Morgunblaðið - 24.07.1999, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 24. JÚLÍ 1999 27
Tölvusneiðmyndun við
lungnakrabbaleit
Krabbameinið
greinist fyrr
Mcdical Tribune News Service.
NYLEG rannsókn bendir til þess að
hægt sé að greina lungnakrabba-
mein strax á byrjunarstigi með
tölvusneiðmyndun og auka þannig
líkurnar á lækningu.
Vísindamenn í New York og
Montreal í Kanada segja í gi'ein í
The Lancet að tölvusneiðmyndun,
sem sameinar notkun röngtengeisla
og tölvutækni, hafí reynst mun ár-
angursríkari við krabbameinsleit en
venjuleg röntgenskoðun.
Rannsókn vísindamannanna náði
til þúsund reykingamanna og fyrr-
verandi reykingamanna yfir sextugs-
aldri. Að meðaltali höfðu þeir reykt
einn pakka af sígarettum á dag í 45
ár. Þegar þeir gengust undir tölvu-
sneiðmyndun greindust 27 þeirra
með illkynja æxli - fjórum sinnum
fleiri en við röntgenskoðun. Hægt
var að fjarlægja æxlin úr öllum nema
einum þessara 27 manna með skurð-
aðgerð og flest voru þau á byrjunar-
stigi.
Með tölvusneiðmynduninni fund-
ust einnig 233 ókalkaðir hnökrar,
eða bólgur sem vekja grunsemdir
um krabbamein, en aðeins 68 við
röntgenskoðun. Vísindamennirnir
segja að þótt margir þessara hnökra
reynist ekki tengjast krabbameini sé
hægt að koma í veg fyrir ónauðsyn-
legar skurðaðgerðir með því að end-
urtaka tölvusneiðmyndunina.
Samkvæmt upplýsingum Banda-
ríska krabbameinsfélagsins (ACS)
lifðu aðeins 41% þeirra sem greindust
með lungnakrabbamein árið 1994
lengur en í eitt ár. Sú tala endurspegl-
ar þá staðreynd að þessi sjúkdómur
greinist yfirleitt séint. Greinist
krabbameinið hins vegar á byrjunar-
stigi eru allt að 70% líkur á því að
sjúklingurinn lifi lengur en í fimm ár,
samkvæmt fyrri rannsóknum.
Of dýr tækni?
Breski krabbameinssérfræðingur-
inn Ian E. Smith lýsti rannsókninni
sem réttu skrefi í þá átt að beita nú-
tímatækni við leit að lungnakrabba-
meini. Hann véfengdi hins vegar þá
staðhæfingu vísindamannanna að
kostnaðurinn af tölvusneiðmyndun
væri aðeins ívið meiri en af röntgen-
skoðun.
Robert Smith, sem stjórnar
krabbameinsleit ACS, sagði niður-
stöður rannsóknarinnar gefa tilefni
til bjartsýni en bætti við að kostnað-
urinn gæti ráðið úrslitum um hversu
algengt það yrði að þessi tækni yrði
nýtt.
Fyrirburum hætt-
ara við lystarstoli
Stokkhólmi. Reuters.
NY rannsókn sem gerð hefur verið í
Svíþjóð sýnist leiða í ljós að stúlkum,
sem fæðast fyrirburar, sé mun hætt-
ara við lystarstoli (anorexiu) síðar á
lífsleiðinni.
Lystarstol er sjúkdómur sem lýsir
sér á þann veg að sjúklingurinn get-
ur ekki borðað mat og sveltir sig.
Þessi sjúkdómur er nokkuð algengur
á Vesturlöndum og leggst einkum á
unglingsstúlkur og yngri konur.
Hafa menn leitt getum að því að
staðlaðar vestrænar ímyndir eins og
þær birtast í fjölmiðlum þar sem
grannur vöxtur er lagður að jöfnu
við fegurð eigi þar einhvern hlut að
máli.
Rannsókn sem gerð var við Karol-
inska-sjúkrahúsið í Stokkhólmi
bendir hins vegar til þess að orsakir
þessa sjúkdóms séu ekki sálrænar.
Rannsókninni stýrði Sven Cnatt-
inguis en niðurstöður hennar voru
kunngerðai' í tímaritinu Archives of
General Psychiatry sem bandarísku
læknasamtökin gefa út.
Fylgst var með 781 stúlku sem
fæðst hafði minnst átta vikum fyrir
tímann á árunum 1973 til 1984. Af
þessum hópi neyddust 1,8% stúlkn-
anna til að leita sér lækninga sökum
lystarstols á árunum 1987 til 1994. í
samanburðarhópi þar sem fylgst var
með stúlkum er fæðst höfðu eftir
eðlilega meðgöngu reyndist hlutfall
anorexiu-sjúklinga hins vegar aðeins
vera 0,6%.
Heilaskaði?
