Morgunblaðið - 04.09.1999, Blaðsíða 54

%4 LAUGARDAGUR 4. SEPTEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
, Strikamerkingar
og EAN á íslandi
OLL
við notkun strika-
merkinga á af-
greiðslukössum í mat-
vöruverslunum. Ekki
þarf lengur að verð-
merkja vöruna sjálfa
heldur er nóg að skrá
"'í’erðið í tölvu verslun-
arinnar. Aður var var-
an sjálf verðmerkt,
bæði til upplýsingar
fyrir viðskiptavminn
og eins fyrir sem sló
verðið inn við af-
greiðslu. Með strika-
merldngum sparast
bæði vinna við verð-
merkingar í verslun-
um og eins verður allt eftirlit með
sölu, birgðahaldi og rýrnun auð-
veldara fyrir kaupmanninn. Helsti
ávinningur neytandans er hraðari
afgreiðsla við kassa auk þess sem
minni tilkostnaður í verslunum
■H^tti að skila sér í lægra vöruverði.
lykill að upplýsingum í
gagnagrunnum fyrir-
tækja þar sem strika-
merkjatækni og raf-
ræn viðskipti eru not-
uð til þess að nálgast
upplýsingarnar.
Strikamerkið er
myndað með samsíða
strikum og eyðum af
misjafnri breidd. Hver
tala í númerinu er
táknuð með mismun-
andi samsetningu
strikanna. Sérstakir
strikamerkj alesarar
(skannar) eru notaðir
til að nema breidd
strikanna með því að
mæla endurvarp ljóss frá strika-
merkinu. Tölvubúnaður breytir
síðan upplýsingunum í tölur. Þegar
vörunúmerið hefur verið lesið er
upplýsingum um vöruheiti, verð og
e.t.v. fleira flett upp í afgreiðslu-
kassa eða tölvu tengdri skannan-
Vörumerkingar
Heildar upplýsinga-
og vöruflæði, segir
Kjartan M. Olafsson,
er mun skilvirkara með
notkun strikamerkinga
og rafrænna viðskipta,
sem á endanum kemur
neytandanum til góða
í lægra vöruverði.
rafrænum samskiptum. Með þess-
um aðferðum er alger nauðsyn að
einn samræmdur lykill sé notaður
til auðkenningar á vöru og þjón-
ustu viðskiptaaðila og farmflytj-
enda.
Helsti ávinningur af notkun
EAN-kennitölu er:
1. Engin tvö fyrirtæki, deildir
innan þeirra eða útibú hafa sama
númer. I þessu sambandi er hægt
að benda á annmarka þjóðskrár
þar sem einn lögaðili hefur einung-
is eitt númer, burtséð frá þörf fyrir
deildaskiptingu eða mismunandi
útibú.
2. EAN-kennitala er alþjóðleg
þar sem fyrirtæki í yfir 90 löndum
geta fengið úthlutað sínu alþjóða-
númeri.
3. EAN-kennitölu er hægt að
nota í hvaða atvinnugrein sem er,
þar sem þörf er fyrir að skiptast á
upplýsingum, innan greinarinnar
sem og á milli óskyldra greina.
Með öðrum orðum er EAN-
kennitala merkingarlaust 13 stafa
númer til auðkenningar á aðilum
sem stunda viðskipti sín á milli.
Kostir
strikamerkinga
Vörunúmerakerfið og kennitölu-
kerfi EAN styðja hvort annað og
má segja að rafræn viðskipti og
strikamerkjanúmerið séu sitt hvor
hliðin á strikamerkinu. T.d. getur
birgir merkt kassa af vörum með
strikamerkjanúmeri og sent upp-
lýsingar um innihaldið með raf-
rænum hætti. Með lestri strika-
merkisins á móttökustað eru upp-
lýsingarnar tengdar aftur við raf-
rænu upplýsingarnar. Aður en
varan var afhent hafði kaupandinn
fengið sendar upplýsingar um
verðlista með rafrænum hætti sem
og pöntunin. Eftir að varan er
móttekin og yfirfarin er reikning-
urinn sendur og greiddur með raf-
rænum hætti. Þessi vinnubrögð
spara innslátt gagna á mörgum
stöðum í þeirri keðju sem varan
fer. Frá því að vera hráefni, í
gegnum framleiðslu og þar til hún
berst í hendur neytandans. Þannig
minnka líkurnar á villum sem
innslætti fylgir.
