Morgunblaðið - 24.07.1999, Blaðsíða 49

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 24. JULI1999 49 -
Trúðu á tvennt í heimi
tign er æðsta ber
Guð í alheimsgeimi
Guð í sjálfum þér
(Hðf. ókunnur.)
Biskupstungur eru falleg sveit og í
dalnum og bænum Helludal er yndis-
legt á sumrin, kjarrivaxnar hlíðar og
grösugir hagar. Þama getur vetur
konungur verið harður og óblíður,
þarna fæddist mágur minn, sem við
kveðjum í dag, og ólst upp. Hvergi er
betra að alast upp en við svona að-
stæður, þær hljóta að móta menn og
þetta hefur áhrif. Fannst mér af 50
ára kynnum mínum af þessum góða
dreng að þetta mnhverfi hefði mótað
hann svo mjög eins bræður hans og
systur. Kynni fjölskyldna okkar
hófust er Magnús gekk að eiga syst-
ur mína og var maður strax hrifinn af
þessum stóra dökkhærða sterka
manni, sem varla vissi krafta sína, að
mér fannst, enda Helludalsbræður
allir vel að manni. Þau stofnuðu
heimili í Reykjavík, leigðu fyrstu ár-
in, en byggðu svo hús í Smáíbúða-
hverfi sem kallað var, eða Bakka-
gerði 16. Þetta voru erfiðir tímar um
1950, verðbólga mikil og laun verka-
manna ekki til að lifa á eða byggja yf-
ir sig, en þetta létu margir yfir sig
ganga, þótt erfitt væri og varla hægt
að ná endum saman. Samt var alltaf
nóg að bíta og brenna. Þau eignast 3
dætur, allar frískar og yndi foreldr-
anna beggja. Magnús vann á þessum
tíma hjá Garðari Gíslasyni hf., keyrði
þar í fjölda ára, og haust og voru
voru vinnudagar langir, keyrði hann
þá fyrir Sláturhúsið á Minni-Borg
sem Garðar rak.
Það er margs að minnast frá þess-
um dögum. Magnús hafði unnið mik-
ið við bílaviðgerðir á Bflaverkstæði
Hálfdáns við Hverfisgötu sem gerði
aðallega við Austin-bfla frá Garðari
Gíslasyni, og hafði hann oft að láni
bfla frá þeim sem voru hans einka
kúnnar, og nutum við fjölskyldan
þess oft. Farið var í bfltúra austur í
Helludal og norður í Bitrufjörð þar
sem systir mín og mágkona hans bjó.
Magnús var mjög öruggur bílstjóri
°g öryggið alltaf í fyrirrúmi og entist
það alla tíð.
Mér er skylt að þakka núna það
sem hann gerði fyrir móður mína sem
lengi hafði verið ekkja og heilsulítil og
búið ein. Alltaf kom hann með eitt-
hvað í helgarmatinn og gerði allt fyrír
hana sem hugsast gat, einnig konu
sína Hafdísi sem varð heilsulaus um
aldur fram, hjartveik, sem var með-
fætt. Hvflíkur eiginmaður Magnús þá
eins og alltaf, mikill heimilismaður og
hugsaði vel um allt, og tók þessu með
stakri ró öllu saman, ekki svo að
skiija að Magnús væri ekki skapmað-
ur og hefði skoðanir og léti þær í Ijós.
Hann hafði mikla reynslu bæði til sjós
og lands. Hann var til sjós á togurum
á vertíð meðal annars frá Hafnarfirði,
en þó var hann alltaf tryggastur
Tungunum og þakklátur fyrir það
sem þær höfðu gefið honum. Mikill
Tungnamaður var hann alla tíð og
þaðan kunni hann frá mörgu að segja,
göngum og svoleiðis, líka gat hann
verið gleðimaður og hafði mjög gam-
an af söng, enda Tungnamenn þekkt-
ir fyrir það alla tíð. Einnig talaði hann
oft um Sigurð Greipsson, héraðshöfð-
ingja og æskulýðsleiðtoga, og allt
hans fólk svo og aðra Tungnamenn
fyrr og síðar. Þetta fannst okkur
áberandi hjá honum alla tíð, þessir
gömlu góðu dagar.
En svo fellur Hafdís frá 1967 að-
eins 41 árs gömul, og sér hann þá um
heimilið einn með vinnu. Magnús var
þama farinn að vinna byggingavinnu
sem hann vann meðan heilsan leyfði
en hann fékk slæman kransæðasjúk-
dóm 62 ára og gat h'tið sem ekkert
unnið upp frá því, enda slitinn maður.
