Morgunblaðið - 21.11.1999, Blaðsíða 26

26 B SUNNUDAGUR 21. NÓVEMBER 1999 MORGUNBLAÐIÐ
Fríkirkjan í Reykjavík.
Upphaf, uppbygging- og mótun
Fríkirkjunnar í Reykjavík
Saga Fríkirkjunnar í Reykjavík í heila öld
er sérstök og að mörgu leyti einstök vegna
þess að um er að ræða kirkjusamfélag sem
klýfur sig frá íslensku þjóðkirkjunni og
þótt hún kunni að hafa leitað sér erlendra
fyrirmynda er hún fyrst og fremst íslensk,
en ekki útibú erlends kirkjusamfélags eins
og kaþólskir, aðventistar og mörg önnur
trúarsamfélög utan þjóðkirkjunnar á
Islandi í dag. Guðjón S. Björgvinsson
hefur skrifað sögu Fríkirkjunnar
í Reykjavík og í þessari grein stiklar
hann á stóru úr sögu kirkjunnar.
FRÍKIRKJA stendur frjáls
og óháð á hverjum stað og
lýtur engu yfírvaldi öðru en
safnaðarstjóm og presti. Prestur-
inn stýrir trúarlífi safnaðarins og
safnaðarstjórnin leysir hagnýt mál
af ýmsum toga sem þarf að sinna.
Bæði prestur og safnaðarstjóm
eiga stöðu sína undir kosningu
safnaðarmeðlima. Fríkirkja kann
að starfa með öðmm söfnuðum eða
kirkjusamfélögum, en lýtur engri
yfírstjóm og starfar með öðram á
jafnréttisgrandvelli og ávallt að
eigin vali. Hver og ein fríkirkja er
því einstök og mótast af þeim að-
stæðum sem á starfssvæði hennar
era. Ákveðin grandvallaratriði ein-
kenna þó flestar fríkirkjur. Þau ein-
' kenni era fyrst og fremst skipulag
kirknanna. Einnig hafa fríkirkjur
svipaðan og sambærilegan grann í
trúarafstöðu sinni sem tengir þær
óbeint saman.
Árið 1849 tók gOdi ný stjómar-
skrá í Danmörku sem tryggði
þegnum Danaveldis trúfrelsi. Is-
lendingar afþökkuðu þessa stjórn-
arskrá þar sem í henni var ekki
gert ráð fyrir því að ísland yrði
nokkurn tímann sjálfstætt ríki. ís-
lendingar þurftu að bíða enn um
stund eftir nýrri stjórnarskrá, en
**■ hana fengu þeir árið 1874. Þar var
íslendingum tryggt trúfrelsi upp að
vissu marki. Á þetta trúfrelsi létu
Reyðfírðingar reyna árið 1881 þeg-
ar þeir sögðu sig úr þjóðkirkjunni
og stofnuðu fyrstu fríkirkju íslands
vegna óánægju með veitingarvald-
ið, sem hafði úthlutað embætti
prests án tiilits til óska safnaðar-
<*’meðlima. Prestslaust var hjá Frí-
kirkjunni á Reyðarfirði í tvö ár. Þá
kom tíl sögunnar Láras Halldórs-
son, sem hafði nýverið sagt skilið
við þjóðkirkjuna eftir að hafa verið
vansæll innan hennar í nokkurn
tíma. Hann átti eftir að verða aðal-
talsmaður og hugmyndasmiður
Fríkirkjunnar á Reyðarfirði og
þátttakandi í stofnun Fríkirkjunnar
í Reykjavík þegar fram í sótti.
