 24. JÚLÍ 1999
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
„Velgjörðir
vinnuveit-
enda“
I VIÐTALI við Morg-
unblaðið nýlega upp-
lýsti forstjóri einkafyr-
irtækis að í haust yrði
-ÍStofnað nýtt verkalýðs-
félag fyrir tvær fag-
stéttir innan þess og að
fyrirtækið hefði skrifað
undir viljayfirlýsingu
þess efnis! Stéttarfélög
eða verkalýðsfélög eru
óháð félög launafólks
sem hafa heimild til
þess að gera kjara-
samninga og verkföll.
Frelsi gegn íhlutun
Sú sérstaka vernd
sem stjórnarskráin
veitir stofnun og starf-
semi stéttarfélaga er ekki ætluð at-
^vinnurekendum - heldur launafólki
sjálfu. I félagafrelsinu felst ekki
bara frelsi launafólks frá íhlutun af
hálfu stjórnvalda - heldur ekki síð-
ur frelsi gegn afskiptum atvinnu-
rekenda.
Gísli
Tryggvason
starfsfólk" í því skyni
að stuðla að stofnun
(nýrra) stéttarfélaga.
Hins vegar er heimilt
að stofna starfs-
mannafélag í sam-
starfi við fyrirtæki en
slíku félagi er óheimilt
að starfa sem stéttar-
félag - sem á að vera
algerlega óháð at-
vinnurekendum.
Mun alvarlegri
ílilutun
Félagsdómur, sem
er sérstakur dómstóll
um vinnumarkaðs-
mál, hefur tvívegis
dæmt um brot á
framangreindu lagaákvæði. Arið
Stéttarfélög
Sú sérstaka vernd sem
stjórnarskráin veitir
„Velgjörðir vinnuveitenda"
í viðtalinu er haft eftir forstjór-
anum: „Þetta er liður í því að gera
vel við starfsfólk okkar og ég held
að langur starfsaldur hjá fyrirtæk-
inu sýni best að hér líkar fólki vel
og það vill starfa hjá fyrirtækinu."
•Ekki skal þetta vefengt en tekið
skal fram að lög um stéttarfélög og
vinnudeilur frá 1938, sem geyma
ýmsar meginreglur vinnulöggjaf-
arinnar, banna slíkar „velgjörðir
vinnuveitenda". Þar segir m.a. í 4.
gr. að atvinnurekendum sé óheim-
ilt að „reyna“ að hafa áhrif á af-
stöðu verkamanna sinna og af-
skipti af stéttarfélögum með „fjár-
greiðslum, loforðum um hagnað
eða neitunum á réttmætum
greiðslum". Atvinnurekendum er
sem sagt óheimilt að „gera vel við
stofnun og starfsemi
stéttarfélaga, segir
Gísli Tryggvason, er
ekki ætluð atvinnurek-
endum - heldur launa-
fólki sjálfu.
1953 var atvinnurekandi dæmdur
til greiðslu sektar og skaðabóta
fyrir að reka forystumenn stéttar-
félags úr vinnu vegna gagnrýni á
langa vinnutörn án hvíldar, sbr.
bók Láru V. Júlíusdóttur hrl.,
Stéttarfélög og vinnudeilur. Árið
1996 var útgerðarfélag dæmt til
að greiða hálfa milljón króna í
sekt fyrir að reka starfsmenn
vegna þátttöku í loglegu verkfalli.
Það liggur í augum uppi að af-
skipti af sjálfri stofnun stéttarfé-
lagsins fela í sér ennþá hættulegri
íhlutun í stjórnarskrárvemdaðan
samningsrétt launafólks og félaga-
frelsi en þau alvarlegu lagabrot
sem Félagsdómur hefur dæmt um
enda er ólíklegt að slík „stéttar“fé-
lög gagnrýni atvinnurekendur eða
boði til verkfalla.