Við Ella viljum að lokum þakka
þessi kynni öll í gegnum árin, og fyrir
að fá að kynnast þessum dreng sem
var einsog náttúran, mildur, sterkur
og á stundum drungalegur og átti til
að hlaupa upp, en aldrei varði það
lengi, sem sagt drengur góður eins
og hann á ættir til.
Við biðjum góðan Guð að blessa
systumar og fjölskyldur þeirra, sér-
staklega Lám Jóhönnu sem dvelur í
Sem-húsinu fötluð og getur ekki ver-
ið við jarðarförina.
Haraldur Haraldsson
og Ella Ólafsdóttir.
+ Elínborg Mar-
grét Halldórs-
dóttir húsmóðir og
síðar starfsstúlka á
saumastofu, til
heimilis að Mela-
vegi 3 á Hvamms-
tanga, fæddist á
Sauðárkróki 31.
maí 1920. Hún lést á
sjúkrahúsinu á
Hvammstanga 16.
júlí síðastliðinn.
Elínborg fluttist
ásamt móður sinni
til afa síns að Más-
stöðum í Vatnsdal
árið 1921 og ólst hún þar upp
ásamt bróður sinum. Foreldrar
hennar voru Þorbjörg Jónsdótt-
ir, f. 4.1. 1900 og Halldór Jóns-
son, f. 6.5. 1894. Systkini henn-
ar eru: 1) Hannes Halldórsson,
f. 2.8. 1921, kvæntur Maríu
Steinþórsdóttur, f. 9.8. 1928.
Börn þeirra eru Gylfi, Þorbjörg
Halldóra og Jóhanna Steinunn.
2) Guðrún Jónína Halldórsdótt-
ir, f. 28.2. 1935. Eiginmaður
Elínborgar var Halldór Gísla-
son frá Hvarfi í Víðidal, f. 25.9.
1919, d. 20.8. 1986, bóndi og síð-
ar starfsmaður Vegagerðar rík-
isins. Þau giftust 25.9. 1947 og
hófu búskap á Litlu-Ásgeirsá í
Víðidal 1948. Keyptu síðan jörð-
ina Kambshól í sömu sveit og
fluttust þangað vorið 1950. Þar
Lækkarlífdagasól
löng er orðin mín ferð
faukáfarandaskjól
fegin hvíldinni verð...
Þessar Ijóðlínur eftir Herdísi
Andrésdóttur skáldkonu koma í
hugann við fráfall stóm systur
minnar, Elínborgar. Elínborg
Margrét hét hún og bar nafn
móðurömmu sinnar sem hafði látist
úr lungnabólgu frá þremur ungum
dætram snemma á þessari öld. Og
það var einnig lungnabólga sem að
lokum varð nöfnu hennar og elsta
barnabarni að aldurtila. Saga
þeirra Elínborganna tveggja og
Þorbjargar móður okkar var
örlagasaga íslenskra alþýðukvenna
í heila öld. Þær nöfnur gengu að
nokkra líka ævibraut og má segja
að samanlagður lífsferill þeirra hafi
spannað alla 20. öldina. Báðar urðu
þær bóndakonur, sú eldri í
Vatnsdal, hin í Víðidal í námunda
við fæðingarbæ þeirrar eldri. En
bernskuár Elínborgar systur
minnar átti hún heima á
Másstöðum í Vatnsdal, bæ þeirrar
eldri, sem var að vísu látin þá. En
þar var hún með móður sinni í
skjóli afa síns, Jóns Kr. Jónssonar,
og síðari konu hans, Halldóra
Gestsdóttur, mætrar
framfarakonu. Foreldrar
Elínborgar voru Þorbjörg
Jónsdóttir frá Másstöðum, sem
áður er getið, og Halldór Jónsson,
fæddur 6. maí 1894 í Galtanesi í
Víðidal. Foreldrar Halldórs höfðu
búið á Másstöðum nokkra áður en
móðurforeldrar okkar settust þar
að. Þau voru Guðrún Ólafsdóttir,
frá Eiríksstaðarholti í Svartárdal,
og Jón Ólafsson, frá
Leysingastöðum í Þingi. Þau hjón
bjuggu aðeins skamma hríð á
Másstöðum enda misstu þau allan
bústofn sinn í skriðufollum og urðu
að bregða búi. Halldór faðir okkar
ólst því upp sem skilnaðarbarn og
hefur án efa sviðið það sárar en
nokkuð annað, þar til örlögin
höguðu því svo að hann sjálfur var
næstum farinn sömu þyrnibraut en
það gat hann ekki hugsað sér. Þau
Halldór og Þorbjörg settust að á
Sauðárkróki, en fjárhags- og
atvinnuörðugleikar, sem mótuðu
kjör fjöldans á íslandi um 1920
urðu til þess að Þorbjörg hvarf
aftur til föðurhúsa og var þar í ein
12 ár með börnin þeirra tvö,
Elínborgu og Hannes. En þar kom
að hagur batnaði og þau reistu
bjuggu þau til árs-
ins 1971 en fluttu þá
til Hvammstanga.
