Morgunblaðið - 22.10.1999, Qupperneq 6

6 FÖSTUDAGUR 22. OKTÓBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
_____________________________________FRÉTTIR_______________________________________
Náttúruverndarsamtök íslands kæra stjórnvöld til Eftirlitsstofnunar EFTA vegna Fljótsdalsvirkjunar
Farið fram á
flýtimeðferð
NÁTTÚRUVERNDARSAMTÖK íslands
hafa kært þá ákvörðun íslenskra stjórnvalda
að láta ekki fara fram lögformlegt mat á um-
hvefisáhrifum vegna Fljótsdalsvirkjunar, til
Eftirlitsstofnunar EFTA (ESA). Samtökin
segja að með þessu séu íslensk stjórnvöld að
brjóta gegn tilskipun EFTA, þar sem kveðið
er á um að fram skuli fara mat á áhrifum,
sem tilteknar framkvæmdir á vegum hins
opinbera eða einkaaðila kunni að hafa á um-
hverfið (Tilskipunin er frá 27. júní 1985 nr.
85/337/EBE).
í fréttatilkynningu frá samtökunum segir:
„Fyrirætlan ríkisstjórnarinnar að keyra mál-
ið í gegn með „umhverfismati" AJþingis er á
skjön við skýr ákvæði laga um mat á um-
hverfisáhrifum."
Samtökin hafa farið fram á að kæran fái
flýtimeðferð hjá Eftirlitsstofnuninni, þar
sem hún telur að miklir náttúruverndarhags-
munir séu í húfi og stjórnvöld, Norsk Hydro
og Landsvirkjun stefni að því að ljúka samn-
ingsgerð um fyrirhugaða byggingu álvers á
Reyðarfirði og sölu á orku til álversins frá
Fljótsdalsvirkjun innan tíðar.
„Samkvæmt Evrópurétti er réttur einstak-
linga til að koma á framfæri athugasemdum
áður en framkvæmdir hefjast grundvallar-
réttur, sem stjórnvöldum ber að virða í hví-
vetna. Náttúruverndarsamtök íslands munu
einskis láta ófrestað til að verja þann rétt,“
segir í fréttatilkynningu frá samtökunum.
Tvíþætt kæra
Kæra samtakanna er tvíþætt. í fýrsta lagi
eru stjórnvöld kærð fyrir að hafa brotið gegn
tilskipun EFTA um mat á umhverfisáhrifum,
eins og greint var frá að ofan. í öðru lagi eru
þau kærð fyrir brot á samningnum um Evr-
ópska efnahagssvæðið, þ.e. fyrir að hafa ekki
uppfyllt skyldur sínar, samkvæmt samningn-
um, um að gera allar nauðsynlegar ráðstaf-
anir innan tilskilins tíma til að tryggja rétta
innleiðingu tilskipunarinnar með íslenskum
lögum og reglugerðum.
Máli sínu til stuðnings hafa Náttúruvernd-
arsamtök Islands aflað sér lögfræðiáltis, þar
sem fram kemur að:
►Fljótsdalsvirkjun sé matsskyld samkvæmt
lögum um mat á umhverfisáhrinum (lög nr.
63/1993).
►Virkjunarleyfi Landsvirkjunar frá 24. apríl
1991 geti ekki talist gilt 8 árum eftir útgáfu
þess.
►Ekki sé hægt að beita bráðabirgðaákvæði
II, við lög um mat á umhverfisáhrifum til að
undanþiggja Fljótsdalsvirkjun frá ákvæðum
laga um mat á umhverfisáhrifum.
►Fullyrðing stjórnvalda, að sérlög um
Landsvirkjun (lög nr. 42/1983) veiti þeim
heimild til að undanfæra Fljótsdalsvirkjun
frá mati á umhverfisáhrifum, standist ekki
lög, þar sem engin kynning á umhverfisáhrif-
um Fljótsdalsvirkjunar fór fram þegar lögin
vora samþykkt á Álþingi.
►Ákvörðun stjórnvalda að láta ekki meta
umhverfísáhrif Fljótsdalsvirkjunar sé and-
stæð EES-rétti.
Finnur Ingólfsson, iðnaðar- og viðskipta-
ráðherra, sagði að kæran myndi ekki hafa
nein áhrif á samningaviðræður við Norsk
Hydro, þar sem hún væri á misskilningi
byggð.
