Morgunblaðið - 21.11.1999, Blaðsíða 18

18 B SUNNUDAGUR 21. NÓVEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Elínóra Inga Sigurðardóttir er fjögurra barna móðir á miðjum fimmtugsaldri, menntaður jarðfræðingur,
hjúkrunarfræðingur og kennari. En það er henni ekki nóg - Elínóra er ævinlega með hugann við hugann.
Að henni sækja hugmyndir um nýjar leiðir eða lausnir á veruleikanum og hún reynir að hrinda þeim í
framkvæmd. Hún er hugvitsmaður og, eins og fram kemur í samtali við Arna Þórarinsson, vill auð-
velda og auka framgang samherja sinna í Landssambandi hugvitsmanna þar sem hún er formaður.
Morgunblaðið/Sverrir
Með
opnum
nuga
HÚN segist allt frá bamæsku hafa
fengið flugur í höfuðið, en ævin-
lega bandað þeim frá sér eða bælt
niður; hún vildi ekki vera álitin
skrýtin. Það var ekki fyrr hún eignaðist sam-
félag við fólk sem hugsaði líkt og hún að gaml-
ir draumar gátu byrjað að rætast. Nú er hún
formaður í Landssambandi hugvitsmanna á
Islandi.
I sama húsi og eitt sinn var afgreitt áfengi,
sú forna uppgötvun mannkynsins, þ.e. gamla
Ríkinu við Lindargötu, er íslenskt hugvit til
beislunar og virkjunar. í skrifstofuherbergi
landssambandsins, sem einmitt var stofnað
undir kjörorðinu „Virkjum íslenskt hugvit",
ræður Elínóra ríkjum en Reykjavíkurborg
styður starfsemina með þessu endurgjalds-
lausa húsnæði. Iðnaðarráðherra hefur styrkt
sambandið árlega með hálfri milljón króna
sem nægir að mestu til að fjármagna starf-
semina sjálfa og skrifstofuna.
Árið 1996 hafði Elínóra mannað sig upp í að
skrá sig á námskeið undir formerkjunum
„Ertu með hugmynd?“ og skömmu síðar var
boðað til stofnfundar sambandsins, sem nú er
tæplega fjögurra ára gamalt. Strax á stofn-
fundinum var hún kosin í stjóm. „Við vorum
tvær konur á fundinum og báðar kosnar í
stjórn, ég sem ritari og Guðrún Sæmundsdótt-
ir sem gjaldkeri," segir hún. „Svona eru nú
hugvitsmenn framsýnir!"
Elínóra var kosin formaður sambandsins í
fyrra og Guðrún er enn gjaldkeri. Fjórar aðr-
ar konur era í sambandinu en 46 karlmenn.
Varla stafar munurinn af því að hugvitinu sé
ekki skipt jafnt milli kynja? „Nei, áreiðanlega
ekki. Kannski er þetta sambandinu sjálfu að
kenna að einhverju leyti. Við höfum ekki verið
nógu sýnileg. En á því verður breyting. Núna
eftir helgina förum við Guðrún á fund hjá
Norðurlandaráði þar sem endurvekja á Kven-
félag norrænna hugvitsmanna og við viljum að
íslenskar konur taki þátt í því samstaríl."
Krónísk ólétta
Hún heldur áfram: „Þegar Iðntæknistofnun
setti á fót nú í mars Ympru, upplýsinga- og
þjónustumiðstöð fyrir hugvitsmenn, kom ég
að máli við forsvarsmann átaksins „Konur og
fyrirtæki" og stakk upp á samstarfi þarna á
milli. Ég fékk þau svör að hugvitskonur ættu
ekki heima í því átaki vegna þess að þær hefðu
ekki stofnað fyrirtæki. En manneskja sem er
með tíu hugmyndir fer tæpast að stofna fyrir-
tæki um hverja þeirra. Þetta kerfí er því ansi
gloppótt. Hugvitsmenn vilja flestir selja hug-
mynd sína til fyrirtækis fremur en að standa
sjálfír að framkvæmd hennar og fara svo að
vinna að næstu hugmynd, sem þess vegna get-
ur verið á allt öðra sviði. Hins vegar er al-
gengt þegar fólk kemm- með hugmyndir til
fyrirtækja að þau segjast vera með sínar eigin
þróunardeildir og vilja ekki hlusta, hvað þá
meir. Ég held að opnara hugarfar að þessu
leyti kæmi öllum til góða.“
Hún telur að Nýsköpunarsjóður eigi að geta
virkað eins og hugmyndabanki en meira þró-
unarstarf þurfi að koma til. „Ég sendi inn
tvær hugmyndir í Nýsköpun ‘99. Þangað bár-
ust á fjórða hundrað hugmyndir og sex vora
styrktar. Ég fékk mínar til baka með þeim
stimpli að þær væra góðar og ég hvött til að
sækja um aftur. Önnur viðbrögð fékk ég ekki
og sat uppi með spurningarmerki. Hvað átti
ég að gera við hugmyndirnar? í hvaða átt væri
best að þróa þær? Og hvernig? Þarna hefði
þurft að boða umsækjendur með hugmyndir
sem metnar vora góðar á fund með áhugasöm-
um og kunnáttusömum aðilum, fyrirtækjum
eða fjárfestum á viðkomandi sviði. Þessa teng-
ingu vantar algerlega. Oft líður hugvitsmanni
eins og hann sé með barni sem hann getur
ekki fætt. Krónísk ólétta er ekki þægilegt
ástand! Kostnaðurinn við fæðingu hugmynd-
arinnar er okkur flestum ofviða. Það þarf að
sækja um hönnunarvernd hugmyndarinnar og
um einkaleyfí til að geta kynnt hana fyrir fyr-
irtækjum, ef hún er einkaleyfishæf.“
Fokdýr formsatriði
Hvað er að vera einkaleyfishæfur?