Alþjóðasamþykktir
Islenska ríkið hefur fullgilt sam-
þykkt Alþjóðavmnumálastofnunar-
innar (ILÖ) nr. 98. Þar segir í 2.
gr. að stéttarfélög skuli njóta
nægilegrar verndar gegn hvers
konar íhlutun í stofnun þeirra,
starfsemi og stjórn. „Sérstaklega
skal telja að athafnir - sem eru til
þess fallnar að stuðla að stofnun
stéttarfélaga undir áhrifum at-
vinnurekenda [?] eða að styrkja
stéttarfélög fjárhagslega eða á
annan hátt í því skyni að koma
þeim undir stjórn atvinnurekenda
[?] - feli í sér íhlutun í skilningi
þessa ákvæðis." I 3. gr. kemur
iram að þar sem nauðsyn beri til
skuli tryggja úrræði til þess að fé-
lagafrelsi eins og það er skilgreint
að framan sé virt.
Félög með „ólöglegan tilgang"
Stjórnarskráin sjálf tryggir
þessi úrræði. Akvæði 74. gr.
stjórnarskrárinnar tryggja ekki
aðeins frelsi til þess að stofna félög
„í sérhverjum löglegum tilgangi,“
heldur segir þar einnig að banna
megi til bráðabirgða „starfsemi fé-
lags sem er talið hafa ólöglegan til-
gang, en höfða verður þá án
ástæðulausrar tafar mál gegn því
til að fá því slitið með dómi“.
Þótt Félagsdómur hafi - eins og
dæmin sanna - lögsögu vegna brota
á vinnulöggjöfinni er ekki víst að við
það yrði látið sitja. Ef atvinnurek-
endur hefðu afskipti af - hvað þá
frumkvæði að - stofnun „stéttar“fé-
laga íyrir félagsmenn aðildarfélaga
Bandalags háskólamanna eða á
samningssviði þeirra yrði tekið til
athugunar hvort grípa bæri til
þeirra ráðstafana sem stjómarskrá-
in gerir ráð fyrir gagnvart félögum
með „ólöglegan tilgang".
Höfundur er héraðsdómslögmaður
og framkvæmdasljóri Bandalags
háskólamanna
Mikið úrval af
fallepm
rúmfatnaii
Skólavörðu8tíg21, Reykjavík, sími 551 4050
Klámvísur og
kvennamenning
AÐ UNDANFÖRNU
hafa ýmsir orðið til
þess að senda okkur
sem búum í Grjóta-
þorpinu ýmiss konar
kveðjur og sumir
meira að segja kulda-
legar ráðleggingar um
að yfírgefa hús okkar
og heimili hið snarasta
og flytjast á einhvern
kyrrlátan stað, jafnvel
langt frá mannabyggð-
um. Barþjónn í Hlað-
varpanum, borgar-
stjórinn í Reykjavík,
stjórnarkonur í Hlað-
varpanum og fyrrver-
andi framkvæmda-
stjóri Hlaðvarpans eru
meðal þeirra sem hafa tjáð sig um
Grjótaþorpsmálið og svo náttúr-
lega ýmsir spaugarar af þeirri teg-
undinni sem fá mikil og ósjálfráð
hlátursköst ef þeir halda að þeir
hafi komið auga á einhvem sem er
umkomulausari en þeir sjálfir;
þetta er samt ekki mannvonska
heldur viss tegund af taugabilun og
heitir Þórðargleði á íslensku.
Nú er það svo að jafnan þegar
menn eru að skrifa eða tjá sig þá
eru þeir jafnframt - eða kannski
fyrst og fremst - að gefa upplýs-
ingar um innræti sitt og afstöðu til
annarra og í þessum greinum hef-
ur það helst komið
fram að innræti fólks
er margvíslegt, bæði
gott og vont, og það
var vitað áður svo ekki
er ástæða til að svara
þessum greinum sér-
staklega.