Ráðherra segir kæruna
byggða á misskilningi
„Ef menn kynna sér tilskipunina
(85/337/EBE)þá var hún tekin upp hér þegar
við tókum EES-samninginn í gildi og reglur
tilskipunarinnar voru þá settar í íslenskan
rétt,“ sagði Finnur. „I þessari tilskipun er að
fínna leiðbeinandi lágmarksreglur um það
hvaða framkvæmdir skuli háðar mati á um-
hverfísáhrifum og hvernig það mat skuli
framkvæmt. I 1. mgr. 2. gr. tilskipunarinnar
segir að aðildarríkin skuli gera allar nauð-
synlegar ráðstafanir til að tryggja að leyfi til
framkvæmda, sem geta haft í för með sér
veruleg áhrif á umhverfið vegna eðli þeirra,
stærðar eða staðsetningar verði ekki veitt
fyrr en farið hefur fram mat á því hver áhrif-
in kunni að verða.
Frá þessari meginreglu era nokkar undan-
tekningar og í því sambandi skiptir mestu
máli ákvæði 5. mgr. 1. gr. sem hljóðar þannig:
„Tilskipunin gildir þó ekki um framkvæmdir
sem landslög hafa þegar verið sett um í ein-
stökum atriðum. Það er í slíkum tilvikum hef-
ur markmiðum hennar, þar á meðal upplýs-
ingamiðlun, verið náð með lagasetningu." Það
er því alveg ljóst að Fljótsdalsvirkjun byggh
á sérstakri lagaheimild Alþingis, samanber
lögin um raforkuverð númer 60 frá 1991, þar
af leiðandi fellur hún ekki undir þessi ákvæði
tilskipunarinnar,“ sagði Finnur.
Norsk Hydro hafði ekki
frétt af kæru samtakanna
Að sögn Finns er ekki að finna nein
ákvæði í tilskipuninni um það hvernig farið
skuli með framkvæmdir, sem fengið hefðu
leyfi áður en tilskipunin tók gildi.
„Um þetta atriði hafa gengið nokkrir dóm-
ar Evrópudómstólsins. I stuttu máli má
segja að dómstóllinn hafi komist að þeirri
niðurstöðu að hafi formleg beiðni legið fyrir
um leyfi vegna framkvæmda áður en tilskip-
un öðlaðist gildi, sé viðkomandi framkvæmd
ekki háð mati á umhverfisáhrifum. I þessu
tilfelli liggur ekki bara fyrir formleg beiðni
heldur liggja fyrir lög frá Alþingi.
Tilskipunin öðlast gildi 1. janúar 1994, en
leyfi til þess að virkja í Fljótsdal vora til
staðar frá 1981, samningur rfldsstjórnar
1982 og virkjanaleyfi eða framkvæmdaleyfi
útgefið 1991. Þannig að það er alveg íjóst að
þessi tilskipun gildir ekki um Fljótsdalsvirkj-
un og dómar Evrópudómstólsins í þeim efn-
um eru alveg skýrir."
Tomas Knutzen, upplýsingafulltrúi Norsk
Hydro, hafði ekki heyrt neitt af kærumálinu
þegar Morgunblaðið talaði við hann í gær-
dag. Hann vildi því engu svara um það hvort
kæran myndi hafa áhrif á viðræður Norsk
Hydro og íslenskra stjórnvalda um byggingu
álvers á Reyðarfirði.
Breytingar á
lögum um vöru-
gjald samþykktar
FRUMVARP til laga um breyting-
ar á lögum um vöragjald af öku-
tækjum, eldsneyti o.fl. var sam-
þykkt samhljóða á Alþingi í gær og
tekur þegar gildi. Breytingin felur
m.a. í sér að vöragjald af bensíni
verður hér eftir föst krónutala,
10,50 kr. af hverjum lítra, í stað
prósentutölu, 97% af tollverði, áður.
Sé miðað við heimsmarkaðsverð
á bensíni í seinni hluta september
samsvaraði 97% vörugjald um
12,80 kr. vöragjaldi á hvem lítra af
bensíni. Er því talið að þessi laga-
breyting ætti að leiða til rúmlega
tveggja krónu lækkunar á gjaldinu
sjálfu frá því sem nú er.
Jafnframt er vonast til að sú
breyting, að hverfa frá prósentu-
tölu til fastrar krónutölu, dragi úr
sveiflum sem breytingar á heims-
markaðsverði á bensíni hafa haft á
útsöluverð hér á landi.
Við atkvæðagreiðsluna í gær var
breytingartillaga þeirra Jóhönnu
Sigurðardóttur og Margrétar
Frímannsdóttur, fulltrúa Samfylk-
ingar í efnahags- og viðskipta-
nefnd, við framvarpið felld með 22
atkvæðum gegn 10 en tillaga
þeirra fól í sér að við bættist bráða-
birgðaákvæði þar sem kveðið væri
á um að ákvæði laganna um gjald-
töku af bensíni yrðu endurskoðuð í
heild fyrir 1. október 2000.