Börn þeirra eru: 1)
Jón Kristmundur, f.
24.7. 1948, bóndi,
maki Jóhanna Þór-
arinsdóttir, f. 30.8.
1949. Börn þeirra a)
Halldór Þór, f. 7.7.
1973, verkamaður,
sambýliskona hans
Ásta Birna Einars-
dóttir, f. 11.3. 1970.
b) Þórarinn Sigur-
vin, f. 4.3. 1979,
verkamaður, sam-
býliskona íris Júlía Ármanns-
dóttir, f. 26.4. 1979. Þeirra son-
ur er Ingi Þór, f. 10.2. 1997. c)
Lárus Guðbjörn, f. 10.3. 1981. 2)
Elísabet Pálina, f. 6.4. 1951,
gjaldkeri, maki Sigfús Haf-
steinn Ivarsson, bifreiðastjóri, f.
18.6. 1947. Þeirra sonur er Hall-
dór, f. 26.10. 1978, bankastarfs-
maður.
Eiínborg var mestan hluta
starfsævi sinnar í sveit, fyrst
sem vinnukona á ýmsum bæjum
í Vatnsdal og síðar sem hús-
freyja og bóndi. Frá árinu 1973
til ársins 1987 vann hún þjá
saumastofunni Drífu á
Hvammstanga.
títför Elínborgar fer fram frá
Hvammstangakirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 11.
aftur bú saman og þá í Reykjavík.
Það var árið 1934. Þá var Halldór
hættur sjómennsku en stundaði
brúar-
smíðar víða um land. Móðir okkar
var þá gjarnan með í for og
ráðskona brúarsmiða. Þau Halldór
og Þorbjörg bjuggu í Reykjavík og
áttu lengst heima í Bjarmahlíð við
Laugarásveg og þar vora þau er
Þorbjörg móðir okkar lést. Þegar
foreldrar okkar tóku upp sambúð
aftur vora eldri börnin, Elínborg og
Hannes, svo vaxin úr grasi að þau
réðu hvar þau vildu vera og næstu
ár vora þau að mestu í
Vatnsdalnum. Þó var Elínborg
veturinn 1936-1937 hjá foreldram
sínum og gekk í gagnfræðaskóla,
Ingimarsskólann svonefnda. En
Elínborg þráði sveitina og fór brátt
aftur norður og gekk þá á
kvennaskólann á Blönduósi. Með
því var hún bæði að feta í fótspor
móður sinnar og ömmu sinnar.
Elínborg eldri hafði gengið á
Kvennaskólann á Ytri Ey en
Þorbjörg móðir hennar á
Kvennaskólann á Blönduósi
frostaveturinn 1917-1918. Þá vora
harðindin slík að hætta varð
skólahaldi vegna kulda. Ekkert
slíkt henti systur mína. Hún var
einn vetur í almennu
húsmæðraskólanámi og hálfan
vetur í vefnaðar- og útsaumsdeild.
Elínborg systir mín fékk því
staðgóða menntun eftir því sem
stúlkur almennt gátu fengið fyrir
1940. Enda var hún víðlesin í
íslenskum fræðum og hagorð var
hún ágætlega. Þann hæfileika hafði
hún erft frá föður sínum. Elínborg
systir mín byrjaði snemma að
vinna. Kornung gætti hún barna á
Hólabaki og nokkuð eldri á
Beinuheldu. Hún var kaupakona á
Haukagili og einnig var hún á Hofi
og Orrastöðum. Lengst var hún á
Grímstungu og leit á Láras og
Péturínu konu hans og börn sem
sína aðra fjölskyldu.
Systir mín var fremur sein til að
festa ráð sitt, var orðin 25 ára
gömul þegar hún hitti mannsefni
sitt. Það var Halldór Gíslason frá
Hvarfi í Víðidal. Halldór og
Elínborg áttu það sameiginlega
markmið að stunda sveitabúskap.
Þetta var í lok
heimsstyrjaldarinnar síðari og
gjörbylting var orðin á
lífsafkomumöguleikum íslendinga.