Sven Cnattinguis segir eina til-
gátuna vera þá að fyrirburar geti
orðið fyrir örlitlum heilaskaða sem
aftur hafi áhrif á sjón og matarlyst.
Þessi tilgáta geri þannig ráð fyrir
því að orsakir lystarstols séu líf-
fræðilegar.
í máli prófessorsins kom og fram
að sú skýring hefði einnig verið sett
fram að hér væru einkum sálrænir
þættir að verki sem rekja mætti til
þess áfalls sem fyrirburar yrðu fyrir
er þeir væru aðskildir frá mæðrum
sínum við fæðingu og tengdir marg-
víslegum slöngum til að fá meðtekið
Reuters
Geðheilsa barnanna er ekki síður mikilvæg en sú líkamlega og frammistaðan í skólanum.
Geðheilsa barna
sögð vanrækt
RÁÐAMENN og fjölmiðlar í Bret-
landi eru orðnir svo gagnteknir af
námsárangri og líkamlegri heilsu
bama og unglinga að þeir hafa van-
Reuters
Díana heitin prinsessa grcindi á
sínum tíma frá því að hún hefði
þjáðst af lystarstoli.
næringu. Kvaðst hann telja að þessi
skýring gæti einungis átt við um lít-
inn hluta lystarstols-tilfella.
Díana heitin prinsessa af Wales er
trúlega þekktust þeirra kvenna sem
glímt hafa við lystarstol. Svíar
þekkja einnig vel þennan sjúkdóm
þar eð Viktoría prinsessa hefur
skýrt frá því opinberlega að lyst-
arstol þjaki hana.
rækt geðheilsu þeirra, að sögn
breskrar geðvemdarstofnunai-.
Geðheilsustofnunin (MHF) áætl-
ar að fimmtungur Breta undir 20
ára aldri eigi við geðræn vandamál
að stríða, allt frá kvíða tU alvarlegra
geðtmflana. Hún segir að yfirvöld
þurfi að leggja sömu áherslu á geð-
heUsu bama og prófin og líkamlegu
heUsuna.
Breska stjómin tUkynnti nýlega
að hún hygðist verja 84 milljónum
punda, andvirði tæpra 10 milljarða
króna, í að bæta geðvemdarþjónust-
una við böm. Stofnunin segir ólík-
legt að þetta dugi þar sem geðheUsa
barnanna hafi verið vanrækt svo
BANDARÍSKA lyfjafyrirtækið
Johnson and Johnson telur sig
hafa fundið lausn fyrir þær fjöl-
mörgu konur, sem eiga í erfið-
leikum með að muna eftir að
taka inn getnaðarvarnarpilluna á
réttum tíma. Sérfræðingar á
vegum fyrirtækisins vinna nú að
þróun getnaðarvarnarplásturs,
sem ekki hefur verið til áður í
heimi hér. Plásturinn mun minna
um margt á þá, sem reykinga-
menn nota til að slá á tóbaksþörf
sína.
Plásturinn mun vera á stærð
við á að giska hálfan peningaseð-
il. Miðað er við að hver plástur
dugi í viku en hann mun skila
lengi og vandamálin séu svo algeng.
Að sögn BBC hefur stofnunin birt
skýrslu um tveggja ára rannsókn á
þessu sviði þar sem m.a. er lagt tU
að kennarar fái meiri fræðslu um
hvemig bregðast eigi við geðrænum
vandamálum bama strax á byrjun-
arstigi. Stjómvöld em ennfremur
hvött tU að spoma við því að vinnu-
tími foreldra sé svo langur að þeim
g'efist ekki nægur tími til að sinna
bömum sínum. Þá leggja skýrslu-
höfundamir tU að sérstakar ráðstaf-
anir verði gerðar tU að tryggja að
feður taki meiri þátt í uppeldi bam-
anna, þeim verði m.a. gert kleift að
fara í feðraorlof á launum.
efnunum í gegnum húðina.
Talsmenn Johnson and John-
son kveða stefnt að því að leita
eftir samþykki yfirvalda við
vamingi þessum snemma á
næsta ári. Er þá gert ráð fyrir að
heilbrigðisyfirvöld í Bandaríkj-
unum fylgist með prófunum á
plástrinum í eitt ár hið minnsta
áður en hann kemst á markað-
inn, fáist leyfi til að hefja á hon-
um sölu.
Johnson and Johnson er
stærsti framleiðandi „pillunnar".
Að sögn talsmanna fyrirtækisins
hefur plásturinn sömu efni að
geyma og „pillan" og greinir sig
í engu frá henni.
Getnaðarvarnarplástur
Associated Press.
íþrótta,
og
Þd ^aetir unnið
mil^ónir i röð sem
þlí borg^p efefei/
12.-31. júlí fasrðu 11. röðin^. í fcaupbasfci/
, PRAUA1URINN