Nema hvað eftir alla
þessa umfjöllun er
eins og nóg sé til af
fólki sem ekki skilur
eða ekki vill skilja að
þetta mál snýst ekki
um kosti eða galla eða
innihald þeirrar starf-
semi sem fram fer í
Hlaðvarpanum heldur
snýst það um
margendurtekin brot
á 5. og 30. greinum Lögreglusam-
þykktar Reykjavíkur og gildandi
ákvæði í 7. kafla mengunarvama-
reglugerðar um varnir gegn há-
vaða og reglur um hávaða utan-
húss.
Það snýst ekki um hljóm mið-
bæjarins heldur um ólöglega há-
vaðamengun frá tilteknum aðilum
sem ítrekað hafa sýnt lögum og
reglum fyrirlitningu og nágrönnum
sínum tillitsleysi og yfirgang.
Þetta snýst ekki um hvort maður
vill heldur láta raska heimilisfriði
og halda vöku fyrir sér með klám-
vísum EÐA kvennamenningu.
Þráinn
Bertelsson
Stóriðja og
menning við
Eyjafjörð
Frjálsleg meðferð fór um garð
enfegurravarðþaðeigi,
er menningin að mengun varð
í meðhöndlun hjá Degi.
í YFIRLITI Lands-
virkjunar um orkukaup
rafveitna, það sem af er
þessu ári, kemur fram
að um aukningu er að
ræða um allt land,
nema á Akureyri, en
þar er minnkun.
Sex orkuveitur, víðs
vegar um landið, kaupa
raforku beint af Lands-
virkjun. Aukning á
kaupum fimm þeirra er
frá rúmlega 2% og upp
í tæplega 16%, meðan
orkukaup Rafveit Akureyrar hafa
dregist saman un 1% vegna minnk-
andi umsvifa í bænum.
Þrátt fyrir þetta býður þó Raf-
veita Akureyrar viðskiptavinum sín-
um eitt lægsta raforkuverð á land-
inu.
Heildaraukning Landsvirkjunar
á orkusölu, til þessara sex orku-
veitna, er að meðaltali um 4,7% á
áðumefndu tímabOi.
Ef til vill sýna þessar tölur í hnot-
skum hvemig „hagsældarkakan"
skiptist meðal landsmanna og benda
um leið á þann stað, þar sem þörfín
er mest fyrir átak í atvinnumálum til
að auka framleiðni og hagsæld.
Hjá Rafmagnsveitu Reykjavíkur
(nú Orkuveitu Reykjavíkur) hefur
lengi verið gætt að fylgni raforku-
notkunar almennt og velmegun
þjóðarinnar og það fengist staðfest,
að sterk tengsl era þama á milli.
Þegar allt gengur vel í þjóðfélaginu
og hagvöxtur er mikill, era þegn-
amir bjartsýnir og nota raforku
mikið.
Ef borin era saman línurit yfir
bolfiskveiðar íslendinga og raforku-
notkun í Reykjavík og nágranna-
byggðum hennar á undanfömum
Grjótaþorpið
Þetta mál snýst um
friðhelgi einkalífsins.
Þráinn Bertelsson fjall-
ar hér um réttinn til að
fá að vera í friði.
Þetta snýst um réttinn til að fá að
vera í friði fyrir utanaðkomandi
áreiti inni á heimilum.
Það snýst um rétt okkar sem hér
búum til að vera EKKI skyldug til
að fylgjast með dagskrá Hlað-
varpans hversu „menningarleg"
sem hún kann að vera að sögn for-
ráðakvenna staðarins, starfs-
manna, stjómar og velunnara.
Það snýst um friðhelgi einkalífs-
ins. Það snýst um 71. grein stjóm-
arskrárinnar og 8. grein Mannrétt-
indasáttmála Evrópuráðsins. Og
vilja yfirvalda til að framfylgja lög-
um og reglum sem yfirvöld sjálf
setja.
Og annað ekki
Það er ánægjulegt ef barátta
okkar fyrir því að lög og reglur fái
að gilda hérna í höfuðborginni hef-
ur nú þegar leitt til þess að einni
klámbúllu verður lokað. Hins vegar
vonumst við til að borgaryfirvöld
skilji fyrr en síðai’ að þegar tveir
aðilar valda ólöglegu ónæði er
lausnin fólgin í því að þagga niður í
þeim báðum - ekki bara öðrum.
