Morgunblaðið - 21.11.1999, Blaðsíða 12

12 B SUNNUDAGUR 21. NÓVEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Sveipur af mesólíti.
Rýni menn niður fyrir
fætur sér er út fyrir
malbikið er komið, eða
láti eftir sér að skoða
nærliggjandi klett, er
ekkert líklegra en að
fagur eða furðulegur
steinn grípi augað.
Steinaríki Islands er
bæði dularfullt og fag-
urt þó það sé fremur
fábreytt miðað við það
sem gerist í ýmsum
löndum. En það hefur
ekki beinlínis verið op-
in bók og úr því vildu
jarðfræðingarnir Krist-
ján Sæmundsson og
Einar Gunnlaugsson
bæta og það hafa þeir
gert með dyggri aðstoð
Grétars Eiríkssonar
s
ljósmyndara. Ut er
*
komin Islenska steina-
bókin sem Mál og
menning gefur út.
VIÐ vorum aðallega að
þessu vegna þess að það
hefur ekld verið til nein
handbók um íslenska
steina. Það eru til vandaðar bækur í
stóru broti, en ekki bók sem menn
geta stungið í bakpokann eða vas-
ann. Mál og menning hefur áður
gefíð út bækur um fugla og plöntur
á svipaðan máta,“ sagði Einar
Gunnlaugsson í samtali við Morgun-
blaðið.
Einar er jarðefnafræðingur og
starfar hjá Orkuveitu Reykjavíkur
við jarðhitarannsóknir, en Kristján
starfar hjá Orkustofnun, m.a. við
jarðfræðikortlagningu og jarðhita-
rannsóknir. Grétar Eiríksson, sem
tók flestar myndirnar í bókinni er
tæknifræðingur og Ijósmyndari og
hafa myndii’ hans af náttúru Islands
víða birst.
Bókin byrjar á jarðfræðilegum
þáttum sem miða að því að glöggva
fyrir lesandanum við hvaða kring-
umstæður hinar ýmsu steindir
myndast og hvar líklegt er að við-
komandi lesendur finni hinar ýmsu
tegundir. Einnig er kafli um steina-
söfnun, en bókin mun ugglaust
hvetja til aukningar í þeirri tóm-
stundagrein. Síðan rekur hver kafl-
inn annan og í þeim eru bergteg-
undii’ og steindir flokkaðar eftir
efnasamsetningu og fleii’a. Fyrir þá
sem hafa takmarkaða þekkingu á
steinaríki Islands er óhætt að segja
að fjölbreytnin komi á óvart.
„Bókin er þó ekki tæmandi um ís-
lenska steinaríkið því flestöllu er
sleppt sem er svo smágert að ekki
verður greint með góðu stækkunar-
gleri. Bókin miðast því einkum við
þarfir áhugafólks sem vill læra að
þekkja hið algengasta og auðsæi-
lega í hinu fasta bergi lands okkar.
Það eru kannski ekki margir virkir
steinasafnarar hér á landi, en flestir
eru þannig gerðir að þeir taki upp
það sem þykir sérkennilegt," segir
Einar.
Átti hinn hlutann
Einar segir þá félaga ekki virka
steinasafnara þótt þeir taki upp og
beri með sér heim steina sem veki
eftirtekt þeirra. Þeir leituðu þó
mjög í smiðju nokkurra steinasafna,
m.a. safn Hermanns Tönsbergs og í
Steinaríki íslands á Akranesi. í
fæstum tilvikum eru fundarstaðir
steinda í bókinni nefndir með neinni
Höfundarnir, Einar, Kristján og Grétar.
Baggalútar úr Hvaifirði.
nákvæmni, aðeins sagt: „Hvalfjörð-
ur“, eða „Suðausturland", eða
,A-Ustfirðir“. Einar er spurður um
ástæður þessa.
„Hluti ánægjunnar við steinaleit
er útiveran og að finna sjálfur frem-
ur en að láta vísa sér á staðina. Yfir-
leitt er því aðeins vísað á hérað,
fjörð eða fjall þar sem helst er að
leita fanga ef um fágætar tegundir
er að ræða. A móti er textinn þar
sem reynt er að benda á við hvaða
aðstæður hinar ýmsu steindir
myndast. Þetta er einnig gert af til-
litsemi við landeigendur sem ekki
eru alltaf ánægðir ef átroðningur er
mikill, sérstaklega ef ekki er leitað
leyfis til að fara um lönd þeirra.
Steinaleit verður að fara fram með
samþykki landeigenda þar sem svo
ber undir.
Hitt er svo annað mál, að þegar
menn fara að þekkja dálítið til geta
þeir séð eitt og annað út. Ég man að
ég heimsóttu Petrínu á Stöðvarfirði
fyrir nokkrum árum, sá þar fallegan
stein og sagði um leið, „þessi er frá
Reyðarfirði!“ og það stóð heima.
Vegagerðin hafði verið þar á ferðinni
og Petrína fylgdist vel með því. Ég
var þarna einnig á ferð og átti hinn
hlutann af steininum. Fleira svona
dæmi mætti nefna,“ segir Einar.
Hvert er helsta sérkenni íslenska
steinaríkisins?
„Islenska steinaríkið á íslandi hef-
ur nokkra sérstöðu. Það er frekar
tegundafátt, en það sem upp úr
stendur er hversu zeolítar, eða
geislasteinar, eru áberandi. Island er
einn þekktasti fundarstaður slíkra
steina í heiminum og frægasti stað-
urinn, Teigarhom við Djúpavog, er
friðlýstur. Annars finnast geisla-
steinar miklu víðar en á Teigarhomi
og tegundirnar em margar. Enda
em geislasteinar áberandi í bókinni.“
I
I
I