„Maður sem telur sig vera með góða hug-
mynd og vill koma henni í framkvæmd þarf að
setja hana í svokallaða nýnæmiskönnun, þ.e.
að ganga úr skugga um að hugmyndin sé í
rauninni ný og hafi ekki verið framkvæmd áð-
ur. Tilkoma gagnabankanna hefur mjög flýtt
fyrir og auðveldað slíkar kannanir. Jón Ér-
lendsson hjá Upplýsingaþjónustu háskólans
er meistari í gera nýnæmiskannanir á dags-
parti. En það kostar peninga að fullnægja öll-
um þessum formsatriðum. Til dæmis kostar í
sjálfu sér ekki mikið að leggja inn einkaleyfi
en það er rosalega dýrt að fá lögfræðistofu eða
verkfræðistofu til að útbúa umsóknina. Ég
veit dæmi þess að loksins þegar einkaleyfið er
í hendi hefur það kostað hálfa til eina milljón.
Ef illa fer getur það orðið einstaklingum um
megn.“
Og er engin önnur leið til að fjármagna ferl-
ið en beint úr eigin vasa?
„Það er hægt að sækja um svokallaðan
frumkvöðlastyrk til Ympru hjá Iðntæknistofn-
un. En við fáum mikið af hringingum frá fólki
sem leitað hefur til stofnunarinnar og er ekki
ánægt með þá fyrirgreiðslu, segir jafnvel að
hún maki sjálf krókinn á hugmyndum ann-
arra. Ef Landssamband hugvitsmanna hefði
fjárráð og bolmagn er það mín skoðun að það
væri betri vettvangur fyrir ráðgjöf og þróun
en þessi stofnun. Ég hef sett upp skipurit fyrn-
slíka framtíðarsýn með beinni tengingu út í
þjóðfélagið, atvinnulífið sjálft. Umfram allt
þarf að koma til áhættufjármagn frá fjárfest-
um eða fyrirtækjum.
Það er til lítils að fá einkaleyfi ef fólk missir
í staðinn heimili sitt og hjónaband shtnar, eins
og dæmi era um, og situr þá kannski uppi með
einkaleyfi sem það hefur ekki fjármagn til að
nýta. Maður sem er með einkaleyfi getur gert
tvennt: Annaðhvort stofnað sjálfur fyrirtæki
eða selt leyfið til fyrirtækis. Og hvor leiðin
sem farin er krefst oft langrar þrautagöngu.
Hér era veitt að meðaltali aðeins tvö einka-
leyfi á ári af kannski tíu umsóknum. Þær
koma fæstar frá fyrirtækjum, flestar frá þess-
um þrjósku einstaklingum úr hópi hugvits-
manna. Við þetta bætist að einkaleyfi eru ekki
skotheld. Úti í heimi eru sjóræningjastöðvar
sem stela hugmyndum og koma þeim í fram-
kvæmd í skjóli þeirrar vissu að hugvitsmaður-
inn hefur ekki fjárhagslegt bolmagn til lög-
sóknar. Þetta er alþjóðlegt vandamál. Sænska
ííkisstjórnin hefur brugðist þannig við því að
bjóða hugvitsmönnum gjafsókn upp á tvær til
tíu milljónir króna; ef sjóræningjar vita fyrir-
fram að þeir verða lögsóttir er hklegt að þeir
meti áhættuna ekki þess virði. Óskandi væri
að íslensk stjórnvöld fylgdu þessu fordæmi."
Hefur slíkt sjórán gerst hérlendis?
„Já, og sá sem fyrir því varð fór í mál og
vann, að því leyti að einkaleyfi hans var stað-
fest fyrir dómi. Þá hafði fyrirtækið sem stal
hugmyndinni hins vegar markaðssett hana og
náð forskoti sem hugvitsmanninum tókst ekki
að vinna upp.“
Hugvit, vísindi og vítamín
Þegar ég bið Elínóra að gefa dæmi um verk
íslenskra hugvitsmanna sem komist hafa í
framkvæmd nefnir hún „Iceblow“ Jóhannesar
Pálssonai1, lyklakippuhólkinn sem afþýðir með
andardrætti frosnar skrár á bílhurðum, og alls
kyns nýjungar í fiskvinnsluvélum sem íslensk-
ir hugvitsmenn séu sérfræðingar í, m.a. vara-
formaður landssambandsins Arni M. Sigurðs-
son sem seldi uppfinningar sínar grimmt á síð-
ustu sjávarútvegssýningu. „Skuttogarinn vai-
íslensk uppfinning," bætir hún við. „Hugvits-
maðurinn Andrés Ragnarsson gekk hér milli
stjórnvalda með þessa hugmynd sína og
reyndi að sannfæra þau um að skuttogarinn
væri framtíðin. Það tókst ekki. Að lokum stálu
Bretai1 hugmyndinni og gerðu að sinni.“
Ég spyr hvers konar hugðarcfni sæki mest
að íslenskum hugvitsmönnum þessi misserin.