Morgunblaðið - 21.11.1999, Blaðsíða 14

14 B SUNNUDAGUR 21. NÓVEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
s
ISÖGUNNI fá lesendur að
skyggnast inn í hugarheim ís-
lendinganna fimm sem lifðu
siysið af. í þrettán tíma stóðu
þeir í lekum gúmbát, í ísköldum
sjónum í sparifötunum einum
klæða - sumir berfættir. Einnig
segja björgunarmenn, m.a. flug-
menn og sjómenn í danska sjóhern-
um, frá því hvernig staðið var að
björguninni. Margt bendir til að
þegar skipið sökk hafi tveir kafbát-
ar verið í námunda við það; sovésk-
ur kjarnorkukafbátur sem sigldi
undir skipinu til að fela skrúfuhljóð
sitt og breskur kafbátur sem veitti
þeim sovéska eftirför.
Gripið er niður í frásögnina þeg-
ar áhöfnin hefur yfirgefið
sökkvandi skipið.
Vestislaus í sjónum
Anton, sem orðinn var vestislaus,
sá glampa á eitthvað sem hann taldi
vera gúmbátinn:
„Mér fannst ég sjá einhverja
ljóstíru og gerði mér grein fyrir að
þetta var björgunarbáturinn. Ég
synti þangað sem mest ég mátti.
Eftir langa mæðu komst ég að hon-
um og náði handfestu. En ég var
hvergi nærri hólpinn - nú þurfti ég
að koma mér um borð og það var
allt annað en auðvelt. Ég reyndi og
reyndi en komst hvergi. Nú var ég
logandi hræddur. Ég var fremur
feitur og komst alls ekki upp í bát-
inn.“
Jón Snæbjörnsson var kominn að
gúmbátnum:
„Þegar ég synti upp að bátnum
var Anton kominn þangað. Hann
var að bölva því að komast ekki
upp. Mér tókst að skreiðast um
borð, toga Anton um borð og kom
þá auga á Svan bátsmann. Ég sá að
eitthvað var að hjá honum. Hann
virtist ekki þola þennan kulda. Við
drógum hann upp í bátinn. Hver af
öðrum komust mennirnir um borð í
gúmbátinn, ýmist af sjálfsdáðum
eða með hjálp.“
Berfættir á sparifötunum
Halldór vélstjóri hafði komið að
bátnum á sama tíma og verið var að
draga Svan um borð. Halldór lá nú
ofan á rifinni yfirbreiðslu bátsins,
eins og allir hinir, og dró Júlíus
Víði, skólabróður sinn, upp í bátinn.
Júlíus var í stuttermaskyrtu, peysu
og gallabuxum. Hann hafði týnt
inniskónum sínum. Kristinn háseti,
sem var að verða magnþrota, var
nú loks að komast að bátnum:
„Eftir gríðarlega baráttu komst
ég loksins að gúmbátnum. Þar voru
fyrir nokkrii- úr áhöfninni. Ég hafði
ekkert heyrt aftur í Hafsteini og
Sigurði stýrimanni. Nú var ég orð-
inn svo máttlaus að hendurnar voru
nær hættar að hlýða. Kaðalstiginn
var allur slitinn og lítið hægt að
nota hann til að komast upp í bát-
inn. Ég greip í línu sem hékk utan á
og ætlaði að reyna að koma mér
upp. Björgunarvestið var fyrir mér.
Ég reyndi að snúa því og hagræða
en allt kom fyrir ekki. Ég tók þá
vestið af mér og henti því upp í bát-
inn. En ég var orðinn svo kraftlaus
11 manna áhöfn var á Suðurlandinu þegar það sökk.
Ljósmynd/Modern Submarine Warfare
The Mail on Sunday greindi frá því skömmu eftir Suðurlandsslysið að breski kafbáturinn Splendid hefði
verið undir skipinu þegar það sökk. Meðan á gerð bókarinNar stóð staðfesti yfirlautenant í breska
varnarmálaráðuneytinu að fréttin hefði verið rétt en þegar íslensk stjórnvöld kröfðust skýringa neitaði
sama ráðuneyti að um slíkt hefði verið að ræða.
