Morgunblaðið - 04.09.1999, Blaðsíða 34

Líffæraflutningar
Ónæmiskerfum líffæragjafans
og líffæraþegans er „blandað
saman“.
34 LAUGARDAGUR 4. SEPTEMBER 1999
Þunglyndi
Samræmist karlímynd-
inni að drekka við
þunglyndi.
Blóðþrýstingur
Um 39% þeirra sem höfðu
of háan blóðþrýsting, vissu
ekki af því.
MORGUNBLAÐIÐ
Skjaldkirtill
Barnshafandi konur
ættu að láta athuga
skjaldkirtiiinn.

Qlík viðbrögð kynjanna við þunglyndi
„KONUR HUGSA,
KARLAR DREKKA“
Medical Tribune News Service.
KONUR velta sér upp úr eigin
vandamálum þegar þunglyndi sæk-
ir á þær en karlar leita frekar í
flöskuna. Þessi niðurstaða rann-
sóknar var kynnt á þingi banda-
rískra sálfræðinga í Boston í
Bandaríkjunum.
A hverju ári sækir þunglyndi á
um 10 milljónir Bandaríkjamanna.
Sökum þess hversu algengt er að
fólk komist í slíka geðlægð er þung-
lyndi oft nefnt „kvef ‘ geðsjúkdóma-
fræðinnar. Þunglyndi, sem lýsir sér
í depurð og áhugaleysi, sækir á tvö-
falt íleiri konur en karla. Telja
sumir sérfræðingar að þennan mun
megi með einhverju móti rekja til
þess að hugarstarfsemi kynjanna
sé ólík.
Sálfræðingurinn Susan Nolen-
Hoeksema, við Michican-háskóla
flutti erindi um ólík viðbrögð kynj-
anna við þunglyndi á ráðstefnunni í
Boston. Erindið nefnir hún: „Konur
hugsa, menn drekka“. Rannsókn
hennar byggði á 1.328 manna
slembi-úrtaki í Kaliforníu-ríki þar
sem þátttakendur voru spurðir
hvernig þeim liði, um hvað þeir
hugsuðu og hvernig þeir brygðust
við er þunglyndi sækti á þá.
í könnuninni kom skýrlega fram
að karlar auka miklu fremur
drykkju við þessar aðstæður en
konur. Konur virtust einnig auka
drykkju sína lítillega en kváðust þó
frekar hugsa stöðugt um vanda
sinn.
Könnunin var gerð með símavið-
tölum og kom í ljós að konur eiga
mun frekar við þunglyndi að stríða
en karlar. Hins vegar leiddi rann-
sóknin einnig í Ijós að konur og
karlar sem velta sér upp úr eigin
vandamálum drekka meira áfengi
en þeir sem ekki gera það.
Tengt stöðu kvenna?
Nolen-Hoeksema gat sér þess til
í erindi sínu að áfengisneysla væri
síður til þess fallin hjá konum að fá
þær til að láta af stöðugri umhugs-
un um þau vandamál sem þær ættu
við að glíma. Mary C. Blehar, sem
stjórnar rannsóknum á geðheilsu
kvenna við Bandarísku geðheil-
brigðisstofnunina í Bethesda í
Bandaríkjunum, sagði að vera
kynni að sökum stöðu kvenna í
þjóðfélaginu legðust vandamál
þeirra þyngra á þær. Konur væru
bæði valdaminni en karlar í þjóðfé-
laginu auk þess sem þær nytu
minna frelsis. Þessar staðreyndir
gerðu ef til vill að verkum að þung-
lyndi sækti fremur á konur en
karla.
Nolen-Hoeksema sagði það fara
saman við karl-ímyndir samfélags-
ins að karlmenn hölluðu sér að
flöskunni þegar þeir ættu við dep-
urð að glíma. Þetta gæti að ein-
hverju leyti útskýrt þann mun sem
fram kæmi á áfengisneyslu sem
viðbrögðum við þunglyndi hjá kynj-
unum. I máli Mary C. Blehar kom
fram að sálfræðingar teldu nauð-
synlegt að meðhöndla þunglyndi og
áfengissýki sem tvo aðgreinda
sjúkdóma. Þeir kynnu hins vegar
að vera tengdir og meðferð við öðr-
um þeirra hefði oft áhrif á hinn.
I máli Blehar kom fram að til-
teknar rannsóknir hefðu geflð til
kynna að áfengisneysla gerði að
verkum að illmögulegt væri að fá
rétta mynd af því hversu algengt
væri að karlmenn ættu við þung-
lyndi að stríða. Þannig hefðu rann-
sóknir á rétttrúuðum gyðingum og
fólki sem tilheyrir Amish-sértrúar-
hópnum í Bandaríkjunum leitt í ljós
að þunglyndi væri jafn algengt
meðal kvenna og karla. Um þessa
hópa gildir báða að þeir neyta ekki
áfengis.
Reuters
Konur, sem þjakaðar eru af þunglyndi, leita síður á náðir flöskunnar
en karlar, sem eiga við sama vandamál að stríða. Hér reynir rússnesk
kona í Moskvu að selja flösku af vodka og afla sér þar með tekna fyrir
sinum brýnustu nauðþurftum.
