Morgunblaðið - 12.03.2000, Síða 56

56 SUNNUDAGUR12. MARS 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FÓLK í FRÉTTUM
Denzel Washington fer með hlutverk hnefaleikakappans Rubin „Hurricane“ Carter
Fer á kostum
sem íþróttamað-
ur og munkur
Denzel Washington er tilnefndur til
7 ‘
Oskarsverðlauna, hreppti silfurbjörninn á
Berlinale og Golden Globe-verðlaunin sem
besti karlleikari í aðalhlutverki fyrir hlut-
verk sitt í kvikmyndinni „Hurricane“. Rósa
Erlingsdóttir hitti Washington í Berlín.
KVIKMYNDAGAGNRÝNENDUR
í Berlín voru ekki allir á einu máli um
ágæti nýjustu kvikmyndar Norman
Jewison, „The Hurricane", en fögn-
uðu þó almennt frammistöðu Denzel
Washington í hlutverki Rubin
„Hurricane" Carter. Denzel Wash-
ington á að baki á fjórða tug kvik-
mynda, auk þess sem hann hefur
-t leikið í virtustu leikhúsum Banda-
ríkjanna. Hann öðlaðist heimsathygli
með leik sínum í myndinni „Glory“ í
leikstjóm Edward Zwicks. Fyrir
túlkun sína á hermanninum Trip
hlaut hann Óskarinn sem besti leik-
ari í aukahlutverki. Hann hafði þá áð-
ur verið tilnefndur fyrir hlutverk sitt
í mynd Richards Attenborough,
„Cry Freedom“, þar sem hann lék
hinn fræga baráttumann Steven
Biko. Eftir frumsýningu „The Hurri-
cane“ í Bandaríkjunum sakaði The
j New York Times Norman Jewison
um að fara illa ef ekki rangt með
sögulegar staðreyndir. Sögu blökku-
mannsins og hnefaleikakappans
„Hurricane“, sem vegna kynþátta-
haturs varð af heimsmeistaratitli í
millivigt og fékk seinna þrjá lífstíðar-
dóma fyrir þrjú morð sem hann
framdi ekki, segir Jewison á tveimur
og hálfum tíma sem bandaríska
ástríðusögu með góðum endi. í þess-
ari löngu samsuðu af íþrótta-, fang-
elsis- og réttarsalsmynd leiðir Jewi-
son áhorfandann fram og til baka í
tíma og rúmi en fer þó aldrei yfír lín-
una sem aðskilur hið góða og hið illa.
Myndin er lituð pólitískri rétttrúnað-
arstefnu á bandaríska vísu, en þar
sem hún styðst við sannsögulega at-
burði reynist manni auðvelt að fyrir-
gefa Jewison nokkrar af hinum sögu-
legu tilfærslum sem finna má í
handritinu. Hins vegar er ekki hægt
að líta framhjá þeirri staðreynd að
frjálslegur frásagnarmáti Jewison er
söluvænleg afurð í kvikmyndaiðnaði
samtímans. Þar sem kvikmyndir eru
án efa öflugasti frásagnarmiðill dags-
ins í dag er sú saga sem Jewison sýn-
ir okkur, með einn vinsælasta leikara
Hollywood í aðalhlutverki, einnig sú
útgáfa sem mun festast fólki í minni
sem ævisaga Rubin „Hurricane"
Carter.
Fellibylur í hringnum
Rubin Carter hlaut uppnefnið
„Hurricane" vegna fími sinnar í
hringnum. Hann sigraði andstæðing-
inn fljótt og örugglega og var óút-
reiknanlegur sem fellibylur. Hnefa-
leika hafði hann lært og æft upp á
eigin spýtur þar sem hann gisti ýmist
upptökuheimili fyrir unglinga eða
fangaklefa. Þar var hann þó alsak-
laus að sjálfsögðu. Snemma ákvað
hann að hvíti maðurinn skyldi hvorki
ná tökum á honum né buga lífsgleði
hans og boxaði sig í gegnum tilver-
una á viljastyrknum einum saman.