Notkun strikamerkinga auð-
veldar upplýsingaflæðið í að-
fangakeðjunni. Nákvæmni upp-
lýsinga er meiri og auðveldara er
að koma við sjálfvirkni af ýmsu
tagi eins og við skráningu. Einnig
má nota EAN-kerfið við að halda
utan um rekjanleika, t.d. í fram-
leiðslu, og safna ýmsum upplýs-
ingum til hagræðis við birgða-
stjórnun. Niðurstaðan er því sú að
heildar upplýsinga- og vöruflæði
er mun skilvirkara með notkun
strikamerkinga og rafrænna við-
skipta, sem á endanum kemur
neytandanum til góða í lægra
vöruverði.
Höfundur er hagverkfræðingur og
framkvæmdastjóri EAN á íslandi.
EAN á íslandi
Þær strikamerkingar sem við
þekkjum úr verslunum eru hluti af
EAN-vörunúmerakerfínu. EAN (e.
International Article Numbering
Association) eru alþjóðasamtök
sem stofnuð voru árið 1977 af tólf
Evrópulöndum í þeim tilgangi að
koma á samræmdu vörunúmera-
kerfi og auka með því skilvirkni í
samskiptum fyrirtækja. EAN hef-
^jr starfsemi í yfir 90 löndum og
Tjölmörg fyrirtæki, stór sem smá,
nota EAN-kerfið í daglegum störf-
um. EAN á Islandi hefur verið
starfrækt frá árinu 1984. Það var
stofnað af Kaupmannasamtökum
íslands, Félagi íslenskra stórkaup-
manna, Félagi íslenskra iðnrek-
enda, Sambandi íslenskra sam-
vinnufélaga og Verslunarráði ís-
lands. Frá upphafi hefur tilgangur
starfs EAN verið að kynna og
koma EAN-númerakerfinu á í
verslun og við vörumerkingar, sem
og að stuðla að rafrænum viðskipt-
um.
Hver er galdurinn
við strikamerkin?
Því er auðvelt að svara. Enginn
galdur felst í strikamerkjum held-
ur eru þau hjálpartæki við að lesa
vörunúmerið sem undir þeim
stendur. Með þeim er tryggður ör-
uggur vélrænn aflestur númersins,
t.d. þegar vara er seld í stórmörk-
uðum. EAN-vörunúmerakerfið
tryggir að engar tvær vörur hvar
sem er í heiminum fái sama vöru-
númer. Þetta þýðir að kaupmaður í
Astralíu getur nýtt sér strikamerki
vöru sem hann hefur keypt frá
framleiðanda á íslandi án þess að
eiga á hættu að önnur vara finnist
með sama númeri og þar með sama
strikamerki. EAN-númerið er
'þifnframt notað sem samræmdur
um.
EAN-númer til auðkenningar
á vörum og þjónustu
EAN-númerin eru notuð til að
auðkenna ýmsar vörur og þjón-
ustu. Þau eru útbreiddust á mat-
og annarri dagvöru, en ýmsar aðr-
ar vörutegundir eru merktar með
þeim, t.d. fatnaður, byggingavörur
og lækningavörur. Algengustu
EAN-númerin eru 13 stafir að
lengd. Fyrstu 2-3 tölustafirnir eru
landsnúmer, sem segja til um í
hvaða landi númerinu var úthlutað.