Geir Magnússon, forstjóri Olíu-
félagsins, segir að fyrirtækið muni
lækka verð á bensíni eins fljótt og
mögulegt er. Hann segir að for-
ráðamenn Olíufélagsins hafi ekkert
heyrt frá stjórnvöldum í gær en
gerði ráð fyrir að þeir myndu fá
upplýsingar um hvernig staðið
verði að lækkun bensíngjaldsins í
dag og þá myndi skýrast hvenær
fyrirtækið geti lækkað verð á bens-
íni og hversu mikil lækkun það
yrði.
Nýjar erlendar
bækur daglega
THE C0NRAN OCTOPUS
DECORATING BOOK
Kjörin handbók fyrir
þá sem vilja sjálfir
gera heimili sitt
hlýlegra og fallegra.
20. öldin í máli Siálfsævisaga
og myndum Alex Ferguson
57 fyniundsson
Austurstræti • Kringlunni
Umræða um kampylobakter á haustfundi Hollustuverndar ríkisins
Morgun blaðio/ijom
Frá haustfundi Hollustuverndar ríkisins og Heilbrigðiseftirlits sveitarfélaga.
Fundurinn haldinn
fyrir luktum dyrum
ÁRLEGUR haustfundur Hollustu-
verndar ríkisins og Heilbrigðiseft-
irlits sveitarfélaga, sem settur var í
gær, er í dag haldinn fyrir luktum
dyram. Aðstandendur fundarins og
umhverfisráðuneyti ákváðu í gær,
þvert á áður auglýsta dagskrá, að
meina fjölmiðlum aðgang að fyrir-
lestram vegna umræðu um
kampylobakter og sýkingar af
völdum bakteríunnar. Þær skýr-
ingar fengust að ekki hafi verið bú-
ið að kynna niðurstöðurnar nægi-
lega fyrir ráðherra og viðkvæmum
upplýsingum því ekki komið til fjöl-
miðla fyrr en að loknum fundi.
Aðspurður í gær kvað Hermann
Sveinbjörnsson, forstjóri Hollustu-
verndar, það bagalegt að ákvörðun
um lokun fundarins hafí komið eft-
ir á, eftir að búið var að senda fjöl-
miðlum opinbera dagskrá. „Okkur
finnst hvimleitt að vera að fara í
einhverja hringi með þetta. En það
er nú tilfellið eftir að menn eru
búnir að skoða þessi mál [rann-
sóknir á kampylobakter] að þeir
séu ekki alveg tilbúnir að hafa
opna umræðu. Þetta er enn á við-
kvæmu stigi. Okkur þykir það mið-
ur að vera með þetta hringl."
Hermann sagði ástæðuna ekki
þá að verið væri að leyna neytend-
ur upplýsingum. Þeim yrði komið á
framfæri fljótlega. „Þær upplýs-
ingar koma mjög fljótt. Það eru
bara þarna ákveðnir hlutir sem á
að kynna betur fyrir ráðherra áður
þeir verða kynntir frekar. Það var
nú niðurstaðan að við værum ekki
búnir að kynna þetta nægilega vel
fyrir okkar yfii-mönnum eða ráðu-
neytinu áður en við færum með
þetta í almenna kynningu. Það er
meðal annars sá flötur á málinu.“
Samræming og nýjar meng-
unarvarnarreglugerðir
Auk umræðu um kampylóbakt-
er, sem kannski ber hæst, er fjöl-
breytt dagskrá á haustfundinum,
svo sem umfjöllun um breytt
skipulag, stöðumat, samræmingu
matvælaeftirlits og ný lög og
reglugerðir. Siv Friðleifsdóttir,
umhverfismálaráðherra, gat í
ávarpi sínu um breytt umhverfi
heilbrigðiseftirlits, einkum vegna
fækkunar eftirlitssvæða og fækk-
unar heilbrigðisnefnda úr 46 í 10, í
kjölfar nýrra laga um hollustu-
hætti og mengunaraarnir frá síð-
asta ári.
Umhverfísráðherra minntist líka
á nýjar gjaldskrár, eftir nýjum lög-
um þaraðlútandi, sem nú mun búið
að ákveða á öllum heilbrigðissvæð-
um. í mengunarvarnarmálum eru
ýmsar breytingar á döfinni en í
máli ráðherra kom fram að á næstu
dögum er von á tæplega 30 nýjum
reglugerðum í stað núverandi
mengunarvarnarreglugerðar.
Öll rök hníga að frekari sam-
ræmingu matvælaeftirlits hérlend-
is, að mati ráðherra, en hún hefur
ekki gengið eins greiðlega fyrir sig
og skyldi. Ráðherra telur athug-
andi að sameina eftirlitið, sem nú
er í höndum þriggja ráðuneyta,
undir einu ráðuneyti og einni
stofnun. í lok ræðu sinnar vísaði
hún til væntanlegrar reglugerðar
um mengunareftirlit þar sem
kveðið er fastar á um að þving-
unarúrræðum verði beitt með
markvissum hætti.