Útkall á
j ólanótt
/ / /
I nýjustu Utkallsbók Ottars Sveinssonar
er sagt frá því er flutningaskipið Suður-
land sökk á Atlantshafi á jólunum 1986.
Skipið var að sigla með síld til Murmansk
og var norðan við heimskautsbaug,
------------7------------
miðja vegu milli Islands og Noregs.
---------------7---------
Um borð voru ellefu Islendingar.
að ég komst ekki upp. Anton var
þarna. Ég bað hann að hjálpa mér
upp. Hann greip í mig en nú hlýddu
hendur hans ekki. Anton gat ekki
haldið takinu á mér. Við náðum
samt að koma maganum á mér upp
að borðstokknum. Þá fann ég að
Anton beit í peysuna við öxlina á
mér. Þannig gat hann togað mig
inn fyrir. Við lágum allir í bendu of-
an á þaki bátsins.
Ég var örmagna."
Jón yfirstýrimaður fór að litast
um eftir þremenningunum sem
bæði hann og aðrir höfðu séð eftir
að skipið sökk - Sigurði skipstjóra,
Hafsteini matsveini og Sigurði
stýrimanni:
„Þeir sáust hvergi. Við hrópuð-
um og kölluðum. Það heyrðist ekk-
ert frá þeim. Mennirnir voru horfn-
ir.“
Sjö enn á lífi
Átta menn voru nú komnir um
borð í gúmbátinn - Anton viðgerð-
armaður, Halldór vélstjóri, Hlöðver
yfirvélstjóri, Kristinn háseti, Jón
yfirstýrimaður, Sigurður Ölvir há-
seti, Júlíus Víðir háseti og Svanur
bátsmaður. Sá síðastnefndi var lát-
inn. Hann hafði ekki þolað kuldann
í sjónum. Mennirnir á gúmbátnum
kölluðu og rýndu út í sortann en
hvergi sáust þeir Sigurður skip-
stjóri, Hafsteinn matsveinn og Sig-
urður 1. stýrimaður.
Sjö menn komust lifandi um borð
í gúmbátinn en þar með voru þeir
þó ekki hólpnir. Halldóri fannst
ömurlegt um að litast:
„Það var mikill handagangur í
öskjunni. Menn voru orðnir dauð-
uppgefnir við að komast um borð í
Ljósmynd/Brynjar Gauti
Kristinn Harðarson heldur
því fram að Suðurlandið hafi
tekið niðri á kafbáti. Þegar
mennirnir komust í hinn leka
gúmbát sá Kristinn ásamt
félaga sínum ljós á sjónum
sem hann lýsir sem
vinnuljósum eða kösturum.
Ljósmynd/Brynjar Gauti
Líkamshiti Jóns Snæbjörnsson-
ar var kominn niður í 26 gráður
þegar honum var bjargað eftir
13 klukkustunda hörmungar.
Hann stóð m.a. upp á endann í
lekum gúmbátnum með þriggja
gráða heitan sjó upp í hné.
bátinn - hundblautir, móðir,
másandi, helkaldir, hræddir, titr-
andi og skjálfandi. Á gólfi gúmbáts-
ins var einhverra hluta vegna allt í
sjó. „Það verður að ausa,“ sögðum
við.
Þarna var vart hægt að sjá
nokkurn hlut í myrkrinu og þótt við
reyndum af fremsta megni að halda
okkur vorum við ýmist hrasandi
eða dettandi. Löng lína lá flækt út
um allan bát. Allt var í einni bendu.