Landsnúmer Islands er 569 en
dæmi um tveggja stafa landsnúm-
er er númerið 50 sem úthlutað er
frá Bretlandi. Næstu 9-10 tölustaf-
ir eru samsettir úr fyrirtækisnúm-
eri, sem er úthlutað af EAN, og
vörunúmerum sem handhafi núm-
ersins velur sínum vörum. Síðasta
talan í öllum EAN-númerum er
ávallt staðfestingartala sem reikn-
uð er út samkvæmt ákveðnum
reglum til að auka öryggi við lestur
strikameririsins.
EAN-númer til
auðkenningar á fyrirtækjum
Með sambærilegum hætti og
gert er með vörur úthlutar EAN
eingildum númerum til auðkenn-
ingar á fyrirtækjum og stofnun-
um, einstökum deildum eða ein-
staklingum innan þeirra. Þannig
má nálgast upplýsingar s.s. um
heimilisfang, símanúmer, tengilið
og greiðsluskilmála án þess að
túlka þurfi númer viðskiptaaðila
yfir í númer viðkomandi fyrirtæk-
is. Þetta númer er í daglegu tali
nefnt EAN-kennitala en alþjóð-
legt heiti er „Global Location
Number“. EAN-kennitala kemur
helst að notum þar sem notast er
við sjálfvirkar skráningaraðferðir,
eins og með strikamerkingum og í
-------SJAÐU-------
j Jougavegi 40, y,, ,
sími 561 0075. ' ' T ' x
HELLUSTEVPA JVJ
Vagnhöffða 17
112 Reykjavík
Sími: 587 2222
Fax: 587 2223
Gerið verðsamanburð
ISLENSKT MAL
EINHVERS staðar heyrði
ég að eitthvað hefði „fokið eins
og hráviði" (eða var það hrávið-
ur?). Hvort sem er, þá er þessi
líking ekki góð. Hráviði er þess
konar timbur sem síst fykur.
Það er skilgreint svo í bókinni
Mergur málsins eftir próf. Jón
G. Friðjónsson: „hráviði, hvor-
ugkyn eintölu, nýfelld tré; rak-
ur og blautur rekaviður".
Þess vegna segjum við stund-
um að eitthvað liggi eins og
hráviði, það er að segja liggur
dreift á tvist og bast. En eðli
málsins samkvæmt „fykur“ síst
sá viður sem er nýfelldur og
ekki farinn að þoma, og svo sjó-
blautur rekaviður.
★
Halldór Kristjánsson frá
Kirkjubóli bregður ekki tryggð
sinni við þáttinn. Dýrmætt er að
eiga slíka að. Hann skrifar mér
svo:
„Heill og sæll, Gísli:
Tvö atriði, sem taka mætti til
athugunar almennt, langar mig
að nefna.
Annað er það að ekki mun
saka að minna á að þegar talað
var um að leggja eitthvað af
mörkum var verið að tala um
fjárframlög, - peningastyrk.
Markið var mynt.
Nú er þessi merking að sönnu
yfirfærð og oft látin merkja
hverskonar áhrif eða liðsinni.
Menn þykjast leggja nokkuð af
mörkum ef þeir greiða fyrir
góðu máli hvemig sem það er
gert. Að vekja athygli eða benda
á gildi máls er þá gjarnan nefnt
að leggja nokkuð af mörkum.
Hitt atriðið mun þykja gam-
alkunnugt úr málfarsumræðu.
Við mig var að tala vandlætari
um góðan dag og góðan daginn.
Honum fannst það engin ís-
lenska vera að bjóða góðan dag-
inn. Báðir töldum við að orða-
lagið væri stytting úr því að
sagt var: Guð gefi þér góðan
daginn, samanber vísuna:
„Dönsku fljóðin drambmáluð
dylja j)jóðarhaginn.
Nú er úr móð að nefna guð,
nema góðan daginn."
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
1.021. þáttur
í mínum huga er hvorug
kveðjan íslenskari en hin. Sé
greinirinn með finnst mér að
frekar sé átt við þann dag einan
sem er að líða. Sama er að
segja um góða nótt. Svo er það
tilfinningamál hvernig við vilj-
um orða ósk okkar og bæn. En
sé einhver munur, sem tunguna
varðar, í orðalagi þessu munu
fleiri en ég hafa gott af að
heyra hvaða röksemdir liggja
þar til grundvallar. Finnist
enginn slíkur munur ættu
menn að sleppa karpinu um þau
atriði.