Hár blóðþrýst-
ingur oft ekki
meðhöndlaður
Medical Tribune News Service.
DREGIÐ hefur úr meðhöndlun á háum blóðþrýst-
ingi á undanförnum árum og menn eru ekki eins
vel á verði og áður gagnvart sjúkdómnum. I nýlegri
rannsókn kom í Ijós, að um 39% þeirra sem höfðu of
háan blóðþrýsting, vissu ekki af því, og einungis um
16% þeirra höfðu hlotið viðunandi meðhöndlun.
„Rannsóknin ætti að vekja athygli bæði almenn-
ings og Iækna,“ sagði dr. Irene Meissner, taugasér-
fræðingur við Mayo-læknamiðstöðina í Bandaríkjun-
um og aðalhöfúndur rannsóknarinnar. „Við erum
okkur ekki eins meðvitandi um háan blóðþrýsting og
við ættum að vera og þar af leiðandi minnka mögu-
leikar okkar á að meðhöndla og ráða við hann.“
Hár blóðþrýstingur er einn helsti áhættuþáttur-
inn í hjartasjúkdómum og heilablóðfalli. Fimmtíu
og þrjú prósent þeirra sem rannsakaðir voru
greindust með of háan blóðþrýsting. Af þeim höfðu
16,6% verið meðhöndluð með viðunandi árangri, en
27,9% höfðu verið meðhöndluð án þess að árangur
hefði náðst.
Frá því síðla á áttunda áratugnum og fram undir
lok þess níunda sýndu rannsóknir að skilningur á
háum blóðþrýstingi hafði aukist, meðhöndlun var
tíðari og árangur var farinn að nást í fleiri tilfell-
um. Rannsókn er gerð var 1993 leiddi í Ijós stöðnun
í skilningi og meðferð og ný rannsókn leiddi í Ijós
afturför miðað við fyrri ár.
Vísindamennirnir segjast ekki vita fyrir víst hvað
valdi. Meissner leiðir getum að því að aðrir sjúk-
dómar hafi komist f „tísku“ og skyggt á skilning á
Reuters
Kínverskur nuddari í Peking fær sér blund á með-
an hann bíður eftir viðskiptavini. Hefðbundið kín-
verskt nudd er talið gefa góða raun gegn fjölmörg-
um kvillum, þar á meðal háum blóðþrýstingi.
háum blóðþrýstingi. Sinnuleysi bæði heilbrigðis-
stétta og almennings kunni að valda nokkru, svo og
kostnaður við meðferð.
Niðurstöður rannsóknarinnar birtast í septem-
berhefti timaritsins Hypertension.
Skj aldvakabrest-
ur móður getur
skaðað fóstur
Medical Tribune News Service.
SÉ ekkert að gert getur skjald-
vakabrestur (vanstarfsemi skjald-
kirtils) móður á meðgöngutíma
skert hæfíleika barnsins til að læra
síðar á ævinni, samkvæmt niður-
stöðum rannsókna er birtar voru
nýlega. Þar eð einstaklega auðvelt
er að meðhöndla skjaldvakabrest,
sem er skortur á skjaldkirtilshorm-
óni, þegar hann hefur verið greind-
ur, ættu allar barnshafandi konur
að gangast undir skjaldvakamæl-
ingu, að mati dr. James Haddow,
yfírlæknis á Blóðrannsóknarstofn-
uninni í Maine í Bandaríkjunum.
Lægri greindarvísitala
Vitað er, að skjaldvakabrestur í
nýfæddum börnum leiðir til þess
að barnið verður þroskaheft ef ekki
er hafín meðferð strax eftir fæð-
ingu. Af þessum ástæðum er
skjaldvakamæling gerð á öllum ný-
burum. En ekki hefur verið ljóst
hvort það hefur áhrif á þroska
heila barns ef móðirin er haldin
þessum bresti á meðgöngutíma.
Haddow og samstarfsfólk hans
rannsakaði 62 konur, sem haldnar
voru skjaldvakabresti á meðgöngu,
og börn þeirra. Notuð voru blóð-
sýni sem tekin voru á árunum 1987
- 1990 til að finna konurnar, sem
flestar höfðu ekki vitað, þegar þær
voru barnshafandi, að þær skorti
skjaldkirtilshormón. Börn þeirra
voru á aldrinum sjö til níu ára þeg-
ar rannsóknin var gerð.
Með gáfnaprófum komst
Haddow að því, að þessi börn höfðu
lægri greindarvísitölu en börn í
samanburðarhópi, sem áttu mæður
er ekki höfðu haft skjaldvakabrest
á meðgöngu. Fimmtán af hundraði
þeirra barna, sem áttu móður er
haldin var bresti á meðgöngu en
hlaut enga meðhöndlun, fengu inn-
an við 85 stig á gáfnaprófí, en flmm
prósent barnanna í samanburðar-
hópnum fengu þann stigafjölda.
En börn kvenna sem hlutu með-
höndlun við skjaldvakabresti áður
en þær urðu bamshafandi fengu
svipaða einkunn á gáfnaprófi og
börn kvenna sem ekki skorti
skjaldkirtilshormón. Meðferð felst