Morgunblaðið - 04.09.1999, Blaðsíða 36

36 LAUGARDAGUR 4. SEPTEMBER 1999
Á slóðum Ferðafélags íslands
Gengið úr
Hafnarfirði
í Selvog
Það er verðskuldað ævintýri á gönguför að
koma fram á brún Hlíðarfjalls og líta yfir
Hlíðarvatn dimmblátt og fagurformað
skrifar Hjalti Kristgeirsson sem hér lýsir
gönguleið úr Hafnarfirði í Selvog.
í Hlíðarskarði ofan við Hlíðarvatn í Seivogi.
AÐ ÞESSU sinni
leggjum við leið
okkar um gamal-
gengna götu suð-
ur úr Hafnar-
firði, um Lækjar-
botna, upp með
Setbergshlíð, ofan Klifsholta, austan
Kaldárbotna og Valahnúka, milli
Húsfells og Helgafells og suðui-
hraunbreiðurnar í stefnu á Bollann,
fara upp Kerlingarskarð milli Gr-
indaskarðahnúka, halda síðan ofan
úr skarðinu, fyrst í stefnu á Kóngs-
fell Selvogsmanna við Stórkonugjá,
en sveigja fljótlega til hægri þegar
sér suður með endilöngum Drauga-
hlíðum og fara eftir vörðum suður á
milli Austur-Asa og Vestur-Asa,
ganga síðan meðfram jaðri Selvogs-
hrauns niður á fjallsbrún ofan Hlíð-
arvatns, feta okkur loks ofan Selstíg
Stakkavíkur niður á veg í Selvogi.
Leiðin er í heild um það bil 24-25
km, en heppilegt er að skipta henni í
áfanga. Það gerði Ferðafélagið í vor
þegar auglýstar voru 3 göngur um
Selvogsgötu, sú fyrsta úr Lækjar-
botnum í Kaldárbotna (einu vatns-
bólin á leiðinni!), önnur þaðan og að
Bláfjallavegi Hafnfirðinga þar sem
leiðin er nálega hálfnuð. Þriðja
gangan er frá þeim vegi og suður í
Selvog, en sá áfangi var að vísu ekki
genginn á auglýstum degi vegna
veðurs. Hér og nú skulum við hafa
leiðina alla undir.
Húsagata er í Hafnarfirði,
liggur upp frá Suðurgötu
litlu nQrðan við Jósefssjúkra-
hús, heitir Selvogsgata. Vel má vera
að þarna hafi einmitt legið hin foma
lestargata Selvogsmanna niður í
kauphöndlunina í Flensborg. Við
hugsum okkur framhald götunnar
yfir Reykjanesbraut hjá kirkjugarð-
inum og sláum okkur fyrst inn á nú-
verandi Kaldárselsveg, höfum gömlu
Mosahlíð á hægri hönd en á vinstri
er hin nýja Mosahlíðarbyggð Hafn-
arfjarðar. Þegar suður fyrir hana er
komið er rétt að ganga niður í Lækj-
arbotna, en þar hófst vatnsveitusaga
Hafnfirðinga 1909 þegar gerð var
vatnsþró og lögð vatnsæð niður með
læknum og í bæinn. í aðalatriðum
þurfti við þetta vatnsból að una í
fjóra áratugi uns lokuð æð frá Kald-
árseli var tekin í notkun. Uppsprett-
urnar koma undan Gráhelluhrauni
en það hefur runnið um nokkurs
konar dal ónefndan, numið staðar er
hann þrengist og hefst þar upp í
nokkra totu. Trjáræktarmenn kaup-
staðarins, tendraðir skógarhugsjón
hins unga lýðveldis, hófu barrviðar-
væðingu Gráhelluhrauns fyrir 52 ár-
um og þess njótum við nú, en ekki
síður dafnandi birkis og gulvíðis, á
tölti okkar suður á bóginn undir
Svínholti fyrst og síðan Setbergshlíð,
milli hennar og hraunsins. Nokkuð
er gengið þegar sést til kletta úti í
hrauni og er þar Gráhella sem hefir
gefið nafn þessum hluta Hafnar-
fjarðarhrauns.