Yfirbreiðslan á gúmbátnum var rif-
in. Menn reyndu að ná fótfestu eða
finna eitthyað til að halda sér í um
borð í þessu örsmáa fleyi í stormi á
firnastórum úthafsöldum. Við vor-
um átta menn þarna í myrkri og
hnédjúpum sjó í rifnum björgunar-
bát nánast á miðju Atlantshafi,
fjarri öllu fólki. Einn okkar var
þegar látinn og hinir sjö í misgóðu
ástandi, líkamlega sem andlega, og
afar illa klæddir. Það var aðfanga-
dagskvöld.
Ég trúði þessu vai-la.“
Losum okkur frá skipinu!
Júlíus Víðir horfði á sökkvandi
skipið skammt undan. Nú var stutt
í að það hyi’fi endanlega af yfirborði
sjávar:
„Gúmbáturinn var enn fastur við
Suðurlandið sem var að hverfa nið-
ur í djúpið. Nú var mikilvægt að
skera á línuna og skilja gúmbátinn
frá áður en skipið færi niður. Þegar
ég sá að skipið var að sökkva æstist
ég upp og mikið fát kom á mig.
Suðurlandið seig og seig. Mér
fannst það vera að hverfa.
„Við verðum að losa okkur frá
skipinu!" kallaði ég.
Við leituðum að hníf til að skera á
fangalínuna. Allt var í einni bendu
og hrúgu. Ekkert fannst.“
Mennirair þreifuðu eftir hníf sem
var í vasa öðrum megin við mann-
opið í bátnum - áhaldi sem á að
nota við þessar aðstæður. Halldór
vélstjóri var loppinn eftir volkið,
tók hnífinn upp og fór að leita að
stað á línunni þar sem heppilegt
væri að skera á hana. Þegar hnífur-
inn kom loks í leitirnar fannst ekki
réttur staður til að skera á. Hall-
dóri fannst það ekki bæta ástandið
að báturinn var hálffullur af sjó.
Honum fannst reyndar einkenni-
legt að svona mikill sjór skyldi vera
í bátnum:
„Mér leist illa á þennan hníf sem
átti að vera öryggistæki. Hann var
varla mönnum bjóðandi. Blaðið var
mjög deigt og með eindæmum bit-
laust. Þetta var liðónýtur fjandi. Ég
hamaðist og þjösnaðist þangað til
blaðið kengbognaði og braut út úr
haldinu. Áfram hélt ég samt þar til
línan fór í sundur. Við vorum loks
lausir frá skipinu. Er við litum upp
sáum við hvernig skipið fór alveg á
hvolf. Skipsskrúfan og stýrið stóðu
upp úr sjónum. Þetta var skelfileg
sjón.“
Botn gúmbátsins rifínn
Skipbrotsmennirnir höfðu
smeygt sér inn í bátinn í skjól. Yfir-
breiðslan var þó rifin. Þegar menn-
irnir stóðu allir á botninum lyftist
þakið. Þeim varð æ ljósara hve
mikill sjór var í bátnum. Ekkert
austurtrog fannst í bátnum. Menn-
irnir tóku þá til seglpoka utan af
smáhlutum og reyndu að nota hann
til að ausa. Kristinn háseti tók það
sem hendi var næst:
„Ég jós og jós og jós. Þegai’ ég
var að færa mig steig ég allt í einu
niður úr einhverju. Ég fór á
bólakaf. Annar fóturinn fór hrein-
lega langt niður úr bátnum. Ég
varð alveg hlessa. Þetta voru mikil
vonbrigði. Það var stórt gat á botn-
inum. Bæði botnlögin voru rifin. Ég
brölti á lappir og sagði strákunum
að tilgangslaust væri að ausa
meira.
„Þetta þýðir ekkert. Það er stórt
gat á botninum á bátnum, örugg-
lega mema en fet í þvermál."
Við gátum nú lítið annað gert en
að reyna að loka því sem hægt var
að loka, reyna að mynda skjól,
standa og reyna að harka af okkur.
Sjórinn náði upp í hné, fór stundum
upp á mitt læri og jafnvel hærra."
Ljóst var að hinn ungi nemandi í
Sjómannaskólanum, Sigurður Ölv-
ir, var að verða örmagna eftir bar-