Hann er áhugaverður, sterkur per-
sónuleiki sem kemst snemma í
myndinni að mjög einfoldum sann-
leik, nefnilega þeim að hvíta meiri-
hlutanum geðjast aðeins að frægum
blökkumönnum berjist þeir á for-
sendum hvíta mannsins fyrir málstað
hans.
Þennan sannleik er hann ekki til-
búinn að samþykkja. Vegna þessa er
Hurricane dæmdur í lífstíðarfangelsi
fyrir morð sem ekkert bendir til að
hann hafi getað framið. Saklaus af-
plánar hann tuttugu og tvö ár á bak
við lás og slá.
Á blómaskeiði ’68 kynslóðarinnar
og stúdentahreyfingarinnar í Banda-
ríkjunum varð Rubin Carter, ásamt
Muhammed Ali og Malcolm X, tákn-
gervingur fórnarlamba kynþáttahat-
urs og margir nafntogaðir stjóm-
mála- og listamenn börðust fyrir
frelsi hans án nokkurs árangurs. Ár-
ið 1975 söng til að mynda Bob Dylan
„Here comes the Story of the Hurri-
cane“. Rubin Carter varð fómarlamb
dómskerfis New Jersey, sem á sjötta
og sjöunda áratugnum tókst að fang-
elsa fleiri blökkumenn en nokkum
öðm bandarísku fylki. Þeirri stað-
reynd era ekki gerð nægilega góð
skil í myndinni. Hún dregur úr tákn-
rænu gildi örlaga Carters með þvi
bæta við söguna hvítum lögreglu-
manni, Della Pesca (Dan Hedaya).
Hann á í persónulegu hatrömmu
stríði við Carter sem hann vill sjá í
fangelsi og reynir með öllum tiltæk-
um ráðum að koma honum þangað.
Með þessu er Della Pesca persónu-
gervingur hins vonda í myndinni og
maður fær á tilfinninguna að kyn-
þáttahatur hafi aðeins verið við lýði í
Bandaríkjunum á meðan enn mátti
reykja á hnefaleikakeppnum og karl-
menn bám hatt sem höfðuðprýði. Að
örlög Rubins Carter séu algjört eins-
dæmi. Útkoman er því á köflum mjög
klisjukennd og ber vitni slæmu hand-
bragði leikstjórans, sem margir
gagnrýnendur segja hafa rænt Rub-
in Carter virðingu sinni á nýjan leik.
I þessari umgjörð kemur túlkun
Denzel Washington á Rubin „Hurri-
cane“ Carter á óvart. Hann hefur
fullkomið vald á flóknu andlegu
ástandi baráttumannsins, hvort held-
ur hann situr í fangaklefa, stendur
frammi fyrir rétti eða berst í hringn-
um sem hnefaleikakappi. Meðal ann-
ars er augljóst hvemig Carter nær
valdi á reiði sinni, sem gefur honum
viljastyrk og kraft sem boxara. Þeg-
ar hann situr í níutíu daga í einangr-
un er hann sem dáleiddur og á í sam-
ræðum við sitt eigið sjálf. Rétt eins
og þjóðfélagsleg átök eigi sér stað
innra með honum þar sem hann
reynir í örvæntingu sinni að ftnna
svör við óréttlæti heimsins. Fangels-
ið breytist í andhverfu sína þar sem
Carter öðlast innra frelsi með því að
slíta sambandi við umheiminn og lesa
Krishnamurti. Einangmninni lýkur
ekki fyrr en uppeldissonur þriggja
Kanadamanna nær, tuttugu áram
seinna, sambandi við Carter og íjór-
menningunum tekst í samstarfi við
fyrmm lögmenn hans að áfrýja mál-
inu til hæstaréttar. Traust Carter til
þessara Kanadamanna er í myndinni
sett fram sem lausn á mun flóknari
pólitískum atburðum, en eins og fyrr
sagði em þeim gerð lítil sem engin
skil í myndinni.