Nú slotar Setbergshlíð þar sem
í Hvalskarði ofan Stóra-Leirdals.
hraunstraumurinn hefir komið fló-
andi að ofan og væri hér hægt að
ganga niður fyrir og yfir að sumar-
húsabyggð inn með Sléttuhlíð. Það
gerum við ekki, heldur höldum göt-
una upp, gegnum hlið á fallinni
landamerkjagirðingu, er þá hring-
laga hraunbolli eða ofanfall fast neð-
an við götu og má í greina munna
einhvers gímalds. Þama er hellir og
hafa sumir nefnt Kershelli, en það
getum við ekki haft fyrir satt. Þórð-
ur Reykdal á Lindarbergi, sonur Jó-
hannesar bónda á Setbergi, segir
mér að Kershellir (Ketshellir) sé tví-
skipta fjárskjólið neðar í hrauninu
þar sem varða er í suðurmörkum
Setbergslands. Hellirinn hér uppi
beri nú ekki annað nafn en það sem
hann fékk eftir drengjafélaginu
Hvat(ur), en drengir þeir „fundu“
hellinn rétt eftir 1900. Þetta voru
frómir drengir sem höfðu sjálfan
drottin og séra Friðrik í KFUM að
leiðtogum lífs síns, og er því ekkert
ljótt við heitið Hvatshellir. Aðal-
hvelfingin er vestur úr niðurfallinu
en austur úr henni er ranghali sem
mjósaralegir menn geta troðist um
og koma þá í minni hvelfing þar sem
sagt er að séra Friðrik hafi sungið
messu. Sem við nú skyggnumst um
þarna ofan jarðar megum við greina
aflanga dæld í suðvesturátt og er
þar þriðji hellirinn, greiður inn-
gangs og umgöngu. Vel mega hér
leynast fleiri hellar eða skútar.
Uppi á götunni áður en hún fer á
bak við nyrsta Klifsholt er rétt að
líta vestur yfir landið, hraunum
prýtt og nokkrum óbrinnishæðum
sem sumar hafa fengið skóg til hlífð-
ar sér. Fjær eru hraunbreiður mikl-
ar, rauðálótt álver niðri við strönd,
svartar flesjur þar uppaf, undarleg-
ur berangur í annars grónu hrauni.
Enn fjær vakir upplyftur Keilir og
gætir granna sinna Trölladyngju,
Grænudyngju, Fíflavallafjalls. Þá
eru hæðadrög milli hálsa og sést í
Fjallið eina nær en Sandfell er eins
og hluti af Austurhálsi sem rennir
sér langt til suðvesturs frá Vatns-
skarði Kleifarvatns.
Við erum stödd í Smyrlabúðar-
hrauni sem á eftir að fóðra Gráhellu-
hraun neðar, stefnum upp á við og
förum á bakvið Klifsholt, höfum
brátt ósnortið hraunið þekkilegt á
vinstri hönd og megum þar líta til
Vífilsstaðahlíðar fagurgrænnar af
skógi síðari áratuga. Grýtt gatan
lækkar milli hæðadraga. Ef við telj-
um ekki eftir okkur sporin gætum
við gengið úr leið upp á holtið til
hægri og notið nýs útsýnis til Helga-
fells yfir Kaldárhöfðum, til Löngu-
hlíða og Grindaskarða, og margt
annað nær og fjær. Eftilvill greinum
við spírurnar einkennilegu sem Jón í
Skuld hefir reist efst í Smalaskála-
landi sínu, en þar náði hann meiri
árangri í skógrækt en víðast má sjá.
Og það án lúpínu, þeirrar ágengu
úlfstannar.
atan liggur um kjarri vaxið
land niður á sléttlendi neðan
við þónokkra misgengisbrún
sem er greinileg vestur að líta, en
litlu austar rís dálítill klettahöfði
þverhníptur upp af misgenginu og
heitir Smyrlabúð. Hana sá ég fyrst á
hátíðlegri stund einn gamlársdag er
fógeti vígði þar fólk til ektaskapar í
frostveðri og pípuleikarar fengu
munnherkjur af kulda, en þeim mun
hraustlegar kyrjuðu menn brúð-
hjónum til heilla í vetrarkyrrðinni.
Gestir komu gangandi af bílvegi í
Heiðmörk og nutu veislufanga í Gjá-
arrétt. Af þessu má sjá að göngu-
leiðir geta hér legið til ýmissa átta,
m. a. um hrauntraðir upp í gíginn
Búrfell sem er hér skammt frá til
austurs-suðurs. Frá honum rann
Hafnarfjarðarhraun, Garðahraun,
Gálgahraun fyrir 7-8 þúsund árum.