Árið 1885 var samþykkt fram-
varp sem festi í sessi lagalega stöðu
utanþjóðkirkjumanna. Þá hafði
Láras Halldórsson verið prestur
Fríkirkjunnar á Reyðarfirði í tvö ár
og var þá einnig þingmaður. Láras
var mikil hugsjónamaður þegar frí-
kirkjan og trúmál vora annars veg-
ar og ljóst að hann hefur haft mikið
um framvarpið að segja. Fram-
varpið tryggði rétt allra sem vildu
standa utan þjóðkirkjunnar. Utan-
þjóðkirkjurnönnum var þó enn gert
að greiða sín gjöld til þjóðkirkjunn-
ar og því Ijóst að réttarstaða þeirra
var eídd sú sama og þjóðkirkju-
manna. Hvatinn að stofnun frí-
kirkju í Reykjavík er margþættari
en á Reyðarfirði. í Reykjavík
bjuggu um aldamótin um 6.000 ein-
staklingar. Knýjandi þörf var því
fyrir aðra kirkju þar sem Dóm-
kirkjan ein átti að sinna þessum
fjölda. Þá vora einnig gjöld tii
kirkjunnar aukin á þessum tíma og
Ijóst að ekki voru allir ánægðir með
þá hækkun, sér í lagi vegna þess að
þjónustan var að áliti sumra ófull-
nægjandi og þjóðkirkjan hafði setið
undir harðri gagnrýni fyrir sinnu-
leysi og trúarlegan doða. Á sama
tíma fór að bera á ýmsum félögum
sem stofnuð vora með það eitt í

Morgunblaðið/Golli
Fríkirkjan í Reykjavík að innan, eftir breytingar og lagfæringar.
Starfið byggist á
sjálfstæði og arfleifð
Sigurður E. Guðmundsson er
formaður safnaðarstjórnar Frí-
kirkjunnar í Reykjavík og hann
sagði í samtali við Morgunblaðið
að mikillar bjartsýni gætti í
söfnuðinum, hann færi sífellt
vaxandi og áform væru um það
á þessum tímamótum að láta
meira til hans taka og gera hann
sýnilegri á ýmsum sviðum þjóð-
félagsins.
„Saga Fríkirkjunnar er afar
merkileg og tengist ny'ög
sjálftæðisbaráttu landsmanna um
aldamótin. Þá tók sig saman al-
múgafólk, sjómenn, tómthús-
menn og verkamenn, og braust
út úr dansk stýrðri ríkiskirkju.
Það var og er stefna Fríkirkjunn-
ar að lúta ekki misvitru ríkis-
valdi, síst af öllu erlendu. Um líkt
Ieyti óx hópum eins og bindindis-
hreyfingunni, verkalýðs- og
kvennahreyfingunni fiskur um
hrygg og við höfúm átt samleið
með þeim. Það hefur verið
merkileg samleið og á mörgu
hefúr gengið í tímans rás,“ segir
Sigurður.
Sigurður segir að lyft hafi ver-
ið grettistaki siðasta áratuginn
og í dag sé starfsaðstaða safnað-
arins sú besta á þessum aldar-
helmingi. Fyrir áratug var tekið
í notkun nýtt og glæsilegt safn-
aðarheimili á Laufásvegi 13 og
fyrir 2-3 árum var byrjað að end-
urnýja kirkjuna meira og minna
að innan sem utan og er því
starfi nú lokið. í lok þessa mán-
aðar verður síðan vígð ný
kapella í safnaðarheimilinu.
Sóknarfærin
Sigurður segir það skemmti-
lega tilviljun að aldarafmæli Frí-
kirkjunnar beri nánast upp á
aldamót og því fylgi viss meðbyr
í því starfi sem framundan er, en
það starf er margvíslegt að sögn
formannsins.
„Þetta er sjálfstæð kirkja
byggð á gamalli arfleifð og við
munum byggja starf okkar
einmitt á því. Lögð verður aukin
áhersla á barna- og unglinga-
starf og trúar- og kirkjuskiining-
ur verður efldur auk þess sem
við munum gera okkur sýnilegri
út á við. Fríkirkjan hefur verið
og mun auka enn að vera
málsvari smælingja, svo sem ör-
yrkja og fleiri. Kristniboð verður
eflt og við munum hafa skoðun á
fleiri hlutum en áður. Þá verður
hafin aukin barátta fyrir því að
styrkja kristið siðgæði í Ijósi ritn-
ingarinnar og samvisku manna,“
segir Sigurður E. Guðmundsson.