Sáttur við útkomu
myndarinnar
Rubin Carter er enn á lífi. Hann
býr í Kanada þar sem hann hefur
helgað líf sitt baráttunni fyrir þá sem
sem sitja saklausir í fangelsi. Árið
1994 var hann sæmdur heimsmeist-
aratitli í millivigt fyrir bardagann
sem var dæmdur honum í óvil árið
1961. Það er heiður sem engum öðr-
um boxara hefur hlotnast utan
hringsins. í kynningarhefti með
myndinni segir Rubin Carter að
hann sé mjög sáttur við líf sitt. „Mig
svimar við tilhugsunina um að líf mitt
sé svo áhugavert að úr því hafi orðið
tveggja og hálfs tíma stórmynd,"
segir Carter. ,Á þeim 62 ámm sem
ég hef lifað er þetta það stórkostleg-
asta sem komið hefur fyrir mig.“
Þrátt fyrir allt óréttlætið sem Carter
varð fyrir í lífinu segir hann þó að
hann hefði ekki viljað breyta einni
einustu sekúndu.
Hann er sáttur við útkomu mynd-
arinnar. „Ef ég hefði viljað breyta
vissum smáatriðum hefði þurft að
breyta öðmm í samræmi við mínar
tillögur og útkoman hefði orðið allt
önnur. Ég er þakklátur fyrir mynd-
ina eins og hún er.“ Carter eyddi
miklum tíma í undirbúning með
Jewison og Washington. Hann veitti
hinum síðarnefnda ráðgjöf í hnefa-
leikum og benti honum á þjálfara
sem gætu komið honum í form fyrir
myndina. „Ég þurfti að byrja eins og
Rubin og vinna mig smátt og smátt
inn í hugarheim hans,“ segir Wash-
ington. „Ég boxaði mikið og eyddi
miklum tíma í líkamsræktarsölum,
sem ég hafði alveg sérstaklega gam-
an af. Ég er hættur því núna þar sem
vöxtur hnefaleikamanna er mjög sér-
stakur og ég þarf jú að undirbúa önn-
ur hlutverk. Auk þess dett ég strax
inn í hlutverk Rubin þegar ég byrja
að boxa, þar sem persónuleiki hans
kom sterklega fram í stíl hans sem
atvinnumanns í hnefaleikum." Hann
segir blaðamönnum að hann sé núna
að undirbúa sig fyrir hlutverk fót-
boltaþjálfara og þegar hann æfi í dag
sé erfitt að losna við hreyfingar Rub-
ins og boxar eins og sannur atvinnu-
maður út í loftið. „Það gengur ekki
upp að ég sé boxandi fótboltaþjálfari
svo ég þarf að leggja boxið á hilluna
að sinni.“
Ferðalag frá hatri
til kærleika
Aðspurður hvort hann sjái mynd-
ina sem pólítíska ádeilu eða fyrst og
fremst sögu íþróttamannsins segir
hann það ekki vera sitt hlutverk að
dæma um það hvemig áhorfendur
túlka myndina. „Að mínu mati segir
myndin sögu af þroskaferli stórbrot-
ins einstaklings sem er fyrst og
fremst andlegs eðlis og á köflum lýsir
hún átökum sem em allt að þvi trúar-
leg.“ Washington segir að samstarfið
við Carter hafi verið það mikilvæg-
asta í undirbúningi hans fyrir hlut-
verkið. „Rubin segist engu myndu
breyta gæti hann það og sú hógværð
er sérstaklega heillandi í ljósi alls
þess er hann upplifði. Hann uppgötv-
aði að enginn gæti rænt hann hans
persónulega frelsi og í raun og vem
þurfti hann veggi fangelsisins til að
uppgötva að hann gæti haldið áfram
að lifa, á stað sem að öllu jöfnu rænir
fólk mannlegri reisn og lífsgleði. Sú
uppgötvun var Carter mikilvæg og
þess vegna segist hann engu vilja
breyta.“ í framhaldi af þessu ber
Washington saman hlutverk sín í
„The Hurricane" og „Malcolm X“ og
segir þessa tvo menn eiga það sam-
eiginlegt að hafa verið gegnumsýrðir
af reiði sem var skiljanleg vegna
þjóðfélagslegrar kúgunar blökku-
manna í Bandaríkjunum. „En saga
þeirra er jafnframt saga einstaklinga
og um ferðalag þeirra frá hatri til
kærleika. Ég reyndi síðan að bæta
eigin lífsreynslu við þessi hlutverk."