Með bestu kveðju.“
Til þess að gera síðari hluta
bréfs H. Kr. nokkur skil eyk ég
leti mína með því að birta hluta
úr gömlum kafla (167):
„Ég heiti Snorri Bl. Siggeirs-
son og er nemi. Það sem vakir
helst fyrir mér þessa stundina,
er hvort maður eigi að segja,
þegar gestir koma að kvöldlagi
á skemmtistaði hér í borg:
„Góða kvöldið“ eða „Gott
kvöld“. Ég vinn sem dyravörð-
ur í Hollywood, ég býð ávallt
„gott kvöld“, en gestirnir flestir
„góða kvöldið“.
Við erum með einn íslensku-
kunnáttumann þar við vinnu,
og hann segir að „gott kvöld“
sé réttara, en hann veit ekki
hvers vegna né af hverju. Þess
vegna leita ég til þín í þeirri
von, að þú getir upplýst þetta
fyrir okkur, svo að við getum
leiðrétt sem flesta, íslenskunni
til halds og trausts.“
Þetta mál er ekki mjög ein-
falt og erfitt að fella dóm um
hvað sé rétt og ekki rétt. Eig-
um við að hafa greini eða ekki
greini á orðum eins og ár, jól,
dagur, nótt og kvöld í sambönd-
um sem slíku, er Snorri Sig-
geirsson tilfærir? Ljóst er að
merking breytist ekki, hvort
sem við segjum: góðan dag eða
góðan daginn. Oskin, sem í
þessum orðum felst, er jafn-
ótvíræð. Hér verður smekkur
okkar að koma til og hefð máls-
ins að einhverju leyti. Og eitt
enn: það getur, finnst mér, ver-
ið blæbrigðamunur á því hvort
við segjum „gott kvöld“ eða
„góða kvöldið". Hér skiptir
tónn orðanna miklu. Við skul-
um líka hyggja að fleiri orðum,
sem tákna tíma, en þeim sem
áður voru skráð. Bréfritari seg-
ir: „Það sem vakir helst fyrir
mér þessa stundina“ (ekki
þessa stund), sem auðvitað væri
jafnrétt.
Flestir munu kunna því bet-
ur, að hafa ekki greini á þeim
orðum í þeim samböndum sem
hér eiga við. Ég er einn af
þeim. Ég set það fram sem al-
menna reglu að segja frekar
gleðileg jól og farsælt nýár,
heldur en gleðileg jólin og far-
sælt nýárið, fremur góðan dag,
gott kvöld og einkum góða nótt,
fremur en góðan daginn, góða
kvöldið og góða nóttina. En, og
það er stórt en, þessi „regla“ á
ekki að mínu viti að vera án
undantekninga. Orðmyndirnar
með greini, góðan daginn og
góða kvöldið, geta innifalið
meiri alúð og jafnvel lítils hátt-
ar glettni, heldur en hinar. Góð-
an dag og gott kvöld getur ver-
ið kaldara, framandlegra en
hitt. Ég mæli þó síst í gegn því,
að Snorri taki á móti gestum
sínum með þeim orðum sem
hann er vanur. En þegar sagt
er við hann á móti: Góða kvöld-
ið, getur falist í því vinsemd og
von um góða skemmtun. Og ég
endurtek: í slíkum ávarpsorð-
um skiptir tónninn afskaplega
miklu máli, kannski meira en
hvort orð eru höfð með greini
eða ekki.
Áslákur austan kvað:
★
Það tjáði mér Barbara Bush,
að barn hefði ‘ún litað með túss;
hún labbaði í skóla,
lærði ekki að hjóla
og langaði aldrei í sjúss.
★
Tryggir vinir þessa þáttar
þreyta sína ferð.
Ymist dagar eða náttar,
er sú skipan gerð.
Tölvupóstur: sala@hellusteypa.is