Búseta hafði breyst, bæir lagst í
eyði og léttara að fá jarðir til
búsetu en áður. Halldór og
Elínborg áttu að sumu leyti líka
bernskureynslu, Halldór hafði
misst móður sína í frambernsku og
alist upp hjá Elísabetu systur sinni
í Hvarfi. Fyrsta vetur sambúðar
sinnar voru þau Halldór í
Reykjavík og bjuggu á Hofteigi 40
og áttu hlýjar minningar um
þennan vetur. Svo tóku við
búskaparár í Víðidalnum. Fyrstu
tvö árin bjuggu þau sem leiguliðar
á Litlu-Ásgeirsá og þar kynntist ég
Halldóri mági mínum vel, því að
sumrin tvö sem þau bjuggu þar var
ég í sveit hjá þeim, 13 og 14 ára. Á
Litlu-Ásgeirsá var torfbær og
sækja þurfti vatn á fötum í
„Litlána“ sem skilur lönd Litlu og
Stóra -Ásgeirsána. Þannig bjó
systir mín um miðja öldina við lík
skilyrði og amma okkar
innanbæjar, en sá reginmunur var
þó að nú var rafmagnið komið til
sögu. Halldór maður hennar var
söngvin mjög og hafði háa og mikla
tenórrödd. Hann söng oft við vinnu
sína. Engan mann hef ég þekkt
duglegri og kappsfyllri við
búskaparstörf og er mér
minnisstætt að sjá hann hlaupa við
fót þegar hann rifjaði hey og
rakaði. Já, Halldór var bóndi af lífi
og sál og það var konu hans mjög
að skapi. Á þessum árum fæddist
þeim sonur sem þau skírðu í
höfuðið á móðurafa okkar - Jón
Kristmund. Að tveimur áram árum
liðnum festu þau Halldór kaup á
eyðijörð, Kambshól, fram á
tungunni nærri heiðarmörkum. Þar
var einnig torfbær, en fljótlega
byggðu þau steinhús og veit ég að
það var föður okkar Halldóri, sem
var trésmiður, mikil gleði að geta
byggt þennan bæ með þeim. Þá
kynntist hann líka dótturbörnum
sínum, þeim Jóni og Elísabetu.
Þeim Halldóri búnaðist vel. Þau
stunduðu blandaðan búskap, þó
aðallega fjárbúskap eins og búast
má við fram undir heiði. Er þau
vora komin á sextugsaldur og Jón
sonur þeirra kominn á þann aldur
að litast um eftir jarðnæði, tóku
þau þá skynsemisákvörðun að láta
jörðina í hendur syni sínum og
tengdadóttur, Jóhönnu, en flytja
sjálf til Hvammstanga. Þessi
ákvörðun var erfið, einkum fyrir
Halldór en samt til gæfu. Á
Hvammstanga byggðu þau
fljótlega tveggja hæða hús ásamt
Elísabetu dóttur sinni og Sigfúsi
ívarssyni, tengasyni sínum. Þar
bjuggu þau næstu árin í góðu
sambýli og höfðu mikla gleði af
dóttursyninum Halldóri sem bar
nafn afa síns. Ekki sögðu þó skilið
við Kambshól, áttu þar fé fyrstu
árin og öfluðu þar heyja og margar
vora ferðimar þangað og
sonarsynirnir þrír, Halldór,
Þórarinn og Láras, vora þeim
hugleiknir. A Hvammstanga vann
Halldór í Vegagerðinni en Elínborg
á saumastofunni Drífu. Halldór lést
af krabbameini um aldur fram.
Árin þeirra í Kambshóli hafa að
mínu viti verið blómatími ævi
þeirra. Búskapurinn blómstraði;
barnalán og góðir nágrannar vora
þeim mikils virði. Á vetram komu
nágrannarnir saman á bæjunum og
sungu og spiluðu en í Kambshóli
var lítið orgel, sem Halldór faðir
Elínborgar hafði gefið henni og
bróður hennar er þau voru börn.