Viðstöddum blaðamönnum finnst
þetta vera ákaflega bandarískar full-
yrðingar og inna Wahsington eftir
samþykki sem hann er alls ekki til-
búinn að veita þeim. Hann segir kyn-
þáttahatur, vondar löggur og órétt-
látt dómskerfi Bandaríkjanna ekki
veita sér neinn sérstakan innblástur
fyrir hlutverk sín þar sem þau atriði
séu gömul tugga sem allir þekki.
Spumingin sé annars vegar hvað við
ætlum að gera gagnvart óréttlætinu
og hins vegar hvemig fórnarlömbin
bregðist við því óréttlæti sem þau
verða fyrir. Kvikmyndir um kyn-
þáttahatur sem velta þessu fyrir sér
geti miðlað til áhorfandans stað-
reyndum um mannlega eiginleika
sem vonandi veki þá til umhugsunar.
Hann segist fagna þróun kvik-
myndaiðnaðarins í þá átt að fleiri
myndir komi í kvikmyndahúsin sem
em gerðar af dökkum kvikmynda-
gerðarmönnum, af Bandaríkjamönn-
um ættuðum frá Afríku en það sé
hins vegar ekki á þeirra ábyrgð, eins
og svo margir telji, að segja sögu
blökkumanna í Bandaríkjunum. Að-
spurður hvort viðhorfið hafi breyst
gagnvart lituðum leikuram í Holly-
wood segir Washington velgengni
þeirra eingöngu ráðast af viðskipta-
legum hagsmunum, en hann sjálfur
sé undanskilinn lögmálum markað-
arins þar sem hann njóti um þessar
mundir mikilla vinsælda og geti því
valið á milli hlutverka.
Vel fagnað
á Berlinale
Spurningar blaðamanna um sam-
skipti svartra og hvítra fara augljós-
lega í taugamar á þreyttum Denzel
Washington sem hefur veitt viðtöl
sleitulaust í þrjá daga. Blaðamenn
eiga samt erfitt með að skipta um
umræðuefni þar sem maðurinn er jú
að fylgja eftir mynd sem fjallar bein-
línis um ofangreint efni. Hann virkar
öðmvísi en flestar stjömur Holly-
wood, sem líkt og stjómmálamenn
mala kurteisislega um allt og ekkert
við hvaða spurningu sem er. Hvort
þeir svara spumingunum er svo allt
annað mál. Stjömumar er þjálfaðar
af sérfræðingum í almannatengslum
sem vita hvernig metta á markaðinn
og hvemig á að tala við blaðamenn tii
að fyrirbyggja að ekkert misjafnt
komist á síður blaðanna um þá eða
framkomu þeirra. Denzel Washing-
ton virðist vera yfir þessar reglur
hafinn. Eftir frumsýningu myndar-
innar í Berlinale-Palast varð bókstaf-
lega allt vitlaust þegar hann birtist á
sviðinu í lok myndarinnar. Lífverðir
vopnaðir skammbyssum og gemsum
áttu fullt í fangi með að halda mið-
aldra uppáklæddum konum frá svið-
inu, sem vildu þó aðeins fá mynd í
fjöldskyldualbúmið af stjörnunni
sinni. Lætin minntu á komu Leon-
ardo DiCaprio fyrr á kvikmyndahá-
tíðinni og á síðum blaðanna vom
stjörnurnar meðal annars bornar
saman með hugtökum eins og „Boy-
isma“ og „Machoisma".