Höfundur er kvikmyndagerðarmað-
ur, rithöfundur og Reykvíkingur.
áratugum, kemur í ljós
að þau era mjög lík að
lögun. Þetta hefur þó
breyst nokkuð síðustu
ár með tilkomu stór-
iðjuvera og aukinnar
fjölbreytni í atvinnu-
vegum á öðram svið-
um, þó Akureyringar
hafi, í hvorugu tilfell-
inu, átt þar hlut að
máli.
Til að stöðva þá nið-
ursveiflu sem nú á sér
stað á Akureyri, meðan
uppsveifla ríkir annars
staðar á landinu, þarf
að koma á fót stóriðju
við Eyjafjörð. í kjölfar
hennar mun fjöl-
breytni atvinnulífsins aukast á at-
vinnusvæði okkar Eyfirðinga, við
Orkunýting
Til að stöðva þá niður-
sveiflu sem nú á sér
stað á Akureyri, segir
Svanbjörn Sigurðsson,
þarf að koma á fót stór-
iðju við Eyjafjörð.
munum fá greidd laun fyrir vinnu
okkar sem væra sambærileg við
þau laun sem greidd era á svoköll-
uðum hálaunasvæðum ásamt því að
menning og listir munu dafna.
Island er ekki einn af þeim stöð-
um á jörðinni, þar sem fæðan fellur
niður úr trjánum og ekki þarf annað
en að rétta út hönd eftir stráum til
húsagerðar. Ibúar þessa lands hafa
alltaf þurft að hafa fyrir lífinu.
Mannvirki af ýmsu toga hafa verið
ein af forsendum þess að landið hef-
ur haldist í byggð. A árum áður
vora þessi mannanna verk að mestu
í formi landbrots til ræktunar túna
og akra, mógrafa, byggingar grjót-
garða til að skýla bátum fyrir brimi
og svo mætti lengi telja. Ekki þótti
Gunnari á Hlíðarenda mannvirkin
ljót, er hann leit yfir Hlíðina og fór
því hvergi. Ekki þyrfti stóriðja að
spilla fegurð Eyjafjarðar ef hún
gæti orðið til þess að þar héldist
blómleg byggð og fagurt menning-
arlíf. Fallegar orkuflutningslínur,
sem flytja orku fallvatna og heitra
hvera til iðjuvera sem framleiða
verðmæti, ættu að gleðja auga
landsmanna og gera hamingjusama
þjóð enn hamingjusamari.
Sú raforka, sem er framleidd á
Norðurlandi, er að mestu flutt til
stóriðjuveranna á Suðvesturlandi.
Mikið orkustap verður við þennan
flutning, sem ásamt fleiru gerir
það að verkum, að hagkvæmasti
staður fyrir nýja stóriðju á Islandi
er milli Blönduvirkjunar og Kröflu.
Nægjanleg raforka er tOtæk nú á
þessu svæði, til dæmis að Rangár-
völlum á Akureyri, til iðnaðar sem
kalla mætti stóriðju, án þess að
leggja í kostnað við virkjanir eða
línubyggingar, en tO viðbótar eru
álitlegir virkjunarkostir í Öxarfirði,
á Þeistareykjum og í Bjarnarflagi.
Eyjafjörður er, jafnframt því að
vera hagkvæmasti staðurinn fyrh-
nýja stóriðju á íslandi, með hliðsjón
af orkuflutningsnetinu, sá raunhæf-
asti til að viðhalda nokkru jafnvægi
hvað varðar búsetu landsmanna.
Þá má ekki gleyma því að minna
ætti að ganga á vegna virkjana
norðanlands en vegna ráðgerðra
framkvæmda Landsvirkjunar á
Austurlandi. Allir vita að friðurinn
er mikOs virði.
Höfundur er rafveitustjóri
á Akureyri.
Svanbjörn
Sigurðsson