Halldór kom oft fram á
skemmtunum í sveitinni og söng og
þá stundum texta eftir Elínborgu
konu sína. Elínborg var
félagsmálakona, formaður
kvenfélagsins í Víðidalnum og síðar
Kvennabandsins, sambands vestur-
húnverskra kvenfélaga. Þannig
tóku þessi hjón virkan þátt í
uppbyggingu íslensks samfélags,
verðugir fulltrúar
bændastéttarinnar. Þau horfðu á
vöxt landbúnaðarins og tóku virkan
þátt í viðgangi hans en litu einnig
áhyggjuaugum á þá erfiðleika er
steðja að. Mér fannst þó ætíð að
systir mín tryði því og treysti að
íslenskur landbúnaður og
bændastétt stæði af sér síðustu
hremmingar eins og allar aðrar í
aldanna rás og 21. öldin muni færa
farsæld. Eitt helsta ánægjuefni og
áhugamál þeirra hjóna var ferðalög
innanlands. Allt til hins síðasta
hafði systir mín mikla gleði af
ferðum og smá bfltúrum. Síðasta
slík smáför okkar systra var farin
með móðursystur okkar,
Elínborgu, kennara á Skagaströnd,
í maílok síðastliðinn. Þá sáum við
að hallaði mjög undan fæti fyrir
systur minni, enda leið ekki á löngu
þar til hún var orðin alveg rúmföst
og eftir nokkura vikna baráttu var
lífsstríði hennar lokið. Fyrir
þremur áram hafði hún fengið
heilablóðfall og við það hrakaði
minni hennar mjög og færni.
Síðustu ár ævinnar var Elínborg
systir mín því á ellideild
sjúkrahússins á Hvammstanga og*
fór þar einkar vel um hana. Mér er
efst í huga þakklæti til allra sem
önnuðust hana hin síðari ár, bæði
vandamanna og vandalausra.
Henni sjálfri þakka ég ævilanga
samfylgd allt frá því hún kom suður
til þess að ganga í Ingimarsskólann
og ég var tveggja ára dekurkrakki
og til síðasta símtals okkar
sunnudaginn áður en hún lést.
Erindi hennar Herdísar skáldkonu
lýkur svo:
Guð minn gefðu þinn frið
gleddu og blessaðu þá
sem að léðu mér lið
ljósið kveiktu mér hjá ;
og veit ég að leiðarlokum, að
systir mín tekur undir þau orð.
Guðrún Halldórsdóttir.
Með þessum fátælegu línum
langar mig til að minnast vinkonu
minnar Elínborgar Margrétar
Halldórsdóttur fyrrverandi
húsfreyju í Kambshóli, Víðidal.
Við komum báðar og byrjuðum
búskap okkar um svipað leyti í
Víðidalnum. Ekki voru mikil v
samskipti fyrstu árin því að mörgu
var að hyggja við að búa í haginn
fyrir framtíðina. En samskiptin
jukust er leið á búskaparárin. Ein
var sú ferð sem við hjónin létum
ekki niður falla á sumrin og það var
að fara í heimsókn í Kambshól.
Lengi framan af áram var ekki um
annað að ræða en fara á hestum.
Alltaf var létt yfir þessum
samfundum og móttökumar alltaf
jafn hlýjar. Þegar við vorum búin
að eignast bfla fórum við að fara í
lengri ferðir og voram jafnvel í
nokkra daga. Vora þá oftast fleiri
með í för, svo sem kunningjar, börn
og tengdabörn er fram liðu stundir.
Þessar ferðir era í minningunni eitt
af því skemmtilegasta frá þessum
áram. Kvöldvökurnar, sem við
kölluðum svo, vora í léttum dúr,
mikið sungið og sagðar sögur. Svo
sáuð þið Sigvaldi í Enniskoti um að
létta okkur lund með vísum inni á
milli. Enda hlaut tjaldið okkar
nafnið „Glaðheimar". Sigvaldi var
fróður um ömefni og ólatur við að
fræða okkur um þau. Enda voram
við sammála um „að landslag væri
lítils virði ef það héti ekki neitt“.
Eftir að við vorum öll komin til
Hvammstanga urðu ferðir um
helgar mjög tíðar. Þegar ég skoða
myndasafnið mitt undrast ég
eiginlega hvað við höfum farið víða
og margt skemmtileg rifjast upp.
Elsku Elínborg mín, mér finnst
svo margt ósagt enn og erfitt að
velja úr. Því ætla ég að kveðja þig
með vísu sem þú gerðir er við
gistum á Hveravöllum. Heimferð
stóð til næsta dag.
Omar minning okkur Mý
eftir dvöl í fjallasölum.
Gaman væri að gista á ný
Glaðheima í Þjófadölum.
Sú ósk átti eftir að rætast og var
það einhver sú yndislegasta nótt-..
sem við áttum á ferðum okkar.
Kyrrðin og friðurinn vora alger þar
sem við voram einu gestirnir þá
nótt.
Elísabet, Sigfús, Jón, Jóhanna og
fjölskyldur, við hjónin sendum
ykkur okkar innilegustu
samúðarkveðjur.
Guðrún Ingadóttir. »
___________MINNINGAR
ELÍNBORG MARGRÉT
HALLDÓRSDÓTTIR