Frá misgenginu við Smyrlabúð er
stutt að fara vestur á við, öðrum
hvorum megin mikillar eldgjár, á
bflveg Hafnarfjarðarvatnsveitu ná-
lægt Kaldárseli. Rétta Selvogsgötu
göngum við áfram í stefnu á Helga-
fell um dálitla sigdæld með hellu-
hrauni uns komið er að norðaustur-
horni vatnsbólsgirðingarinnar
kringum Kaldáruppsprettur á brún
misgengisgjár þar sem Helgadalur
er fyrir neðan og á hægri hönd, nú
að öllu leyti afgirtur. Misgengið
heldur áfram til vinstri og sunnan
undir því má finna slitrótt hraunþök
yfir 100 metra helli. Hentugt er að
ganga suður með áminnstri vatns-

Reykjavík
iólt Búrfell
j f' . Stóra-
Kóngsfell
Grinda^
' :^körð ©
i f....
yatnshlíðar-
\ hom»
\ Heiðin há
Hvalhnúkur
fSjKleifar-
vatn f
Urðarfell
ISvörtubjörg
lviiI Hliðan
Herdísarvík'
Strandakirkja;
bólsgirðingu, fyrir vesturenda mel-
hryggjar, upp stigaþrep yfir „girð-
ingu um höfuðborgarsvæði" sam-
kvæmt skilti. Er þá komið að norð-
vesturenda Valahnúka og mætti í
sjálfu sér eins ganga vestan þeirra á
vindsorfnu landi norðan Helgafells
og um skarð milli þehra og fellsins,
en fornrétta leiðin Selvogsmanna
var undir Valahnúkum austanverð-
um. Þarna verða blátypptar stikur á
vegi okkar sem koma úr vesturátt
og fylgja okkur upp yfir Grinda-
skörð. Þær marka hina nýju 130 km
löngu gönguleið um Reykja-
nesskaga endilangan, milli Þingvalla
og Reykjaness hins eina og sanna.
Á merktum stíg undir Valahnúk-
um verður innan tíðar fyrir uppi í
klettunum lítill vinarskógur og er þá
skammt að hæstu strýtu hnúkanna.
Skógarreitinn gerðu Farfuglar fyiT
á árum og skfrðu Valaból er þeir
hresstu upp á hinn forna náttstað
gangnamanna, skútann Músarhelli.
Gangnamenn þeir ráku til Gjáar-
réttar í Búrfellshrauni.
Fljótlega stefnir gatan yfir grös-
uga Mygludali sem grámyglulegir
þörungar munu stundum þekja, yfir
að allgrónu hrauni og eftir krókóttri
götu um það suður á bóginn. Húsfell
er nærri á vinstri hönd og skýlir
sældargróðri; það rís furðanlega vel
upp í hálfgerðan mæni. Helgafell er
með svipaða lögun á hægri hönd en
mun meira að vallarsýn, skreytt
klettaflugum. Bæði eru fellin ágæt
uppgöngu og raunar einnig kring-
umgöngu. Eftir að hafa þvermóast
nokkuð um hraunið er farið undir
háspennta rafstrengi óbyggðamegin
við fellin tvö. Þá er senn komið að
melöldu þar sem öflug vörslugirðing
þverar leiðina með hliði á og ekki
allra meðfæri að opna það og loka
svo vel fari.
eiðin liggur í fang fagurra
fjalla og eftir hraunum sem
runnu frá þeim fjöllum. Vörð-
ur eru hér státlegar. Melöldurnar
munu heita Kapla-tór en einnig
Strandartorfur, og er þess getið til
að þarna hafi Strandarkirkja í Sel-
vogi átt ítak til búsnytja. Farið er
um Hellur réttnefndar, og má þar
víða sjá hvernig hestshófar hafa
grafið götugróp í helluhraunið. Þeg-
ar 3 km eru eftir til íjalls er gengið
yfir Bláfjallaveg og fjallsmegin er
sæluhús svo svipljótt að allir
hrökkva þar frá nema í neyð, en
þannig er reyndar notkun þess
hugsuð.
Allháar fjallahlíðar hafa lengi
blasað við göngufólki framundan til
hægri og heita Lönguhlíðar, ná frá
Grindaskörðum sem stefnt er á og